رژیم غذایی شما می تواند بر شانس ابتلا به فشار خون تاثیر داشته باشد. به طوری که داشتن یک رژیم غذایی سالم، هم می تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا را کاهش دهد، و هم به درمان این بیماری کمک کند. اگر به فشار خون بالا مبتلا هستید و می خواهید یک برنامه غذایی کلی داشته باشید، می توانید رژیم غذایی DASH (مخفف رویکردهای رژیمی برای درمان فشار خون بالا) را در نظر بگیرید.
برای کاهش فشار خون بالای خود می توانید از غذاهایی که چربی اشباع شده و کلسترول پایینی دارند، میوه ها، سبزیجات و لبنیات کم چرب استفاده کنید. رژیم غذایی DASH شامل مواد غذایی همچون غلات کامل، گوشت مرغ، ماهی، آجیل و همچنین مقادیر کم چربی، گوشت قرمز، شیرینی جات و نوشیدنی های قندی نیز می باشد. این رژیم سرشار از پتاسیم، کلسیم، منیزیم و همچنین پروتئین و فیبر می باشد.
مصرف مواد غذایی کم نمک (سدیم) نیز می تواند به کاهش فشار خون بالا کمک کند. رژیم غذایی DASH، شامل گروه های غذایی و تعداد وعده های مختلفی می باشد. تعداد وعده های غذایی مناسب برای شما، با توجه به میزان کالری مورد نیازتان، ممکن است متفاوت باشد.
ایا در رژیم دش باید میزان غذای خود را کاهش دهم؟
رژیم غذایی DASH، شامل گروه های غذایی و تعداد وعده های مختلفی می باشد. تعداد وعده های غذایی مناسب برای شما، با توجه به میزان کالری مورد نیازتان، ممکن است متفاوت باشد. در رژیم غذایی DASH، تعداد وعده های روزانه میوه ها، سبزیجات و غلات بیشتر است. این مواد غذایی سرشار از فیبر بوده و مصرف بیشتر آن ها ممکن است باعث نفخ و اسهال (به طور موقت) شود.
چگونه براحتی رژیم دش را جایگزین کنم؟
برای عادت کردن به رژیم غذایی DASH، می توانید به تدریج تعداد وعده های میوه، سبزیجات و غلات خود را افزایش دهید. یک راهکار خوب برای تغییر رژیم غذایی تان (به رژیم DASH) این است که عادات غذایی فعلی خود را بنویسید. اینکه چه چیزی می خورید، چه مقدار، چه زمانی و چرا می خورید.
آیا هنگام تماشای تلویزیون، غذاهای پرچرب مثل فست فودها، تنقلات و… می خورید و یا اینکه صبحانه نمی خورید، و یا برای ناهار، وعده های سنگین میل می کنید. این کار را به مدت چند روز انجام دهید و به این ترتیب، متوجه می شوید که از کجا می توانید تغییرات را شروع کنید.
اگر درحال تلاش برای کاهش وزن هستید، باید یک رژیم غذایی کم کالری را انتخاب کنید. در این صورت نیز می توانید از رژیم غذایی DASH استفاده کنید، اما باید کالری مصرفی خود را کاهش دهید. در اینجا هم، نوشتن عادات غذایی می تواند مفید باشد. با این کار می توانید متوجه شوید که آیا گاهی اوقات، درحالی که گرسنه نیستید، غذا می خورید و یا اینکه چه زمانی می توانید غذاهای کم کالری را جایگزین غذاهای پرکالری کنید.
رژیم غذایی دش و فشار خون
در جدول زیر، رژیم غذایی DASH بر اساس 2000 کالری در روز می باشد. اما به خاطر داشته باشید که تعداد وعده های روزانه یک گروه غذایی، بسته به میزان کالری مورد نیاز شما ممکن است با موارد ذکر شده در این جدول متفاوت باشد.
