فشار خون بالا معمولاً بدون علائم بوده یا تنها با یک نشانه همراه می باشد. بسیاری از مبتلایان به فشارخون بالا از وجود این بیماری بی اطلاع هستند. البته، نبود علائم به معنای بی خطر بودن فشار خون بالا نیست. گاها فشار خون بالا و حالت تهوع باهم همراه هستند. هایپرتنشن یا فشار خون بالای کنترل نشده به شریان ها مخصوصاً شریان های ناحیه چشم و کلیه، آسیب می رساند.
همچنین، فشار خون بالا از عوامل خطر زای اصلی برای مشکلات جدی مثل سکته مغزی، حمله قلبی و سایر بیماری های قلبی عروقی محسوب می شود.
علت فشار خون بالا همراه با حالت تهوع
فشارخون خیلی بالا می تواند منجر به از دست رفتن تمامیت سد خونی مغزی شود. هنگامی که این اتفاق رخ می دهد, بخش مایع خون, از دیواره عروق به درون بافت مغزی نشت میکند و در نتیجه بافت مغزی دچار ورم (ادم) میشود. ورم بافت مغزی منجر به علائمی میشود که یکی از آنها, تهوع و استفراغ میباشد.
با توجه به مواردی که گفته شد, تهوع, یکی از علائم هشداردهنده ناشی از فشارخون بالاست و در صورت بروز, فرد مبتلا باید به مراکز درمانی مراجعه نماید.
دیگر علائم فشار خون بالا (مزمن یا بحرانی)
علائم نادر فشار خون بالای مزمن شامل موارد زیر می شود:
- سردرد خفیف
- سرگیجه های دوره ای
- خونریزی بینی (خون دماغ)
اگر فشار خون خود را اندازه گيری کردید، در صورت بالا بودن بیش از حد بهتر است بعد از چند دقیقه دوباره فشار خون خود را اندازه گرفته، تا از دقیق بودن نتیجه ی اولیه مطمئن شوید. سایر علائم فشار خون بالای بحرانی شامل موارد زیر می شود:
- میگرن یا سردرد شدید
- اضطراب شدید
- درد قفسه سینه
- مشکلات بینایی
- تنگی نفس
- خونریزی بینی
عوارض فشار خون بالا مزمن
به مرور زمان، فشار خون بالای درمان نشده می تواند باعث شکل گیری مشکلات قلبی و موارد مرتبط مثل حمله قلبی، سکته مغزی و نارسایی قلبی شود. سایر عوارض احتمالی فشار خون بالا شامل این موارد می شود:
- نابینایی
- آسیب های کلیوی
- اختلال نعوظ (ED)
- تجمع مایع در ریه ها
- از دست دادن حافظه (آلزایمر)
فشار خون بحرانی اورژانسی می تواند منجر به عوارض جانبی جدی شود:
- تجمع مایعات در ریه ها (ادم ریوی)
- خونریزی یا ورم مغزی
- پارگی آئورت (شریان اصلی بدن)
- سکته مغزی
- تشنج در زنان باردار مبتلا به اکلامپسی یا غش بارداری
درمان فشار خون بالا
درمان های متعددی برای فشار خون بالا وجود دارد؛ از تغییرات سبک زندگی گرفته تا کاهش وزن و دارو. پزشک با توجه به علت و شدت فشار خون بالای بیمار، درمان مناسب را پیشنهاد می دهد.
1_ تغییرات برنامه غذایی
تغذیه سالم یکی از موارد مؤثر برای کاهش فشار خون بالا مخصوصاً در موارد خفیف بیماری می باشد. معمولاً پزشک مصرف غذا های حاوی پتاسیم بالا و پرهیز از مصرف نمک و سدیم را پیشنهاد می کند.
رژیم غذایی DASH یا برنامه غذایی درمانی هایپرتنشن یکی از نمونه های معتبر تجویز شده توسط پزشکان به مبتلایان فشار خون بالا می باشد. تمرکز این رژیم غذایی روی پایین آوردن مقادیر سدیم و چربی های اشباع ورودی، با مصرف سبزیجات، میوه و غلات کامل است. نمونه های غذا های مفید برای فشار خون بالا عبارتند از:
- سیب، موز و پرتقال
- هویج و کلم بروکلی
- پاستا جو و برنج قهوه ای
- حبوبات
- ماهی های سرشار از امگا-۳
- غذا ها و نوشیدنی های حاوی مقادیر زیاد شکر
- گوشت قرمز
- قند و چربی
همچنین، مصرف بیش از حد نوشیدنی های الکلی در مبتلایان به فشار خون بالا پیشنهاد نمی شود. مقدار محدود نوشیدنی های الکلی برای بیماران مبتلا به فشار خون بالا دو نوشیدنی در روز برای مردان و یک نوشیدنی در روز برای زنان می باشد.
