استنت گذاری قلب بخشی از پروسه درمانی آنژیوپلاستی است که می تواند از گرفتگی مجدد عروق قلب، جلوگیری کند. در ادامه مقاله با انواع استنت و موراد استفاده آنها آشنا می شویم. همچنین در مورد عوارض و مراقبت بعد از استنت گذاری قلب صحبت می کنیم.
استنت قلب چیست؟
افرادی که عمل آنژیوپلاستی را انجام می‌دهند به گذاشتن استنت یا بعبارت عامیانه فنر در شریان‌های مسدود شده قلب خود نیاز دارند. استنت به طور معمول زمانی درون شریان قرار داده می‌شود که شریان با کمک بالون باز شده است. استنت از دیواره‌های شریان حمایت می‌کند تا بدین ترتیب به جلوگیری از باریک شدن مجدد شریان پس از انجام آنژیوپلاستی کمک کند.
مراحل قرار دادن استنت در رگ های گرفته قلب
فرآیند گذاشتن استنت به شرح زیر است:
- ابتدا استنت که بر روی بالون سوار شده است و در نوک کاتتر (لوله هدایت کننده) قرار دارد، از طریق شریان به محل انسداد هدایت می‌شود.
- در محل انسداد، بالون باز می‌شود و استنت نیز گشاد می‌شود و در درون شریان به دام می‌افتد.
- استنت برای همیشه در شریان باقی می‌ماند تا بدین ترتیب به باز ماندن و بهبود جریان خون به قلب کمک کند.
- زمانی که استنت در محل خود قرار داده می‌شود، کاتتر و بالون از بدن خارج می‌شوند و تصاویر بیشتری (آنژیوگرام‌ها) برای دیدن وضعیت جریان خون از شریانی که به تازگی باز شده است، گرفته می‌شوند.
انواع استنت قلبی
استنت‌ها لوله‌های کوچک، مشبک و باز شونده ای هستند که برای درمان شریان‌های باریک یا ضعیف شده در بدن به کار می‌روند. در بیماران مبتلا به بیماری شریان کرونر (CAD)، استنت‌ها برای باز نگه داشتن شریان‌های باریک شده و کمک به کاهش علائم نظیر درد قفسه سینه (آنژین) یا کمک به درمان یک حمله قلبی استفاده می‌شوند.
این انواع استنت به طور معمول استنت‌های قلبی نامیده می‌شوند، همچنین در بعضی موارد این استنت‌ها با نام استنت‌های کرونری یا فنر قلب هم شناخته می‌شوند. به طور معمول این استنت‌ها از بافت شبکه ای شکل فلزی ساخته می‌شوند و در درون شریان‌های کرونری باریک شده قرار داده می‌شوند.
معمولا استنت‌ها با روشی که روش مداخله‌ای ماورای پوستی کرونری یا به زبان ساده ورود به عروق قلب از راه پوست(آنژیوپلاستی) نامیده می‌شود در بدن قرار داده می‌شوند و بدین ترتیب استنت‌ها مانع از انسداد مجدد شریان می‌شوند (تنگی مجدد شرایین).
در حال حاضر پنج نوع استنت وجود دارند:
- استنت درمان دوگانه (DTS)
- استنت‌های مهندسی زیستی
- بست عروقی قابل جذب (BVS)
- استنت‌های دارویی (DES)
- استنت‌های تماما فلزی (BMS)
1_ استنت درمان دوگانه (Dual Therapy stent- DTS)
استنت درمان دوگانه (DTS) جدیدترین نوع استنت‌های عروق کرونری است که در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این استنت‌ها در نوع خود کاملا جدید هستند و برای کاهش احتمال باریک شدن مجدد شریان و کاهش نیاز به تکرار عمل جراحی طراحی شده اند، همچنین این استنت‌ها می‌توانند به تسریع فرآیند بهبود فرد کمک کنند. این استنت‌ها مزیت‌های هر دو نوع استنت دارویی و استنت‌های مهندسی زیستی را همزمان با هم دارند و تنها استنت‌هایی هستند که ضمن به همراه داشتن دارو، فناوری درمان فعال نیز به همراه خود دارند.
استنت درمان دوگانه (DTS) پوششی در درون و بیرون خود دارد که خطر ایجاد لخته‌های خونی و التهاب را کاهش می‌دهد و به تسریع فرآیند بهبود شریان کمک می‌کند. سطح استنت که در برابر دیواره شریان قرار می‌گیرد حاوی دارویی است که برای جلوگیری از انسداد مجدد شریان آزاد می‌شود. رها سازی این دارو نگرانی ای از ایجاد ورم یا پاسخ التهابی در بدن ایجاد نمی‌کند. این دارو از طریق پلیمر قابل جذب زیستی آزاد می‌شود که با مرور زمان در بدن جذب می‌شود.
