آریتمی یا ضربان قلب نامنظم، مشکلی ست که در ضربان یا ریتم قلب رخ می دهد و قلب ممکن است بسیار سریع، آهسته و یا نامنظم بزند. افزایش سرعت ضربان قلب حین فعالیت فیزیکی و آهسته شدن آن به هنگام استراحت یا خواب طبیعی ست. همچنین گاهی اوقات ممکن است احساس کنید که قلب شما نامنظم می زند. اما نامنظم بودن مکرر ضربان قلب ممکن است به این معنا باشد که قلب خون کافی به بدن پمپاژ نمی کند. متاسفانه برخی آریتمی های خطرناک قلبی میتوانند منجر به مرگ شوند.
نکته ی قابل توجه تفاوت بین درمان آریتمی قلبی و درمان تپش قلب و همچنین علائم آنها می باشد، در ادامه نکات قابل توجهی جهت تشخیص مناسب آریتمی از تپش قلب بیان شده است.
علائم ابتلا به آریتمی قلبی
علائم دیگر آریتمی ها عبارتند از:
- اضطراب
- درد یا ناراحتی در قفسه سینه
- گیجی
- تنفس دشوار
- سرگیجه
- خستگی یا ضعف
دکتر افشاری متخصص قلب و عروق در صوت زیر، خطرناک ترین آریتمی های قلبی را که میتوانند منجر به مرگ فرد مبتلا شده را شرح داده اند:
شما ممکن است احساس سرگیجه، غش و یا علائم دیگر داشته باشید. آریتمی ها با دارو یا عمل های کنترل ضربان های نامنظم، قابل درمان هستند. اگر آریتمی ها درمان نشوند، می توانند به قلب، مغز و یا سایر اندام های بدن آسیب برسانند. این آسیب می تواند منجر به سکته قلبی، نارسایی قلبی یا ایست قلبی خطرناک شود. در برخی موراد نیز آریتمی ها هیچ خطری برای شما به همراه ندارند.
در طول ایست قلبی، قلب به طور ناگهانی و غیرمنتظره ضربان زدن را متوقف می کند و اگر فوراً درمان نشود منجر به مرگ می شود. اگر پزشک تشخیص داده که آریتمی قلبی دارید، با شما در مورد تغییرات سبک زندگی سالم صحبت می کند. ممکن است لازم باشد از انجام فعالیت هایی که موجب آریتمی می شوند، خودداری کنید.
این اقدامات می توانند به پیشگیری از بدتر شدن آریتمی کمک کنند. آریتمی ها بسته به محلی از قلب که درگیر شده و یا سرعت ضربان قلب، انواع متفاوتی دارند و ممکن است در دهلیزها (حفره های فوقانی قلب) یا بطن ها (حفره های پایینی قلب) اتفاق بیفتند.
شما میتوانید برای اطلاع از میزان ضربان قلب نرمال به لینک زیر مراجعه کنید:
آریتمی های خطرناک قلبی کدامند؟
آریتمی های قلبی انواع مختلفی دارند که در ادامه به شرح آنها میپردازیم. آریتمی هایی که موجب ضربان قلب آهسته، سریع یا نامنظم می شوند:
1_ برادی کاردی
ضربان قلب در حال استراحت آهسته تر از 60 ضربان در دقیقه می باشد. برخی از افراد، به ویژه افراد جوانتر یا سالم ممکن است به طور طبیعی ضربان قلب آهسته تری داشته باشند. اگر ضربان قلب آهسته دارید، پزشک می تواند تشخیص دهد که این شرایط برای شما طبیعی است یا خیر.
2_ تاکی کاردی
تاکی کاردی به ضربان قلب در حال استراحتی گفته می شود که سریعتر از 100 ضربان در دقیقه است. شما همچنین ممکن است ضربان قلب نامنظم داشته باشید. آیا تاکی کاردی خطرناک است؟
3_ ضربان قلب زودرس یا اضافه
زمانی اتفاق می افتد که سیگنال برای ضربان زدن بسیار زود می آید و موجب مکثی می شود که با یک ضربان قوی تر دنبال می شود و یا ممکن است احساس کنید که قلب شما یک لحظه ضربان نمی زند. این نوع آریتمی، شایع است و می تواند موجب انواع دیگری از آریتمی شود.
4_ آریتمی های فوق بطنی
این نوع آریتمی ها در دهلیزها یا دریچه های حفره های پایینی قلب شروع می شوند.
- فیبریلاسیون دهلیزی: شایع ترین نوع آریتمی است که بیش از 2.5 میلیون نفر در آمریکا به آن دچار هستند. این شرایط باعث می شود که قلب شما بیش از 400 بار در دقیقه بزند. همچنین حفره های بالایی و پایینی قلب همراه با یکدیگر عمل نمی کنند. با این اتفاق، حفره های پایینی قلب کاملاً پر نمی شوند و یا خون کافی را به ریه ها و بدن پمپاژ نمی کنند.
