بیماری عروق کرونر، تنگی یا انسداد عروق کرونر است که در اثر تصلب شرایین ایجاد می شود. تصلب شرایین تجمع رسوبات چربی و سلول های التهابی (پلاک) در دیواره های داخلی شریان ها است که کاهش جریان خون به قلب را به دنبال دارد. بدون جریان خون کافی، قلب از اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز برای عملکرد صحیح خود محروم می شود. شایع ترین علامت بیماری عروق کرونر، آنژین یا درد قفسه سینه است. باید آنژیوگرافی قلب انجام بدم یا آنژیوپلاستی؟
عوارض انسداد عروق قلب
در زمان انسداد ناگهانی یک یا چند عروق کرونری، ممکن است حمله قلبی (آسیب به عضله قلب) نیز روی دهد. اگر انسداد به کندی رخ دهد، ماهیچه قلب ممکن است با ایجاد عروق خونی جانبی کوچک از سایر عروق کرونری، مسیر جریان خون را تغییر داده و آنژین روی دهد.
اگر انسداد کامل در عروق قلب، بیش از سه ماه بطول بیانجامد، انسداد کامل مزمن خوانده می شود و در صورت تشخیص پزشک، و رفع نشدن انسداد با فرآیند های غیر جراحی، عمل قلب باز در نظر گرفته میشود.
اما برخی افراد بنا به دلایلی اعم از ترس از جراحی، عوارض پس از جراحی و یا هزینه های سنگین جراحی، میلی به انجام آن ندارند، آیا چاره ای جز جراحی وجود دارد؟
رفع کامل انسداد عروق قلب بدون نیاز به جراحی
درمان بیماری عروق کرونر شامل مجموعه ای از رویکردهای تغییر سبک زندگی، داروها و روش هایی برای باز کردن عروق مسدود شده است. درمان بیماری عروق کرونر امری مهم برای کاهش خطر حمله قلبی است. روشهای مداخله ای شایعی که از راه پوست برای درمان بیماری عروق کرونر انجام می شوند شامل آنژیوپلاستی با بالون (PTCA) و کاشت استنت یا جای گذاری استنت آغشته به دارو است.
از آنجا که این روش ها توسط متخصص قلب، و از طریق لوله یا کاتتر وارد شده در رگ خونی انجام می شوند و توسط جراح و از طریق برش در قفسه سینه صورت نمی گیرند، جزو روشهای غیر جراحی طبقه بندی می شوند.
1_ آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی، که آنژیوپلاستی کرونری (PTCA) نیز نامیده می شود، با وارد کردن یک لوله منعطف بلند به نام کاتتر در یک رگ خونی، از طریق برش کوچکی در پوست صورت می گیرد. این کاتتر در رأس خود حاوی بادکنکی توخالی و بادنشده است. پس از رسیدن کاتتر به رگ خونی مسدود شده، بادکنک باد می شود و پلاک را در برابر دیواره های رگ خونی فشرده می سازد. بادکنک ممکن است چندین بار پر و خالی شود. این روش اغلب همراه با جای گذاری لوله فلزی کوچکی به نام استنت انجام می شود.
2_ استنت گذاری
استنت قلبی لوله ای کوچک، مشبک و درجه یک از جنس فولاد ضد زنگ است که برای باز نگه داشتن عروق کرونر و به حداقل رساندن احتمال بسته شدن ناگهانی، حین یا پس از آنژیوپلاستی مورد استفاده قرار می گیرد. این لوله نیز با استفاده از همان روش آنژیوپلاستی در عروق کرونر قرار می گیرد. استنت معمولاً در ناحیه تنگ شده شریان قرار می گیرد. پس از باد شدن بادکنک (بالون) کاتتر، استنت باز شده و در برابر دیواره رگ فشرده می شود.
بادکنک تخلیه شده و خارج می شود و استنت به طور دائمی در جای خود باقی می ماند. پس از قرار دادن استنت، داروی ضد پلاکتی به نام کلوپیدوگرل، که به پلاویکس نیز معروف است، به مدت یک ماه تجویز خواهد شد. از این روش برای به حداقل رساندن خطر تشکیل لخته در استنت، ضمن رشد بافت اطراف استنت برای وارد کردن آن در دیواره عروق خونی مورد استفاده قرار می گیرد. طی یک ماه، بدن دیگر متوجه استنت نخواهد شد و دیگر نیازی به مصرف دارو نیست. در صورت تجویز آسپرین، مصرف این دارو باید همراه با کلوپیدوگرل ادامه یابد.
3_ اتریکتومی چرخشی
آتروکتومی چرخشی از طریق “سایش” پلاک ها با استفاده از یک دستگاه چرخشی پر سرعت عروق تنگ شده را باز می کند. این تکنیک در وضعیت های خاصی مانند پلاک حاوی مقادیر زیاد کلسیم یا تشدید انسداد داخل یک استنت استفاده می شود.
