تا حالا شده که قلبتان بطور ناگهانی و بدون دلیل برای چند ثانیه تند و محکم بزند یا حس کنید قلب نوعی تلمبه ای است که خون بوسیله آن در بدن جریان مییابد. هر ضربان قلب نرمال تقریبا صد سانتی متر مکعب خون را در بدن پخش میکند. گاهی تعداد و حالت تپش ها از حالت نرمال خارج شده و فرد را مضطرب میکند، گاها این حس نشانه ی خاصی ندارد اما در برخی مواقع تپش قلب نیاز به درمان دارد.
برای تپش قلب چه قرصی بخوریم؟
در مواردی که حمله تند ضربانی تکرار میشود، امکان دارد یک یا چند دارو برای کنترل ضربان قلب تجویز شوند. در مواردی که تپش قلب در اثر آریتم های قلبی ایجاد شده باشد، داروهای زیر تجویز میشوند:
- دیگوکسین
- کینیدین
- مسدودکننده‌های کانال کلسیم
- پروکاینامید
- داروهای ضد بتا آدرنرژیک
در آریتمی‌ها اگر ضربان قلب به حالت طبیعی باز گردانده نشود، امکان دارد نارسایی احتقانی قلب، سکته قلبی، یا ایست قلبی، که جان بیمار را به خطر می‌اندازند، رخ دهند.
- پروپرانولول 10
- قرص متورال
- بیزوپرولول
- وراپامیل
- دیلتیازم
اصول درمان بر حذف عامل بوجود آورنده آن مثل دارو، تنباکو، قهوه، چای و الکل است و تشخیص و درمان بیماریهای همراه مثل پرکاری تیروئید، افت قند خون، نشانه های یائسگی و اضطراب و درمان آریتمی خاص تشخیص داده شده، استوار است.
در اکثر موارد با رعایت روش مناسب زندگی و تغذیه، پرهیز از استرس و هیجانات و انجام ندادن فعالیتهای ورزشی نامتناسب، تپش قلب بیمار بهبود مییابد.
گاهی به منظور خاتمه دادن برخی آریتمی بازچرخشی، مانورهای واگی متعدد توسط متخصص یا توسط پرسنل حرفه ای انجام میشود که با تحریک عصب و تا باعث برگشت تپش قلب در بعضی از آریتمی‌ها شوند؛ مثل:
نگاه داشتن نفس به‌طور کوتاه‌مدت، ماساژ ناحیه کاروتید گردن، سرفه پی‌در‌پی، نیشگون گرفتن از پوست بازو به قدری که باعث درد شود و یا زدن آب سرد به صورت ، فرو بردن سر در آب سرد به مدت کوتاه، یا دوش سرد به طوری که آب سرد روی سر بریزد.
مانور والسالوا برای درمان تپش قلب
در بینی و دهان خود را بگیرید و سعی کنید در همین حال به هوا را از بینی خارج کنید بطوری که احساس کنید پرده های گوش به سمت بیرون حرکت می‌کنند. اینکار تا حدودی تپش قلب شما را کنترل میکند.
تپش قلب چگونه احساس میشود؟
تپش قلب به صورت های گوناگون نظیر کوبیدن، لرزیدن، تپیدن و … احساس میشود. تپش قلب در افراد امکان دارد، با رخ دادن ضربانی غیر عادی اغلب در قفسه سینه، گردن یا گلو نیز همراه باشد. در برخی موارد نیز تپش قلب به صورت دائم احساس میشود.
احساس تپش قلب همیشه به معنی سرعت بالای ضربان قلب نیست بطوریکه در سرعت ضربان خیلی پایین هم ممکن است احساس تپش قلب وجود داشته باشد. تپش قلب امکان دارد بیانگر یک بیماری جدی باشد یا بطور کلی اهمیت چندانی نداشته باشد.