- فلوتر دهلیزی: می تواند باعث شود که حفره های فوقانی قلب، 250 تا 350 ضربان در دقیقه داشته باشند. سیگنالی که نشان دهنده ی ضربان دهلیز است ممکن است با یک بافت اسکار مسدود شود و باعث می شود که حفره های فوقانی و پایینی قلب، ضربان های متفاوتی داشته باشند.
- تاکی کاردی فوق بطنی پاروکسیسمال: به دلیل مشکلی در سیگنال های الکتریکی باعث ضربان قلب اضافه می شود. این نوع آریتمی به طور ناگهانی شروع و تمام می شود و در طول فعالیت فیزیکی شدید می تواند اتفاق بیفتد. این شرایط معمولاً خطرناک نیست و غالباً در افراد جوان رخ می دهد.
5_ آریتمی های بطنی
آریتمی های بطنی در حفره های پایینی قلب به نام بطن ها شروع می شوند و فوراً باید درمان شوند:
- تاکی کاردی بطنی: ضربان قلب منظم و سریع بطن ها می باشد که ممکن است فقط چند ثانیه یا بیشتر طول بکشد. فقط چند ضربان تاکی کاردی بطنی مشکلی ایجاد نمی کند اما اگر بیشتر از چند دقیقه طول بکشد می تواند منجر به آریتمی های جدی تری مانند فیبریلاسیون بطنی شود.
- فیبریلاسیون بطنی: زمانی رخ می دهد که سیگنال های الکتریکی به جای پمپاژ طبیعی، باعث لرزش بطن ها می شوند. زمانی که بطن ها خون کافی به بدن پمپاژ نمی کنند، ممکن است در عرض چند دقیقه ایست قلبی و مرگ رخ دهد.
چگونه متوجه شوید که ضربان قلب بسیار سریع یا بسیار آهسته دارید؟
اکثر بزرگسالان دارای ضربان قلب در حال استراحت بین 60 تا 100 ضربان در دقیقه هستند. برخی از ساعت های هوشمند یا اپلیکیشن های موبایل به شما کمک می کنند که ضربان قلب در حال استراحت خود را پیدا کنید. همچنین با لمس کردن نبض خود می توانید ضربان قلب خود را متوجه شوید. برای گرفتن نبض، انگشت اشاره و انگشت میانی خود را به آرامی روی شریان های قسمت داخلی مچ دست قرار دهید. شما باید نبض یا ضربه زدن به انگشتان را احساس کنید.
سپس تایمر موبایل خود را تنظیم کنید و تعداد نبض هایی را که در 30 ثانیه احساس می کنید بشمارید. این عدد را دوبرابر کنید تا تعداد ضربان قلب یا نبض را در 1 دقیقه حساب کنید. یک آریتمی ممکن است علائم واضحی نداشته باشد. شما ممکن است متوجه علائمی همچون ضربان قلب نامنظم یا آهسته شوید و یا مکث هایی را بین ضربان ها احساس کنید. همچنین ممکن است متوجه شوید که قلب شما بسیار سخت یا سریع می زند. این شرایط تپش قلب نامیده می شود.
چه داروهایی میتواند باعث بوجود آمدن آریتمی در شما شوند؟
گاهی اوقات داروهایی که پزشک برای مشکلات دیگر مانند فشارخون بالا یا مشکلات روحی تجویز می کند می تواند باعث آریتمی شود. آنتی بیوتیک ها و داروهای سرماخوردگی و آلرژی بدون نسخه نیز می توانند خطر آریتمی را در برخی افراد افزایش دهند.
در شرایط زیر شما بیشتر مستعد ابتلا به آریتمی هستید:
- بیماری های قلبی عروقی مانند کاردیومیوپاتی، نقایص قلبی مادرزادی، حمله قلبی و التهاب قلب
- بیماری کلیوی
- بیماری های ریوی
- چاقی
- آپنه انسدادی خواب
- تیروئید کم کار یا پرکار
- عفونت های ویروسی مانند آنفلوانزا یا کرونا
- در اولین روزها و هفته ها بعد از جراحی قلب، ریه ها یا گلو، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به آریتمی قرار بگیرید.
چه عواملی محرک آریتمی قلبی هستند؟
شما ممکن است دارای عوامل خطر یا شرایط خاصی باشید که منجر به آریتمی می شوند و شامل هر موقعیتی می شوند که باعث می شوند قلب شما سخت تر کار کنند یا علائم فشار خون بالا را تجربه کنید. محرک های آریتمی عبارتند از:
- قندخون بسیار بالا یا پایین
- کافئین، مواد مخدر و داروهایی که انرژی شما را افزایش می دهند.
- کم آبی بدن
- سطوح پایین الکترولیت هایی مانند پتاسیم، منیزیم یا کلسیم
- فعالیت فیزیکی
- استرس، اضطراب، خشم، درد یا غافلگیری ناگهانی
- حالت تهوع یا سرفه
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق در تهران