سمتی از استنت که به طرف جریان خون است با آنتی بادی‌ها پوشانده شده است. آنتی بادی‌ها به بهبود طبیعی بدن کمک می‌کنند و شرایط بهتری برای عملکرد سالم شریان ایجاد می‌کنند.
2_ بست عروقی قابل جذب (Bioresorbable Vascular Scaffold)
بست‌های عروقی قابل جذب (BVS) نوعی استنت دارویی هستند که بر روی بستر قابل جذبی وارد شریان می‌شوند. مجموعه این استنت با گذر زمان توسط بدن جذب می‌شود.
مشابه بعضی از انواع موجود استنت‌های دارویی (DES)، بست‌های عروقی قابل جذب (BVS) با دارویی پوشانده شده اند که با گذر زمان از پلیمر قابل جذبی آزاد می‌شوند تا بدین ترتیب خطر باریک شدن مجدد شریان (تنگی مجدد) کاهش پیدا کند. بست عروقی نیز با گذر زمان جذب بدن می‌شود. برخلاف استنت درمان دوگانه (DTS)، هیچ عنصر فعالی در درون بست عروقی قابل جذب (BVS) وجود ندارد تا به بهبود شریان کمک کند.
2_ استنت‌های مهندسی زیستی (Bio-engineered Stent)
استنت‌های مهندسی زیستی که با نام استنت‌های پوشانده شده با آنتی بادی نیز شناخته می‌شوند. این نوع از استنت با ا ستنت درمان دوگانه (DTS) متفاوت است، زیرا حاوی پلمیر نیست و از دارو استفاده نمی‌کند. در نتیجه، این استنت به افزایش سرعت درمان مسیر سلولی شریان و در نتیجه افزایش سرعت بهبود طبیعی کمک می‌کند.
آنتی بادی موجود بر روی سطح این استنت‌ها سلول‌های پیش ساز اندوتلیال (EPCها) را جذب می‌کند، این سلول‌ها از جانب مغز استخوان انسان فرستاده می‌شوند و به افزایش سرعت ایجاد سلول‌های لایه درون رگی (اندوتلیوم) کمک می‌کنند. این فرآیند باعث پوشش سریع سطح استنت می‌شود و به کاهش خطر ایجاد ترومبوز (لخته‌های خونی) کمک می‌کند.
3_ استنت‌های دارویی (Drug Eluting Stent)
استنت‌های دارویی (DES) با دارویی پوشانده شده اند که برای جلوگیری از رشد بافت زخم در مسیر شریان آزاد می‌شوند. این دستگاه های کوچک به شریان کمک می‌کنند باز و منعطف باقی بماند همچنین به حفظ جریان خون و کاهش شانس باریک شدن و انسداد مجدد کمک می‌کنند. با این حال، این استنت‌ها شانس ایجاد لخته‌های خونی را افزایش می‌دهند (ترومبوز ناشی از استنت).
این استنت‌ها فرآیند بهبود کندتری دارند و به همین دلیل بیمارانی که از استنت دارویی استفاده می‌کنند باید به شکل دقیقی پیشنهادات پزشک برای درمان دارویی را دنبال کنند تا خطر آمبولی ریه ناش ی از کاشت فنر در رگ را کاهش دهند. انجمن متخصصان قلب آمریکا پیشنهاد می‌کند بیماران بعد از گذاشتن استنت‌های دارویی به مدت دوازده ماه به درمان دارویی بپردازند.
4_ استنت‌های تماما فلزی (Bare Metal Stent)
استنت‌های فلزی معمولا از استیل ضد زنگ ساخته می‌شوند و هیچ پوشش ویژه ای ندارند. این استنت‌ها پس از انجام آنژیوپلاستی به صورت بستی برای باز نگه داشتن رگهای خونی به کار می‌روند. با بهبود شریان، بافت‌ها در اطراف استنت شروع به رشد می‌کنند و آن را در محل خود نگه می‌دارند. با این حال، در بعضی موارد رشد اضافی در بافت زخم مسیر شریان می‌تواند خطر انسداد مجدد را افزایش دهد.
آیا استنت‌های دارویی خطر حمله قلبی را افزایش می‌دهند؟
استنت‌ها، لوله‌هایی مشبک و کوچک هستند که برای باز نگه داشتن شریان بعد از آنژیوپلاستی (روش مداخله‌ای ماورای پوستی کرونری (PCI)) استفاده می‌شوند. استنت‌های دارویی دارای یک پوشش پلیمری بر روی شبکه استنت هستند که با گذر زمان به آزادسازی دارو در بدن می‌پردازند تا از عود انسداد شریان جلوگیری کنند.
به طور کلی، برای بیشتر افراد، استنت‌های دارویی بهتر از استنت‌های فلزی هستند. استنت‌های دارویی نسبت به فنرهای فلزی، به میزان بیشتری از تکرار انسداد شریان جلوگیری می‌کنند، به علاوه مطالعات نشان می‌دهند که استنت‌های دارویی جدیدتر به اندازه استنت‌های تماما فلزی ایمن هستند.