از محرکهای تپش قلب میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- فعالیت بدنی سنگین
- هیجان شدید
- مصرف داروهایی مانند قرص‌های لاغری و ضد احتقان‌ها
- کافئین، الکل، نیکوتین و مخدرهای غیرمجاز
- عارضه‌ها و بیماریهای خاص مانند بیماری تیروئید یا کم‌خونی
این عامل‌ها ضربان قلب را سریع‌تر یا محکم‌تر از حالت معمول می‌سازد یا ضربان زودرس یا نابجای قلب در اثر آنها رخ میدهد. از آنجایی که قلب در این موقعیت‌ها به عملکرد طبیعی خود ادامه میدهد، تپش قلب معمولاً بی‌خطر است در بعضی از موارد تپش قلب جزء علائم آریتمی محسوب میشود که به مشکلات ریتم ضربان قلب اطلاق میشود.
علائم تپش قلب
از علائم تپش قلب این است که بیمار حس میکند قلب:
- یکی در میان می‌زند.
- به قفسه سینه می‌کوبد.
- بسیار سریع و محکم می‌زند.
تپش قلب غالباً بی‌خطر است و اختلالی در عملکرد قلب به وجود نمی‌آورد. اما این حس میتواند نشانه وجود مشکلات جدی‌تری باشد، اگر علائمی مثل ،سرگیجه یا گیجی ،حواس پرتی، احساس این که هر آن ممکن است غش کنید و به سختی نفس کشیدن ،احساس درد، فشار یا گرفتگی در قفسه سینه، فک یا بازو ،تعریق غیرطبیعی، تنگی نفس نیز بروز کند.
علت اصلی ایجاد تپش قلب
تپش قلب امکان دارد در قفسه سینه، گلو و یا گردن احساس شود. تپش قلب میتواند اذیت کننده و حتی نگران کننده باشد در صورتیکه معمولا جدی و خطرناک نیست و بعد از مدتی خود به خود از بین می رود.
بیشتر اوقات این موضوع به علت استرس، نگرانی یا به دلیل مصرف بیش از اندازه ی کافئین، نیکوتین یا الکل به وجود میآید.
عوارض تپش قلب چیست؟
تپش قلب بجز این که یک مشکل قلبی است، عوارض جانبی دیگری نیز به ایجاد میکند. در تپش قلب ناشی از مشکلات قلبی، عوارض زیر ممکن است اتفاق بی افتد.
1_ غش کردن
اگر ضربان قلب افراد سریع شود، ممکن است فشار فرد بیافتد و باعث غش کردن شود. اگر افراد بیماری قلبی مانند: بیماریهای قلبی مادرزادی و مشکلات دریچه ی قلبی داشته باشید، امکان بوجود آمدن این حالت بیشتر است.
2_ ایست قلبی
ایست قلبی در اثر تپش قلب بسیار نادر است. تپش قلب می تواند سبب آریتمی های تهدید کننده ی حیات شود و همچنین، سبب توقف تپش موثر قلب شود.
3_ سکته ی مغزی
تپش قلب میتواند سبب فیبریلاسیون دهلیزی شده، وضعیتی که در آن ضربان طبیعی قلب مختل میشود و خون در یک ناحیه تجمع یافته و میتواند سبب ایجاد لخته شود. این لخته ممکن است کنده شده و شریانهای مغزی را مسدود، و سبب سکته ی مغزی شود.
4_ نارسایی قلبی
این عارضه در صورتی بوجود میآید که قلب برای مدتی طولانی نتواند خون را به خوبی پمپاژ کند و این موضوع باعث آریتمی و فیبریلاسیون دهلیزی شود. بعضی اوقات کنترل آریتمی که سبب نارسایی قلب شده است، میتواند عملکرد قلب را بهبود ببخشد.
