فیبریلاسیون دهلیزی که گاهی به آن فیبریلاسیون هم می‌گویند شایع‌ترین آریتمی قلبی است (ریتم غیرطبیعی قلب). ما معمولا به صدای منظم قلب عادت داریم اما ضربان قلب در فیبریلاسیون دهلیزی به شدت نامنظم است. در این حالت درهنگام چک کردن نبض الگوی خاصی وجود ندارد و زمان‌بندی قلب شما به نظر غیرقابل پیشبینی است. در فیبریلاسیون دهلیزی معمولا ضربان قلب سریع است اما ممکن است آرام هم باشد همچنین ممکن است تپش قلب داشته باشید یا فاقد علامت باشید.
ضربان قلب طبیعی چگونه رخ میدهد؟
قبل از اینکه به فیبریلاسیون دهلیزی بپردازیم باید ریتم سینوسی که ریتم طبیعی قلب است را توضیح دهیم. ضربان قلب نرمال ناشی از همکاری فوق‌العاده چند بخش متحرک قلب است. قلب را می‌توان متشکل از دو حفره در نظر گرفت:
1- عملکرد بطن‌ها
بطن ها موتورهایی هستند که بدن شما را به کار می‌اندازند. به طور غیرقابل باوری عضلانی و قوی هستند. بطن راست خون را به شش‌ها پمپ می‌کند، سلول‌های خونی در آنجا اکسیژن مورد نیاز بدن را جذب می‌کنند. بطن چپ خون غنی از اکسیژن را به بقیه بدن پمپ می‌کند.
2- عملکرد دهلیز ها
این حفره‌ها در قسمت فوقانی قلب قرار دارند و محل ذخیره خون هستند. خون در دهلیز جمع شده و تا زمانی که بطن آماده دریافت آن باشد همانجا باقی می‌ماند. دهلیز راست خون را به بطن راست می‌رساند و همانطور که حدس میزنید دهلیز چپ هم خون را به بطن چپ می‌رساند.
فیبریلاسیون دهلیزی چطور اتفاق می‌افتد؟
قلب شما سیستم ضربان‌ساز و سیم‌کشی الکتریکی مخصوص به خود را دارد که باعث میشود انقباضات قلب و دهلیز هماهنگ شوند و بازدهی قلب را بالا ببرند. ضربان‌ساز قلب شما در دهلیز راست قرار دارد، بنابراین ریتم ضربان قلب شما از دهلیز شروع میشود. در فیبریلاسیون دهلیزی چرخشی کوتاه در سیستم الکتریکی دهلیز اتفاق می‌افتد.
این چرخش کوتاه ممکن است خیلی خفیف باشد. طی فیبریلاسیون دهلیزی بافت دهلیز یک حمله یا طوفان الکتریکی را تجربه می‌کند. این امر منجر به بی‌نظمی انقباضات دهلیز میشود. به جای این که قلب به خوبی منقبض شود در این حالت عضله به کرات تکان میخورد.
از آنجا که دهلیز ضربان قلب را کنترل می‌کند، ضربان دهلیزی نامنظم منجر به ضربان نامنظم بطن نیز میشود. عدم انقباض موثر قلب دو نتیجه را در بردارد. بطن باید توسط دهلیز تا حد گنجایش پر شود، اگر بطن به اندازه کافی پر نشود با هر ضربان قلب خون کمتری به بدن جریان می‌یابد. این امر ممکن است منجر به:
- سرگیجه
- تنگی نفس
- ضعف
- ورم پاها
و سایر علائم ناشی از کمبود جریان خون شود. دوم اینکه خون به رکود در رگ‌ها تمایل دارد. حرکت آرام خون باعث تشکیل لخته میشود و همه می‌دانیم که تشکیل لخته خون درون رگ‌ها چیز خوبی نیست، حتی اگر پزشک نباشیم. این لخته‌ها تمایل دارند که به مغز بروند و باعث سکته مغزی شوند.
تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی
فیبریلاسیون دهلیزی را به کمک الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG) تشخیص می‌دهند. نشانه این مشکل در الکتروکاردیوگرام وجود نداشتن موج p است. موج p در طی فعالیت الکتریکی منظم دهلیز دیده میشود. می‌دانیم که فیبریلاسیون دهلیزی ضربان نامنظم عضلات قلب است و EKG هم چیزی مشابه را نشان میدهد. شایع‌ترین عارضه دیده شده این است که موج QRS که نشان‌دهنده فعالیت بطنی است هم نامنظم است.
این عارضه در چه کسانی شایع تر است؟
فیبریلاسیون دهلیزی در مردان بیشتر از زنان اتفاق می‌افتد و با افزایش سن نیز شایع‌تر میشود. وراثت نقش مهمی در ابتلای به بیماری دارد و اگر افراد خانواده شما به این بیماری مبتلا هستند خطر ابتلای شما نیز افزایش می‌یابد. شماری از بیماری‌های قلبی ریوی مثل COPD، فشارخون، بیماری عروق کرونر، بیماری دریچه میترال و نارسایی قلبی نیز خطر ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش می‌دهند. مصرف زیاد الکل و هیپرتیروئیدیسم هم می‌توانند منجر به فیبریلاسیون دهلیزی شوند.
عوارض فیبریلاسیون دهلیزی
یک مشکل مهم در هنگام ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی وجود دارد، جریان خون آرام در رگ به خون راکد تبدیل میشود و این خون راکد لخته تشکیل میدهد، این لخته ها بشدت برای مغز خطرناک هستند. احتمال سکته قلبی در فرد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی پنج برابر بیشتر از یک فرد معمولی است.
15% افرادی که دچار حمله قلبی می‌شوند به فیبریلاسیون دهلیزی مبتلا هستند. احتمال ابتلا به سکته مغزی در همه افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی یکسان نیست. احتمال سکته مغزی در شرایطی خاص در گروهی از افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی بیشتر میشود:
- بالا بودن سن
- وجود نارسایی احتقانی قلب یا ضعف قلبی
- فشار خون زیاد
- دیابت
- سکته قبلی، حمله ایسکمیک گذرا یا لخته خون
- سابقه بیماری عروقی یا تصلب شرایین، بیماری شریان محیطی، انسداد عروق کاروتید، حمله قلبی پیشین، تصلب سرخرگ آئورت
اگر یکی از شرایط فوق را دارید باید خطر رقیق کردن خون به خطر خونریزی سنجیده شود. اگر هیچ یک از عوامل خطر فوق را ندارید ممکن است داروهای ضدانعقاد یا آسپرین کافی نباشند. اگر یکی از عوامل خطر را دارید ممکن است پزشک آسپرین یا رقیق کننده مناسب خون را به شما پیشنهاد کند.
اگر بیش از یک ریسک فاکتور دارید باید حتما از رقیق کننده‌ی خون استفاده کنید. اگر بیشتر از 75 سال سن دارید یا قبلا دچار سکته و یا TIA شده‌اید باید از رقیق کننده خون استفاده کنید. در بیمارانی با تنگی دریچه میترال یا داشتن دریچه مصنوعی قلب خطر به شدت افزایش می‌یابد و باید حتما از رقیق‌کننده خون استفاده شود.