4_ درمان گرفتگی عروق با دارو
نوع داروهای مصرفی به وضعیت شما بستگی خواهد داشت. در صورت تشخیص بیماری عروق کرونر ممکن است موارد زیر را دریافت کنید:
- آسپرین
- داروهایی برای کاهش کلسترول (استاتین، نیاسین، فیبرات و کاهنده چربی خون)
- مسدود کننده های بتا
- مسدود کننده های کانال کلسیم
- رانولازین
- نیتروگلیسیرین
- مهار کننده های ACE
- مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II
- اوولوکامب (رپاتا)، که خطر حمله قلبی و سکته مغزی را در افراد مبتلا به بیماری های قلبی عروقی کاهش می دهد.
- کلشی سین - روزانه 0.5 میلی گرم (یا 0.6 میلی گرم) برای افرادی که سایر راهکارهای پیشگیرانه ثانویه را دریافت می کنند.
تغییرات سبک زندگی می تواند از CAD جلوگیری کرده یا روند آن را آهسته کند:
- عدم مصرف سیگار
- کنترل فشار خون، کلسترول و سطح قند خون
- مصرف غذاهایی که برای قلب مفید هستند
- اجتناب از مصرف الکل یا کاهش مصرف آن به حداقل
- ورزش
- داشتن وزن مناسب
- مدیریت استرس
برای باز شدن رگهای قلب چه بخوریم؟
بیماری عروق کرونر (CAD) زمانی اتفاق می افتد که شریان ها (سرخرگ ها) به دلیل تجمع پلاک ها (رسوبات چربی) تنگ شده و جریان خون مسدود می شود. یکی از عوامل اصلی که بر تشکیل پلاک ها و گرفتگی عروق تاثیر می گذارد، سبک زندگی و رژیم غذایی شماست.
برخی مواد غذایی در طی زمان باعث تشکیل پلاک درون رگ ها می شوند. در حالی که برخی دیگر به پاکسازی عروق، کاهش وزن و جلوگیری از تشکیل پلاک ها کمک می کنند. در این مقاله، فهرستی از بهترین مواد غذایی برای سلامت قلب که می توانند به رفع گرفتگی عروق کمک کنند، گردآوری شده است.
آیا می توان با روش های طبیعی گرفتگی رگ ها را برطرف نمود؟
اگرچه باز کردن رگ ها بدون عمل جراحی امکان پذیر نیست، اما می توان از گرفتگی عروق و تشکیل پلاک ها جلوگیری نمود. مصرف غذاهای ناسالم در طی زمان می تواند باعث مسدود شدن شریان ها شود و این مسئله نیز به مشکلات و بیماری های جدی منجر خواهد شد.
بنابراین در وهله اول، داشتن یک رژیم غذایی سالم تر برای کاهش احتمال تشکیل پلاک ها و گرفتگی عروق، ضرورت دارد. هیچ رژیم غذایی جادویی و یا بهترین رژیم برای باز کردن شریان ها وجود ندارد. اما داشتن یک سبک زندگی فعال و رژیم غذایی سالم، می تواند خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر را کاهش دهد. در ادامه فهرستی از بایدها و نبایدهای رژیم غذایی برای حفظ سلامت قلب آورده شده است:
- از مصرف بیش از حد غذاهای سرخ شده و فرآوری شده اجتناب کنید. زیرا این غذاها حاوی چربی های ناسالم زیادی هستند.
- از روغن های گیاهی و چربی های سالم مانند روغن خردل، روغن زیتون و... استفاده کنید. بخش عمده چربی دریافتی شما باید از منابع طبیعی و سالم مانند آجیل، ماهی و دانه ها باشد.
- به جای لبنیات پرچرب، از لبنیات بدون چربی یا کم چرب استفاده کنید.
- مصرف کربوهیدرات های تصفیه شده و قندها را کاهش دهید.
- از مصرف بیش از حد الکل اجتناب کنید.
- رژیم غذایی کم نمک داشته باشید و افزودن نمک به غذاها را کاهش دهید.
- حتما برچسب تمام مواد غذایی مصرفی خود را بررسی کنید. زیرا بسیاری از این غذاها حاوی مقداری زیادی نمک (به عنوان نگهدارنده یا طعم دهنده) هستند.
رژیم غذایی برای گرفتگی رگ های قلب
غذاهای سالم برای قلب که باید در رژیم غذایی خود بگنجانید:
1_ ماهی
ممکن است عجیب به نظر برسد، اما چربی دشمن سلامتی شما نیست. ماهی حاوی نوعی چربی به نام اسیدهای چرب امگا 3 است که به کاهش سطح تری گلیسیرید در بدن کمک می کند. اگر نمی توانید مصرف ماهی را در رژیم غذایی خود بگنجانید، می توانید از مکمل های روغن ماهی استفاده کنید. اگرچه بهترین منبع چربی های سالم، ماهی های طبیعی مثل ماهی خال مخالی یا ماهی تن است.