تشخیص علت زمینه ای تپش قلب
آزمایش هایی که ممکن است متخصص قلب و عروق شما درخواست کند، شامل موارد زیر هستند:
1- تست نوار قلب
در این آزمایش غیرتهاجمی، پرستار حرفه ای یک سری وسیله روی قفسه سینه شما قرار می دهد که آن ها ضربان های الکتریکی قلب شما را ثبت می کنند. نوار قلب به متخصص قلب کمک می کند تا هر نوع بی نظمی ضربان قلب و مشکلات ساختاری ای که می توانند باعث تپش قلب شوند را تشخیص دهد. این آزمایش ممکن است هم در زمان استراحت و هم در زمان ورزش انجام شود.
2- مانیتورینگ هولتر
مانیتور هولتر یک وسیله ی قابل حمل است که بیمار آن رو می پوشد تا نوار قلب جاری بیمار، معمولا برای ۲۴ تا ۷۲ ساعت را ثبت کند. این وسیله در هنگامی که متخصص نتواند با استفاده از نوار قلب متداول علت تپش نامنظم قلب را تشخیص دهد، استفاده می شود.
3-ثبت وقایع
اگر بیمار همچنان بعد از استفاده از مانیتور هولتر هیچ بی نظمی ضربان قلبی نداشتید، متخصص شما ممکن است از یک وسیله برای ثبت وقایع قلبی بیمار استفاده کند.
بیمار باید تا جایی که ممکن است در طول روز این وسیله را بپوشد و در هنگامی که با علائم تپش قلب مواجه شد، دکمه ی دستگاه را فشار دهد تا شروع به ثبت وقایع کند. ممکن است نیاز باشد بیمار برای چند هفته از این دستگاه استفاده کنید.
4-اکو قلبی
اکو قلبی یک آزمایش غیر تهاجمی است که شامل: سونوگرافی قفسه سینه میشود. این کار یک تصویر را ارائه می دهد که نشان دهنده ی ساختمان و عملکرد قلب می باشد. با عبور امواج سونوگرافی از قلب شما، یک کامپیوتر آن ها را تحلیل کرده و یک تصویر متحرک روی مانیتور نشان می دهد.
گاهی نیز لازم میشود که برای تنظیم ضربان قلب در بیماران دچار ضربان قلب پایین، دستگاهی به نام ضربان ساز قلب در سینه بیمار جاسازی شود تا در مواقع ضروری ضربان قلب بیمار را تنظیم نماید. ندرتاً استفاده از شوک الکتریکی جهت خاتمه به آریتمی لازم میشود.
پیشگیری از ابتلا به تپش قلب
اغلب اعمال تغییرات ساده در سبک و عادات زندگی فردی می تواند در پیشگیری از تپش قلب بسیار موثر باشد. اقدامات زیر میتواند باعث پیشگیری و یا کاهش تپش قلب شود:
- ترک دخانیات
- خواب کافی و ورزش
- عدم استفاده از دارو بدون تجویز پزشک
- مصرف غذاهای سالم
- کاهش استرس و اضطراب
- عمل جراحی
علل روحی و روانی تپش قلب
تپش قلب به تنهایی نشان دهنده هیچ گروه خاصی از اختلالات نیست و اغلب در واقع اختلال فیزیکی اولیه نبوده ، بلکه مشکلی روانی است . گاهی به ویژه در بیماران مبتلا به اضطراب ، بیماران از احساس تپش قلب شکایت دارند که اغلب در بررسی ها اختلال ضربان (مثل نوار قلب و هو لتر ۲۴ ساعته ) هیچ مشکلی مشخص نمیشود .
