آترواسکلروز یا تصلب شرایین یک بیماری قلبی است و زمانی رخ می دهد که شریان ها ضخیم و سفت شده و جریان خون به اندام ها و بافت های بدن را محدود می کنند. این فرآیند به صورت تدریجی شریان ها را ضعیف کرده و می تواند در اندام های مختلف (عموماً قلب) ایجاد شود.
شریان ها خون را در سراسر بدن به گردش در می آورند، اما تجمع پلاک ها (مانند چربی، کلسترول و سایر مواد زائد سلولی) در دیواره ی شریان ها می تواند باعث ابتلا به تصلب شرایین شود.
آترواسکلروز می تواند منجر به بروز بیماری های قلبی، سکته مغزی، مشکلات گردش خون در دست و پاها و آنوریسم هایی شود که در نهایت می توانند باعث بیماری مزمن کلیوی و خونریزی داخلی خطرناک و کشنده شوند.
علائم تصلب شرایین
با وجود ضخیم و سفت شدن تدریجی دیواره شریان ها، این بیماری معمولاً هیچ علائمی ندارد. موارد خفیف نیز حتی در صورت وخیم شدن بیماری و تبدیل آن به آترواسکلروز ممکن است همچنان علائمی نداشته باشند. با پیشرفت تصلب شرایین، گرفتگی شریان ها می تواند باعث حمله قلبی یا سکته مغزی شود که با علائم زیر همراه هستند:
- فشار یا درد قفسه سینه (آنژین)
- ضعف یا بی حسی ناگهانی دست یا پا
- مشکل در صحبت کردن یا بیان گفتار نامفهوم
- از دست دادن مختصر بینایی در یک چشم
- افتادگی عضلات صورت
- احساس درد هنگام راه رفتن
- فشار خون بالا
- نارسایی کلیه
درمان تصلب شرایین
درمان تصلب شرایین شامل رعایت یک رژیم غذایی سالم، ورزش کردن و دارو درمانی برای کنترل یا احتمالاً معکوس کردن بیماری است. در صورت بزرگ شدن رگ های خونی، هدف از درمان تهیه یک برنامه درمانی شخصی برای جلوگیری از تشکیل لخته خون خواهد بود.
درمان دارویی تصلب شرایین
داروهای تصلب شرایین بر اساس محل عروق خونی بزرگ شده و سایر بیماری های زمینه ای که ممکن است شخص داشته باشد، تجویز می شوند که عبارتند از:
- داروهای کلسترول برای محافظت از شریان های قلب
- آسپرین برای جلوگیری از تشکیل لخته های خون در پلاکت ها
- بتابلاکرها برای کاهش فشار خون، ضربان قلب، درد قفسه سینه، خطر حمله قلبی و ریتم نامنظم قلب
- مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) برای کاهش فشار خون و احتمال حمله قلبی
- مسدود کننده های کانال کلسیم و دیورتیک ها (قرص های آب) برای کاهش فشار خون
- داروهای تجویزی دیگر براساس نیاز بیمار.
چه عواملی باعث ابتلا به تصلب شرایین می شود؟
عوامل متعددی می توانند در بروز تصلب شرایین نقش داشته باشند که عبارتند از:
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- تری گلیسرید بالا
- مقاومت به انسولین یا دیابت
- چاقی
- مصرف سیگار و دیگر فرآورده های تنباکو
- التهاب ناشی از بیماری های دیگر
عوامل خطر بیماری تصلب شرایین
عوامل خطرسازی که ممکن است در بروز این بیماری نقش داشته باشند عبارتند از:
- سابقه خانوادگی: افرادی که سابقه حمله قلبی یا آرتریواسکلروز در خانواده خود دارند، در معرض بیشتر خطر ابتلا به این بیماری هستند.
- سن
- بیماری های قلبی عروقی
- سابقه سیگار کشیدن.
عوارض ابتلا به تصلب شرایین
در صورت عدم تشخیص و درمان تصلب شرایین، این بیماری می تواند به آترواسکلروز تبدیل شده و مشکلاتی جدی ایجاد کند. عوارض عبارتند از:
1_ بیماری عروق کرونر
بیماری عروق کرونر به باریک شدن عروق نزدیک قلب و منجر به درد قفسه سینه، حمله قلبی یا نارسایی قلبی می شود.
2_ بیماری شریان محیطی
تنگ شدن عروق در بازوها یا پاها ممکن است باعث مشکلات گردش خون شده و به تبع آن، احساس گرما و سرما را دشوار کند. همچنین می تواند موجب بروز قانقاریا شده و به قطع اندام ختم شود.
3_ بیماری شریان کاروتید
تنگ شدن عروق نزدیک مغز ممکن است باعث حمله ایسکمیک گذرا (TIA) یا سکته مغزی شود.
4_ آنوریسم
به معنای ایجاد برآمدگی در دیواره شریان است که در صورت ترکیدن آن، ممکن است نشتی آهسته یا خونریزی داخلی کشنده رخ دهد.
5_ بیماری مزمن کلیه
تنگ شدن عروق نزدیک کلیه ها می تواند از عملکرد موثر کلیه جلوگیری کند.
انواع تصلب شرایین
انواع مختلفی از تصلب شرایین وجود دارد که در صورت عدم درمان مناسب، می توانند منجر به ایجاد نوع های فرعی مختلف از این اختلال شوند. سه نوع اصلی عبارتند از:
- آترواسکلروز: در این نوع، شریان های بزرگ سفت و باریک می شوند.
- اسکلروز کلسیفیک داخلی: سخت شدن شریان های کوچک تا متوسط.
- آرتریولواسکلروز: کلسیفیکاسیون شریان های کوچک.
دکتر نادر افشاری، متخصص قلب و عروق و آنژیوگرافی