گروه غذایی | تعداد وعده های غذایی در روز | اندازه وعده غذایی |
نان و غلات |
7 – 8 وعده | 1 تکه نان 1 پیمانه غلات صبحانه آماده نصف پیمانه برنج، ماکارونی یا غلات صبحانه |
سبزیجات |
4 – 5 وعده | یک پیمانه سبزیجات خام نصف پیمانه سبزیجات پخته شده 170 گرم آب سبزیجات |
میوه ها |
4 – 5 وعده | یک میوه با اندازه متوسط 4/1 پیمانه میوه خشک شده نصف پیمانه میوه تازه، میوه یخ زده یا کنسرو شده 170 گرم آب میوه |
لبنیات کم چرب یا بدون چربی |
2 – 3 وعده | 227 گرم شیر یک پیمانه ماست 42 گرم پنیر |
مرغ، ماهی و گوشت بدون چربی | 2 وعده یا کمتر | 85 گرم گوشت بدون چربی، مرغ یا ماهی پخته شده |
آجیل، دانه ها و لوبیا |
4 – 5 وعده (در هفته) | 3/1 پیمانه یا 42 گرم آجیل 1 قاشق غذاخوری یا 14 گرم دانه ها نصف پیمانه لوبیا پخته شده |
روغن و چربی ها |
2 – 3 وعده | 1 قاشق چای خوری مارگارین 1 قاشق غذاخوری مایونز کم چرب 2 قاشق غذاخوری سس سالاد کم چرب 1 قاشق چای خوری روغن گیاهی |
شیرینی جات |
5 وعده در هفته | 1 قاشق غذاخوری شکر 1 قاشق غذاخوری مربا 14 گرم آب نبات 227 گرم لیموناد |
نکاتی در مورد تغییر رژیم غذایی به رژیم DASH
- عادات غذایی خود را به تدریج تغییر دهید. به وعده های ناهار و شام خود، سبزیجات یا میوه ها را نیز اضافه کنید.
- مقدار کره، مارگارین و روغنی که استفاده می کنید را نصف کنید.
- اگر در هضم لبنیات مشکل دارید، از قرص ها یا قطره های آنزیم لاکتاز استفاده کنید. (این قرص ها را می توانید از داروخانه ها تهیه کنید) همچنین می توانید از شیر بدون لاکتوز و یا شیری که آنزیم لاکتاز به آن اضافه شده است، استفاده کنید.
- با مصرف غلات کامل، برای مثال نان سبوس دار یا غلات سبوس دار، مواد مغذی بیشتری (مانند ویتامین های گروه B) دریافت می کنید.
- وعده های غذایی سبک تر اما بیشتری مصرف کنید. به همراه هر وعده غذایی، دو وعده میوه و سبزیجات نیز میل کنید و یا از میوه ها به عنوان میان وعده استفاده کنید.
- گوشت را به عنوان بخش کوچکی از وعده غذایی خود در نظر بگیرید (نه بخش اصلی آن). در هفته دو یا چند وعده غذایی بدون گوشت داشته باشید. می توانید غذاهایی مثل کاسرول، ماکارونی یا پاستا و غذاهای سرخ شده را امتحان کنید.
- از میوه ها و مواد غذایی کم چرب به عنوان دسر و میان وعده استفاده کنید.
چگونه می توانیم با رژیم دش وزن خود را کاهش بدهیم؟
اگرچه رژیم غذایی DASH برای کاهش وزن طراحی نشده است، اما این رژیم سرشار از مواد غذایی کم کالری مانند میوه ها و سبزیجات می باشد. می توانید با مصرف میوه ها و سبزیجات بیشتر، به جای مواد غذایی پرکالری، میزان کالری این رژیم را کاهش دهید. این کار همچنین رسیدن به اهداف رژیم غذایی DASH را برای شما راحت تر می کند. در ادامه به چند مثال اشاره می کنیم. برای افزایش مصرف میوه ها در رژیم غذایی خود می توانید:
- به جای چهار بیسکوئیت، یک سیب متوسط بخورید. در این صورت 80 کالری ذخیره خواهید کرد.
- به جای همبرگر 170 گرمی، یک همبرگر 85 گرمی میل کنید. همچنین می توانید نصف پیمانه هویج و نصف پیمانه اسفناج به آن اضافه کنید. با این کار بیش از 200 کالری ذخیره خواهید کرد.
- به جای هر 140 گرم مرغ، 56 گرم مرغ و 1و نیم پیمانه سبزیجات (به صورت تفت داده شده) بخورید. از مقدار کمی روغن مایع گیاهی استفاده کنید. با این کار 50 کالری ذخیره خواهید کرد.
- به جای هر 42 گرم شکلات، 1و نیم پیمانه ماست یخ زده کم چرب میل کنید. در این صورت حدودا 110 کالری ذخیره خواهید کرد
- از طعم دهنده های کم چرب یا بدون چربی (مانند سس سالاد بدون چربی) استفاده کنید.