درمان در صورت عصبی بودن تپش قلب
درمان بستگی به علت دارد. اغلب اوقات تپش قلب بی ضرر است و خود بخود از بین می‌رود. در این صورت نیازی به درمان نیست. اگر پزشک متخصص قلبتان علتی برای آن پیدا کند معمولا به بیمارتوصیه میکند که از چیزهایی که تپش قلب را تحریک می‌کنند، خودداری کنید. راه حلها معمولا شامل موارد زیر است:
کاهش اضطراب و استرس. معمولا روشهای آن شامل موارد زیر است:
- تمرینهای ریلکسیشن
- یوگا
- تای چی
- بیوفیدبک
- تصویر ذهنی
- آروماتراپی (عطر درمانی) می شود نام برد
علایم تپش قلب در بارداری
تپش قلب ممکن است نشانه های بسیار زیاد و متفاوتی داشته باشد. خانمهای باردار ممکن است یک یا چندتا از حالتهای زیر را همزمان باهم حس کنند :
- احساس گیج و منگ بودن
- احساس اضطراب
- احساس کوبش قلب
- تند زدن قلب
- عرق کردن
- احساس بالا و پایین رفتن قفسه سینه
- نامنظم حس کردن ضربان قلب
- علت تپش قلب در دوران بارداری ش
تپش قلب در بارداری می توانند علتهای متعددی داشته باشد که خیلی از آن ها چندان جدی نیستند . البته در بعضی مواقع علت اصلی تپش قلب باید درمان شود.
موارد زیر چندتا از علتهای تپش قلب بارداری هستند که خطری ندارند :
- عکس العمل قلب به افزایش حجم خون بدن
- اضطراب و دلهره
- عکس العمل بدن به بعضی از غذاها یا نوشیدنی ها مخصوصاً غذا یا نوشیدنی کافیین دار
- عکس العمل بدن به داروهای سرماخوردگی یا آلرژی
علت های مهمتر و خطرناکتر تپش قلب در بارداری
- مشکلات تیرویید
- مشکل حاد قلبی که در اثر بارداری دیگر و یا حادثه یا سانحه مهم دیگری در زندگی فرد پیش آمده است
- پرفشاری ریوی یا هایپرنِنشن ریوی
- شرایین اِکلیلی یا سرخرگ های کرونری
- ضربان نامنظم قلب یا آریتمی
- پریکلامسیا و دیگر بیماری های مربوط به فشار خون بارداری
ممکن است برای زنان باردار و پزشکان پیدا کردن علت تپش قلب در بارداری، کار مشکلی باشد. بسیاری از نشانهایی که در طول یک بارداری معمولی خبر از مشکلات قلبی میدهد، کار را برای یافتن علت اصلی بیماری سخت میکند.
دلایل تپش قلب در بارداری
تپش قلب در بارداری یک اتفاق شایعست و معمولاً بدون علت خاص در زمانهایی که فرد تحت استرس ، هیجانزده یا مضطرب است ، بروز میکند. معمولاً زنان باردار در هنگام تپش قلب احساس تنگی نفس دارند که پس از چند دقیقه خود به خود بهبود مییابند.
علل تپش قلب بطور کلی شامل این موارد است :
افزایش حجم خون
بدن زن باردار نسبت به زن غیر باردار معمولا (50 درصد )خون بیشتری دارد. این تغییر بدلیل فراهم آوردن نیاز جنین به مواد مغذی موجود در خون مادر میباشد.
با این حال، مادر باید حجم خون افزایش یافته را با همان قلب به گردش درآورد، به این معنی که قلب باید بیشتر کار کند و در نتیجه منجر، به تپش بیشتر در قلب خواهد شد.
پروژسترون
هورمون پروژسترون در بدن یک خانم باردار غلظت بیشتری نسبت به زن غیرباردار دارد . این هورمون مسئول تغییرات جسمی و روانی مختلفی میباشد . یکی از تأثیرات پروژسترون افزایش ضربان قلب و افزایش عملکرد قلب میباشد .
این کار باعث گردش خون کافی برای رحم میشود در نتیجه ضربان قلب افزایش یافته و منجر به تپش قلب میشود.