2_ روغن زیتون
همه روغن ها به طور مشابه تولید نمی شوند. در بین انواع روغن های موجود، روغن زیتون نه تنها سلامتی را به خطر نمی اندازد، بلکه می تواند به سلامتی شما کمک کند. روغن زیتون حاوی نوعی چربی سالم به نام اسید اولئیک است که خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش می دهد. می توانید از این روغن برای سالاد و یا پخت و پز استفاده کنید.
3_ آجیل و مغزها
دفعه بعدی که هوس خوردن یک میان وعده مفید کردید، یک بسته آجیل را انتخاب کنید. از بادام شیرین، بادام هندی و فندق گرفته تا بادام زمینی و… همه انواع آجیل انتخابی عالی هستند. آجیل ها سرشار از ویتامین ها، فیبر و منیزیم هستند و به سلامت قلب شما کمک می کنند.
4_ سبزیجات برگ سبز
سبزیجاتی مانند اسفناج و کلم برگ منبع عالی ویتامین ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان ها هستند. این سبزیجات سرشار از ویتامین Kو نیترات ها نیز هستند که به کاهش فشار خون و بهبود سلامت دیواره شریان ها کمک می کنند. این سبزیجات همچنین چربی و کربوهیدرات کمی دارند و به همین دلیل یک گزینه مناسب برای پر کردن معده بدون مصرف کالری بیش از حد هستند. می توانید سبزیجات را به عنوان سالاد یا سبزی به همراه غذا میل کنید و یا آنها را جزئی از برنامه غذایی روزانه خود قرار دهید.
5_ میوه های خانواده توت
این میوه ها یک منبع عالی از آنتی اکسیدان ها و آنتوسیانین ها هستند که به کاهش التهاب در بدن کمک می کنند. می توانید از این میوه های کم کالری اما کامل به عنوان دسر استفاده کنید و بدون آسیبی که با مصرف قندهای فرآوری شده و تصفیه شده به بدن وارد می شود، ولع شیرینی خود را برطرف کنید. همچنین، اگر می خواهید کمی رنگ و شیرینی به رژیم غذایی خود اضافه کنید، می توانید زغال اخته، شاه توت و توت فرنگی را به آن بیافزایید.
6_ آووکادو
این ماده غذایی فوق العاده به کاهش سطح کلسترول LDL (کلسترول بد) در بدن کمک می کند و یک منبع عالی از چربی های سالم است. چربی های سالم به شما کمک می کنند تا مدت طولانی تری سیر بمانید. علاوه بر این، آووکادو سرشار از پتاسیم نیز می باشد.
7_ لوبیا
نشاسته ای که در لوبیا یافت می شود به افزایش سلامت قلب کمک می کند. لوبیا به کاهش سطح تری گلیسیرید خون و کلسترول LDL نیز کمک می کند و به همین دلیل، یکی از بهترین راه های طبیعی برای باز کردن انسداد رگ ها است. همچنین، تحقیقات نشان می دهد مصرف مقادیر بالای لوبیا در رژیم غذایی باعث کاهش التهاب و فشار خون بالا می شود که از دو مورد از عوامل خطر بیماری عروق کرونر هستند.
8_ گوجه فرنگی
گوجه فرنگی یکی از بهترین منابع طبیعی لیکوپن است. این ماده نوعی رنگدانه گیاهی است که خواص آنتی اکسیدان های طبیعی را دارد. اگر به دنبال یک راه طبیعی برای پاکسازی عروق خود هستید، گوجه فرنگی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. آنتی اکسیدان های موجود در گوجه فرنگی می توانند به خنثی کردن رادیکال های آزاد مضر در بدن کمک کنند. این رادیکال های آزاد خطر بیماری های قلبی را افزایش می دهند.
9_ دانه ها
تخم کتان، تخمه کدو، تخمه آفتابگردان، دانه چیا و… منابع عالی فیبر و اسیدهای چرب امگا 3 هستند که به سلامت قلب کمک می کنند. برخی مطالعات نشان می دهد که خوردن این دانه ها می تواند عوامل خطری مانند التهاب، کلسترول بالا و فشار خون بالا را کاهش دهد.
10_ سیر
اگر به دنبال مواد غذایی هستید که به پاکسازی شریان ها کمک می کنند، سیر ممکن است در صدر لیست شما قرار نگیرد، اما یکی از بهترین منابع آلیسین است که یک ترکیب دارویی مفید و پرخاصیت می باشد. مطالعات نشان می دهد که مصرف مقادیر بالای عصاره سیر، در دراز مدت باعث کاهش فشار خون و کلسترول LDL می شود.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق در تهران