- وعده های غذایی سبک تر داشته باشید. مقدار غذایی که در هر وعده می خورید را به تدریج کاهش دهید.
- برای کاهش مصرف چربی ها، از محصولات لبنی کم چرب یا بدون چربی استفاده کنید.
- برای مقایسه میزان چربی موجود در غذاهای بسته بندی شده، به جدول حقایق تغذیه ای روی محصولات توجه کنید. محصولاتی که کم چرب یا بدون چربی هستند، لزوما کالری کمتری نسبت به سایر مواد غذایی ندارند.
- مصرف مواد غذایی حاوی قندهای افزوده، مانند شیرینی ها، ماست طعم دار، آب نبات، بستنی، شربت، نوشابه، آبمیوه های مصنوعی و... را محدود کنید.
- از کنسرو میوه ها استفاده کنید.
- برای میان وعده می توانید میوه و سبزیجات، ذرت بو داده بدون چربی و بدون نمک و... بخورید.
- به جای نوشابه، آب یا آب گازدار بنوشید.
- برای طعم دار کردن غذاهای خود، از ادویه جات بیشتر و نمک کمتر استفاده کنید.
کاهش مصرف نمک در رژیم دش
اکثر مردم بیشتر از نیاز خود نمک و سدیم مصرف می کنند. برخی از افراد (مانند افراد مسن) نسبت به نمک و سدیم حساس هستند و باید به مقدار نمک مصرفی خود توجه ویژه ای داشته باشند. اکثر افراد نباید بیش از 2.4 گرم (2400 میلی گرم) سدیم در روز مصرف کنند. این مقدار، معادل 6 گرم (حدودا 1 قاشق چای خوری) نمک خوراکی است. در افراد مبتلا به فشارخون بالا، پزشک ممکن است مقدار کمتری را توصیه کند.
توجه داشته باشید که 6 گرم نمک شامل تمام نمک و سدیم مصرفی شماست. (از جمله نمک مورد استفاده هنگام آشپزی و سر سفره). قبل از اینکه استفاده از مواد دیگری را جایگزین نمک کنید، باید با پزشک خود مشورت نمایید. (به خصوص اگر فشار خون بالا دارید) زیرا برخی از این مواد حاوی پتاسیم کلراید هستند و ممکن است برای بعضی افرادی که بیماری های خاصی دارند، مضر باشند.
نکاتی برای کاهش مصرف نمک و سدیم
- از سبزیجات تازه، منجمد شده یا کنسرو شده "بدون نمک افزوده" استفاده کنید.
- به جای مواد غذایی کنسرو شده یا فرآوری شده، از مرغ، ماهی و گوشت بدون چربی تازه استفاده کنید.
- هنگام آشپزی و همچنین سر سفره، به جای نمک از گیاهان معطر، ادویه جات، ترشی جات و چاشنی های بدون نمک استفاده کنید.
- برنج، ماکارونی و غلات صبحانه را بدون نمک بپزید. مصرف برنج، ماکارونی و غلات فوری یا طعم دار شده (که معمولا نمک افزوده دارند) را کاهش دهید.
- اگر از غذاهای نیمه آماده استفاده می کنید، محصولاتی را انتخاب کنید که سدیم کمی دارند. مصرف غذاهای منجمد شده، پیتزا، سوپ ها یا سایر غذاهای کنسرو شده و سس های سالاد را کاهش دهید. این مواد غذایی اغلب سدیم زیادی دارند.
- غذاهای کنسرو شده (مانند تن ماهی) را قبل از استفاده بشویید تا مقدار سدیم آن کمتر شود.
- در صورت امکان، مواد غذایی کم نمک (کم سدیم) یا بدون نمک را بخرید
- اگر از غلات صبحانه آماده استفاده می کنید، محصولاتی را انتخاب کنید که سدیم کمی دارند.
- به جای نمک، از برخی ادویه جات مانند دارچین و زنجبیل، گیاهانی مثل آویشن و رزماری، سیر و پیاز و چاشنی های طبیعی مانند آبلیمو، سرکه، آبغوره و... برای طعم دار کردن غذاهای خود استفاده کنید. با مصرف نمک و سدیم بیشتر، غذای شما خوشمزه تر نمی شود!
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق در تهران