اگرچه انتظار می رود که با بالا رفتن سن عملکرد بدن به طور کلی کند شود، اما کند شدن قلب و ضربان قلب پایین ممکن است ناشی از افزایش سن نباشد. منظور از ضربان قلب، تعداد ضربان قلب نرمال در یک دقیقه است. اگر ضربان قلب از 120 تا 140 بار در دقیقه بالاتر باشد و یا به زیر 60 یا عموما ضربان قلب 40 در یک دقیقه برسد، نیازمند پیگیری و درمان است.
ضربان قلب پایین در چه محدوده ای قرار دارد؟
در مواردی داشتن ضربان قلب پایین طبیعی است. در اکثر جوانان، ورزشکاران حرفه ای و افرادی که به طور منظم ورزش می کنند، ضربان قلب کمتر از 60 هنگام فعالیت و ورزش، طبیعی و سالم در نظر گرفته می شود.
تعداد ضربان کمتر از 60 بار در دقیقه (bpm) را ضربان قلب پایین یا برادی کاردی می گویند. فرد مبتلا به برادی کاردی، حتی در زمان بیداری و فعالیت نیز ضربان قلب کمتر از 60 دارد. در حالی که بازه طبیعی ضربان قلب در حالت بیداری 60 تا 100 ضربه در دقیقه است. همچنین در هنگام خواب، ضربان قلب معمولا به 40 تا 60 ضربه در دقیقه کاهش می یابد.
ضربان قلب آهسته یا ضربان قلب پایین، که اصطلاحا به آن برادی کاردی هم گفته می شود، اغلب در افراد مسن رخ می دهد. گاهی اوقات با افزایش سن، سیستم الکتریکی قلب دچار فرسودگی می شود که به دنبال آن، ریتم طبیعی قلب کند شده و در نتیجه کاهش ضربان قلب اتفاق می افتد.
علت بروز ضربان قلب پایین
اگرچه دلایل زیادی برای کاهش ضربان قلب وجود دارد، اما بیماری های احتمالی که می توانند منجر به بروز برادی کاردی شوند شامل موارد زیر می باشد:
1. وجود نقص در عملکرد قلب
شایع ترین علت برادی کاردی، عملکرد نامناسب ضربان ساز طبیعی قلب یعنی گره سینوسی، می باشد. این گره سرعت پمپاژ خون در حفره های بالا و پایین قلب، یعنی دهلیز ها و بطن ها را کنترل می کند.
2. بلوک دهلیزی – بطنی (A-V Block)
یکی دیگر از عوامل ایجاد برادی کاردی، بلوک دهلیزی – بطنی (A-V Block) است. در بلوک A-V، حفره های بالا و پایین قلب (دهلیز ها و بطن ها) ارتباط مناسبی نداشته و در نتیجه ضربان قلب کاهش می یابد.
مسیرهای هدایتی جریان الکتریکی در قلب که مانند کابل های الکتریکی در داخل قلب هستند، با افزایش سن دچار فرسودگی می شوند. داروهای متداولی که افراد مسن مصرف می کنند نیز می توانند علائم ناشی برادی کاردی را نمایان تر کنند.
3. افزایش سن
بالا رفتن سن، شایع ترین عامل خطر برای ابتلا به برادی کاردی است. این وضعیت به طور معمول در مردان و زنان بالای 65 سال دیده می شود.
4. داشتن یک بیماری و یا شرایط خاص
بیماری ها و یا عوامل دیگری که میتوانند موجب بروز ضربان قلب پایین شوند، شامل موارد زیر است:
- حملات قلبی ناشی از بیماری عروق کرونر (CAD)
- ابتلای قلب به عفونت باکتریایی که در خون وجود دارد
- التهاب عضله قلب
- کاهش عملکرد تیروئید
- عدم تعادل الکترولیت ها
- وجود مقادیر بالای پتاسیم در خون
- مصرف برخی داروها، از جمله داروهای بتا بلاکر و آنتی آریتمی
- داشتن نقص قلبی مادرزادی، دیابت و یا فشار خون بالای طولانی مدت
علائم ضربان قلب پایین خطرناک
پایین بودن ضربان قلب ممکن است هیچگونه علائمی در پی نداشته باشد که در این صورت، نیازی به نگرانی نیست. با این حال، شناخت علائم برای تشخیص و درمان برادی کاردی، اهمیت زیادی دارد و نادیده گرفتن علائم، می تواند منجر به بروز مشکلات جدی تر شود. در صورت بروز علائم زیر به همراه کاهش ضربان قلب، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- کمبود انرژی
- استقامت پایین
- سر گیجه
- ضعف
- درد قفسه سینه
- گیجی و مشکلات حافظه
- تپش قلب
درمان ضربان قلب پایین خطرناک
پایین بودن ضربان قلب در برخی موارد نیاز به درمان دارد. به طور مثال، اگر ضربان قلب در 30 سالگی کاهش یابد، ممکن است اکسیژن کافی به مغز نرسد و در نتیجه، غش کردن، احساس سبکی سر و تنگی نفس ایجاد شود. همچنین، ممکن است خون در حفره های قلب جمع شده و بیماری نارسایی احتقانی قلب را ایجاد کند.
نحوه تشخیص ضربان قلب پایین
برای تشخیص این بیماری، پزشک ابتدا درباره فعالیت های معمول فرد سوال کرده و سپس یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. همچنین ممکن است برای ارزیابی پیام های الکتریکی قلب، انجام الکتریوکاردیوگرام (EKG) یا نوار قلب را تجویز کند. استفاده از هولتر مانیتورینگ قلب به مدت ۲۴ ساعت و یا بیشتر، برای بررسی نحوه عملکرد قلب به پزشک کمک می کند.
پس از تشخیص نیاز بیمار به درمان، پزشک نقش احتمالی داروهای مصرفی یا دیگر بیماری های زمینه ای را در بروز برادی کاردی بررسی می کند. در برخی موارد، تغییر داروها و یا اقداماتی از این قبیل، می تواند به رفع مشکل کمک کند. در صورت پاسخگو نبودن سایر روش ها، جایگذاری یک ضربان ساز قلبی از طریق یک جراحی، تنها گزینه برای رفع برادی کاردی خواهد بود.
پایین بودن ضربان قلب اغلب یک مشکل اورژانسی نبوده و پزشکان زمان کافی برای ارزیابی وضعیت، رد احتمال وجود بیماری های دیگر و انتخاب درمان مناسب را در اختیار دارند. پزشک پس از انجام بررسی های لازم، در صورت نیاز دوز مصرفی داروها را تنظیم کرده یا اقدامات درمانی دیگری را انجام می دهد.