محصولات کافئینی
گاهی اوقات تپش قلب میتواند در نتیجه‌ی مصرف مقدار بالایی کافئین باشد . کافئین یک ماده‌ی رایج در بسیاری از مواد غذایی مانند : شکلات ، کیک ، شیرینی و نوشیدنیهایی مانند: نوشابه میباشد. اگر کافئین علت اصلی تپش قلب باشد ، با به حداقل رساندن مصرف آن براحتی میتوانید تپش قلب را کاهش دهید.
پاسخهای هیجانی
تپش قلب در افراد غیرباردار نیز به طور شایع دیده میشود، مانند قرار گرفتن در موقعیتهایی که منجر به اضطراب، استرس، شوک، عصبانیت، فعالیت فیزیکی بیش از حد و یا ترس میشود.
اگر تپش قلب در نتیجه ی استرس باشد، سعی کنید عوامل استرسزای اطراف خود را کاهش دهید. چندین بار در روز نفس عمیق بکشید و ذهن خود را آرام کنید. یوگا و ماساژ در بارداری از فعالیتهای بسیار مفید برای کاهش تنش بارداری میباشند.
نکات مهم درباره طرز صحیح گرفتن نبض
اولین چیزی که از نبض میتوان برداشت کرد تعداد ضربات آن در یک دقیقه است. از آنجایی که نبض انسان معمولاً پدیده‌ای منظم است . با گذاشتن انگشت بر روی این شریانها و گرفتن نبض در ۶۰ ثانیه دقیقترین اندازه‌گیری را میتوان داشت. اگر تعداد آنرا در ۱۵ ثانیه یا ۳۰ ثانیه نیز بشماریم و حاصل را در ۴یا ۲ ضرب کنیم تعداد نبض در دقیقه حاصل میشود.
تفاوت ضربان قلب در افراد
در بزرگسالان سرعت ضربان قلب در حال استراحت از ۶۰ تا ۱۰۰ ضربان در دقیقه متفاوت است. مردان نسبت به زنان سرعت ضربان قلب اندکی پایین تری دارند، علت این تفاوت عمدتا به قویتر بودن عضله قلب در مردان ربط دارد میانگین سرعت ضربان قلب در حال استراحت درخانمها در میانه 70تا 80 قرار دارد ، اما در مردان حدود 70 است.
محل های رایج برای گرفتن نبض کجاست؟
1_ نبض رادیال:
در قسمت داخلی مچ دست (پایین انگشت شست و روی استخوان رادیوس قرار دارد).
2_نبض کاروتید
که در روی گردن و در فرورفتگی کنار سیب آدم میباشد.
در جاهای دیگر از جمله کشاله ران، مچ پا، آرنج (براکیال)، گیجگاهی (تمپورال) می توان نبض را لمس نمود.
طریقه درست گرفتن نبض
- برای گرفتن نبض با انگشت شست نبض را لمس نکنید زیرا خود شست نبض قابل لمس دارد.
- برای گرفتن نبض هر دو شریان کاروتید را همزمان لمس نکنید و فشار زیادی بر روی این شریان وارد ننمائید. زیرا در ریتم ضربان قلبی، اختلال ایجاد میکند.
- در بزرگسالان رایجترین محل، برای گرفتن نبض، شریان رادیال بوده و مطمئن ترین محل شریان کاروتید میباشد.
- در افرادی که خونریزی دارند نبض ضیعف ولی تعدادش زیاد است
- در افراد دچار اسهال و استفراغ شدید نبض ضعیف و حتی غیر قابل لمس است.
- تعداد نبض در شرایط طبیعی با افزایش سن تا رسیدن به سن بلوغ کاهش مییابد.
- جثه: تعداد نبض در افراد با جثه بزرگ و ورزشکار کمتر از افراد با جثه کوچک است.
- برای لمس و گرفتن نبض در شیرخواران از شریان بازویی در داخل و وسط بازو استفاده کنید.
دکتر نادر افشاری، متخصص قلب و عروق در تهران