با این حال، استنت‌های دارویی نیازمند دوره‌های درمانی طولانی تر با داروهای رقیق کننده خون هستند تا بدین ترتیب از بسته شدن استنت به دلیل ایجاد لخته‌های خونی جلوگیری شود. این موضوع استنت‌های دارویی را از گزینه‌های افرادی که با مشکلات خونریزی روبرو هستند یا افرادی که به عمل‌های جراحی دیگر در بازه یک ساله پس از عمل استنت گذاری نیاز دارند، حذف می‌کند.
آیا استنت قلبی برای بیماری شما مناسب است؟
به طور معمول متخصصان پیش از انجام این عمل مجموعه ای از آزمایش‌ها را برای فرد تجویز می‌کنند تا بتوانند به شکل موثری وضعیت فعلی بدن فرد را بررسی کنند و در صورت امکان این عمل را برای فرد استفاده کنند.
پزشکان معمولا برای بیماران آزمایش خون، الکتروکاردیوگرافی، اکوکاردیوگرافی، آنژیو قلب و سی تی آنژیو را تجویز می‌کنند تا تشخیص نهایی برای امکان درمان شریان‌های مسدود شده توسط استنت گذاری انجام شود.
خطرات استنت گذاری عروق قلب
مشابه هر جراحی دیگری، عمل جراحی استنت گذاری با خطرات ویژه خود همراه است. ضروری است بیمار پیش از انجام عمل جراحی در مورد عوارض جانبی احتمالی با پزشک خود مشورت کند و برای غلبه بر مشکلات پیش و پس از جراحی به برنامه ریزی بپردازد.
مهم ترین مشکلات ناشی از جراحی فنر گذاری قلب موارد بعدی هستند:
- واکنش آلرژیک به حاجب مبتنی بر ید که برای تصویر برداری از شریان‌ها پیش از وارد کردن لوله (کاتتر) استفاده می‌شود.
- مشکلات تنفسی به واسطه قرار دادن استنت در قلب
- دردهای قفسه سینه
- خونریزی بیش از حد
- حمله قلبی
- رشد بیش از حد بافت زخم در اطراف استنت و ایجاد لخته
اگر بیمار به ید حساسیت داشته باشد، باید تیم پزشکی عمل استنت گذاری را پیش از انجام جراحی از موضوع مطلع کند. در صورت وجود این مشکل، تیم پزشکی به برای تصویر برداری گردش خون فرد به سراغ روش‌های تصویر برداری دیگری می‌رود تا بدین ترتیب بتوانند موقعیت شریان باریک شده را تشخیص دهند.
سوالات رایج در مورد استنت قلب
آیا فردی که استنت گذاشته است می‌تواند از MRI استفاده کند؟
بله، بعد از جراحی استنت گذاری قلب، فرد می‌تواند از MRI استفاده کند. با این حال، پیشنهاد می‌شود فرد این موضوع را با پزشک مشاور و تکنسین تصویربرداری مطرح کند.
آیا استنت می‌تواند موجب فعال شدن دستگاه‌های تشخیص فلزات شود؟
استنت‌های تمام فلزی و استنت‌های پلیمری قابل جذب، نمی‌توانند گیت‌های تشخیص فلزات را فعال کنند. بنابرین راه رفتن در این دستگاه‌ها برای کسانی که این عمل را داشته اند بی خطر خواهد بود.
آیا زندگی فرد پس از گذاشتن استنت به شرایط عادی باز میگردد؟
بله، فرد می‌تواند پس از این عمل و قرار دادن استنت عروق کرونری، زندگی طبیعی، سالم و فعالی داشته باشد. با این حال دستورالعمل‌هایی وجود دارند که فرد باید آنها را دنبال کند. این موارد در ادامه شرح داده می‌شوند:
مراقبت های بعد از استنت قلب
اگر چه استنت عروق کرونری موجب بازگشت جریان خون به حالت عادی می‌شود، با این حال تغییر رژیم غذایی به رژیم غذایی سالم، افزایش سطح فعالیت بدنی و ترک سیگار برای حفظ جریان خون قلب در وضعیتی مناسب اهمیت دارند.
بازگشت به محیط کاری
افراد چند روز پس از آنژیوپلاستی و گذاشتن استنت می‌توانند به محیط کار عادی خود باز گردند. با این حال، بهتر است برای بازگشت به محیط کاری عجله نکنید، در این رابطه با پزشک خود مشورت کنید و تصمیم درستی برای بدن خود اتخاذ کنید.
فعالیت بدنی
پزشکان معمولا پس از انجام جراحی، ورزش‌های مناسب برای بیمار را تجویز می‌کنند. بیمار می‌تواند توصیه‌های لازم در مورد ادامه ورزش یا تمرین‌های پیشین خود را از پزشک معالج دریافت کند.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق