چربی خون بالا یا همان کلسترول بالا به زمانی اطلاق می شود که لیپید (چربی) بیش از اندازه در خون وجود داشته باشد. کبد هر فرد برای کمک به هضم غذا و تولید مواردی مانند هورمون، به اندازه ی کافی کلسترول تولید می کند. با این حال، همچنان کلسترول اضافی از طریق غذاهای گوشتی و لبنی نیز وارد بدن انسان می شود، که در صورت زیاد بودن مقدار آن میتواند مشکل ساز شود. در ادامه به علائم چربی خون بالا در مردان و زنان میپردازیم …
کلسترول بیش از اندازه (200 میلی گرم در دسی لیتر تا 239 mg/dL مرزی بالا و 240 mg/dL سطح بالا محسوب می شود) سالم نیست؛ زیرا می تواند در شاهراه شریان فرد یعنی محل جریان خون در بدن، موانعی ایجاد کند. این امر به اندام هایی که خون کافی از شریان ها دریافت نمی کنند آسیب خواهد زد.
کلسترول بد (LDL) خطرناک ترین نوع آن است، چرا که باعث تجمع رسوبات سفت شده (پلاک) درون عروق خونی می شود. این اتفاق عبور خون را سخت تر کرده و شخص را در معرض خطر سکته مغزی یا قلبی قرار می دهد. خود پلاک نیز ممکن است تحریک یا ملتهب شده و باعث ایجاد لخته در اطراف آن شود که با توجه به محل انسداد، منجر به سکته قلبی یا مغزی خواهد شد.
چربی خون بالا چه احساسی در بدن فرد ایجاد می کند؟
اوایل زمانی که فرد به کلسترول بالا مبتلا شده است، احساسی عادی و بدون علائم خواهد داشت. اما پس از مدتی، تجمع پلاک (ساخته شده از کلسترول و چربی) می تواند جریان خون به قلب یا مغز را آهسته یا متوقف کند. برای مثال، علائم بیماری عروق کرونر می تواند شامل درد قفسه سینه همراه با فشار، درد فک و تنگی نفس باشد.
هنگامی که پلاک کلسترول از هم شکافته می شود و لخته ای روی آن را می پوشاند، یک شریان کاملاً مسدود خواهد شد. به این حالت حمله قلبی می گویند و علائم آن شامل درد شدید قفسه سینه، گرگرفتگی، حالت تهوع و مشکل تنفس است. حمله قلبی جزو فوریت های پزشکی محسوب می شود.
آیا علائم هشدار دهنده ای برای چربی خون بالا در مردان وجود دارد؟
به طور کلی علائم چربی خون بالا در مردان یکی بوده . تفاوتی با یکدیگر ندارند. اکثر افراد مبتلا به چربی بالا، علائمی ندارند. افرادی که مشکلی ژنتیکی در تصفیه ی کلسترول دارند (که باعث بالا رفتن بسیار زیاد کلسترول می شود)، ممکن است به گزانتوم (وجود پلاک های مومی و چربی روی پوست) یا قوس قرنیه (وجود حلقه های کلسترول در اطراف عنبیه چشم) دچار شوند.
بیماری هایی مانند چاقی نیز با کلسترول بالا ارتباط دارد و این امر پزشک را ملزم به ارزیابی سطح کلسترول شخص می کند.
چه چیزی چربی خون بالا در نظر گرفته می شود؟
هر چیزی بالاتر از 200 mg/dL کلسترول بالا محسوب می شود.
رتبه | کلسترول کل |
بهترین وضعیت | کمتر از 200 mg/dL |
مرزی رو به بالا | 200 تا 239 mg/dL |
بالا | 240 mg/dL به بالا |
در ویدئو زیر تفسیر آزمایش خون از زبان دکتر افشاری متخصص قلب را مشاهده می کنید:
چربی خون بالا در مردان و زنان چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک برای تشخیص کلسترول بالا به موارد زیر نیاز خواهد داشت:
- معاینه بدنی
- سابقه ی پزشکی بیمار
- تست آزمایشگاهی سطح کلسترول خون
- سابقه ی پزشکی خانواده ی بیمار
- محاسبه میزان خطر ابتلا به بیماری تصلب شرایین (ASCVD) در 10 سال آینده.
برای تشخیص چربی خون بالا آزمایش های زیر انجام می شوند:
- تست پروتئین واکنشی C با حساسیت بالا (hs-CRP)
- لیپوپروتئین (a)
- آپولیپوپروتئین B
- اسکن کلسیم کرونر.
بهترین میزان | نوع کلسترول |
کمتر از 200 mg/dL | کلسترول کل |
کمتر از 100 mg/dL | کلسترول بد (LDL) |
حداقل 60 mg/dL | کلسترول خوب (HDL) |
کمتر از 150 mg/dL | تری گلیسیرید |
چربی خون بالا چقدر جدی است؟
در صورتی که چربی خون بالا کنترل نشود، می تواند مشکلی بسیار جدی باشد. تا زمانی که کلسترول بالا درمان نشود، تجمع پلاک درون رگ های شما ادامه دارد که می تواند منجر به سکته قلبی یا مغزی شود، زیرا در این صورت خون به سختی از طریق رگ ها عبور می کند و این امر مغز و قلب را از مواد مغذی و اکسیژن مورد نیاز برای عملکرد خود محروم خواهد کرد.
عوارض چربی خون بالا در مردان شامل چه مورادی است؟
باید بدانید این عوارض نه تنها برای مردان در زنان نیز صدق میکنند. چربی خون درمان نشده می تواند باعث تجمع پلاک درون عروق خونی بدن (آترواسکلروز) شود. این اتفاق ممکن است عوارض هایپرلیپیدمی را به همراه داشته باشد که عبارتند از:
- حمله قلبی
- سکته مغزی
- بیماری عروق کرونر قلب
- بیماری شریان کاروتید
- ایست قلبی ناگهانی
- بیماری شریان محیطی
- بیماری میکرو واسکولار
چه چیزی باعث بالا رفتن چربی خون یا کلسترول می شود؟
علل مختلف هیپرلیپیدمی عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- مصرف زیاد الکل
- مصرف غذاهای حاوی مقادیر زیادی از چربی اشباع شده یا چربی ترانس
- نشستن بیش از حد
- استرس
- به ارث بردن ژن هایی که میزان کلسترول را ناسالم می کنند
- اضافه وزن.
داروهایی مانند موارد زیر که برای بعضی مشکلات دیگر مفید هستند، می توانند باعث ناپایدار شدن سطح کلسترول شخص بشوند:
- داروهای مسدودکننده بتا
- دیورتیک ها
- کنترل هورمونی بارداری
- استروئیدها
- داروهای ضد ویروس HIV.
بعضی بیماری ها نیز می توانند بر میزان کلسترول فرد تأثیر بگذارند. این موارد عبارتند از:
- بیماری کبد
- بیماری پانکراس
- مولتیپل میلوما
- سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- کم کاری تیروئید
- کلانژیت صفراوی اولیه
- بیماری مزمن کلیوی
- دیابت
- لوپوس
- آپنه خواب
- HIV
عوامل خطر چربی خون بالا در مردان و زنان
مواردی که می توانند شخص را در معرض خطر بیشتر ابتلا به هیپرلیپیدمی قرار دهند، عبارتند از:
- داشتن سابقه خانوادگی
- کلسترول بالا
- ابتلا به کم کاری تیروئید
- بیماری چاقی
- عدم رعایت رژیم غذایی مغذی
- نوشیدن الکل به مقدار زیاد
- ابتلا به دیابت
- سیگار کشیدن
کلسترول بالا چگونه درمان می شود؟
بعضی افراد برای بهبود میزان کلسترول خود، فقط کافی است که سبک زندگی خود را تغییر دهند. افراد دیگر علاوه بر این، نیاز به دارو هم دارند. مبتلایان می توانند برای بهبودی خود، اقدامات زیر را انجام دهند:
- ورزش کردن
- ترک سیگار
- حداقل هفت ساعت خواب شبانه
- کنترل استرس
- مصرف غذاهای سالم تر
- کنترل میزان مصرف الکل
- رسیدن به وزنی سالم.
چه داروهایی برای هیپرلیپیدمی استفاده می شود؟
افرادی که برای درمان کلسترول بالای خود به دارو نیاز دارند، معمولاً استاتین مصرف می کنند. استاتین ها نوعی دارو هستند که میزان کلسترول بد را در خون کاهش می دهند. در صورت داشتن شرایط زیر، پزشک ممکن است داروی متفاوتی تجویز کند:
- عدم توانایی مصرف استاتین
- کافی نبودن استاتین
- ابتلا به هیپرکلسترولمی خانوادگی
اثر درمان هیپرلیپیدمی طی چه مدت مشخص می شود؟
میزان بهبودی بیمار، حدود دو یا سه ماه بعد از شروع مصرف داروها توسط آزمایش خون بررسی خواهد شد. با این حال، خطر آسیب کلسترول به بدن، خطری بلندمدت است و افراد معمولاً برای مدتی طولانی از درمان های کاهش دهنده کلسترول استفاده می کنند.
انواع چربی خون
انواع لیپوپروتئین عبارتند از:
1_ لیپوپروتئین کم چگالی (LDL)
به عنوان کلسترول بد شناخته می شود زیرا می تواند شریان ها را مانند یک کامیون بزرگ که خراب شده و یک مسیر ترافیکی را می بندد، مسدود کند. (عدد مرزی رو به بالا: 130 تا 159 mg/dL. عدد بالا: 160 تا 189 mg/dL.)
2_ لیپوپروتئین بسیار کم چگالی (VLDL)
این گونه نیز بد نامیده می شود زیرا حامل تری گلیسیرید است که به پلاک شریان اضافه خواهد شد. این مورد، نوع دیگری از مسدودکننده ها است.
3_ لیپوپروتئین چگالی بالا (HDL)
این نوع به عنوان کلسترول خوب شناخته می شود زیرا کلسترول را به کبد می برد که در آن جا از بین برود. HDL مانند یک کامیون یدک کش، راه را برای عبور خون از رگ های خونی باز می کند. عدد کلسترول خوب نباید کمتر از 40 mg/dL باشد.
لازم به ذکر است که انتخاب روش درمانی، علاوه بر میزان کلسترول خون به بررسی عوامل دیگر نیز احتیاج دارد.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق در تهران