2_ درمان فشار خون بالا با ورزش
فعالیت فیزیکی از دیگر تغییرات سبک زندگی مهم توصیه شده به بیماران فشار خون بالا است. انجام ورزش های هوازی به مدت سی دقیقه در روز و پنج روز در هفته، ایده آل ترین توصیه فعالیت برای این بیماران می باشد.
با داشتن یک برنامه سالم غذایی و انجام ورزش منظم، شما وزنی مناسب خواهید داشت. داشتن وزن مناسب به کاهش کلسترول و فشار خون بالا کمک می کند. همچنین خطر های ناشی از اضافه وزن کاهش می یابد.
یکی دیگر از درمان های فشار خون بالا تلاش برای کنترل میزان استرس روانی است. استرس باعث افزایش فشار خون می شود. ورزش، موسیقی و مدیتیشن از روش های متعدد کاهش استرس هستند.
3_ درمان دارویی فشار خون بالا
دارو های متعددی برای درمان انواع فشار خون بالا وجود دارد که در کنار تغییرات سبک زندگی پیشنهاد می شوند. در بسیاری از موارد فشار خون بالا، مصرف بیش از یک دارو تجویز می شود.
_ دارو های ادرار آور
نام دیگر این داروها «قرص آب» است و وظیفه دفع مايعات و سدیم اضافی بدن را بر عهده دارد. این دارو ها معمولاً در کنار دارو های دیگر تجویز می شوند.
_ مسدود کننده های بتا
دارو های این کلاس دارویی ضربان قلب را کاهش می دهند. این کار منجر به کاهش جریان خون در رگ ها می شود.
_ مسدود کننده های کانال کلسیم
این دارو ها با جلوگیری از ورود کلسیم به سلول ها، باعث آرام شدن رگ های خونی می شود.
_ مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین
مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین یا مهارکننده های ACE، از فعالیت هورمون های مؤثر در افزایش فشار خون جلوگیری می کنند.
_ مسدود کننده های آلفا و دارو های سیستم اعصاب مرکزی
مسدود کننده های آلفا رگ های خونی را آرام کرده و جلوی فعالیت هورمون های مؤثر در تنگی رگ ها را می گیرند. دارو های سیستم اعصاب مرکزی روی سیستم عصبی تأثیر گذاشته، تا فرمان های عصبی کمتری برای تنگی رگ های خونی صادر شود.
عوامل خطر فشار خون بالا در زنان باردار
برخی از زنان ممکن است در دوران بارداری خود دچار فشار خون بالا شوند. انواع متعددی از ناهنجاری های فشار خون بالا در زنان باردار دیده می شود. از فاکتور های خطر زای احتمالی برای فشار خون بالا در دوران بارداری می توان به این موارد اشاره کرد:
- اضافه وزن
- فشار خون بالا مزمن
- دیابت
- بیماری های کلیوی
- لوپوس
- باروری آزمایشگاهی یا لقاح خارج رحمی (IVF) و سایر موارد بارداری کمکی
- بارداری در سنی نوجوانی یا بالای چهل سال
- بارداری بیشتر از یک جنین (دو قلو و ...)
- اولین تجربه ی بارداری
اگر فشار خون بالا بعد از هفته بیستم بارداری رخ بدهد، احتمال بروز یک بیماری به نام پیشاکلامپسی وجود دارد. موارد شدید این بیماری می تواند باعث آسیب دیدن اندام های داخلی و مغز، و در نهایت تشنج هایی با خطر بالای مرگ شود. نشانه ها و علائم مشکل پیش اکلامپسی شامل مواردی مثل وجود پروتئین در ادرار، سردرد شدید و تغییرات بینایی است. از علائم دیگر این بیماری می توان به درد های شکمی و ورم شدید کف دست و پا اشاره کرد.
مشکل فشار خون بالا در بارداری می تواند منجر به زایمان زودرس یا جدا شدگی زود هنگام جفت شود. در این موارد احتمال نیاز به انجام سزارین وجود دارد. در بیشتر موارد، مشکل فشار خون بالا بعد از تولد فرزند برطرف می شود.
چه زمانی باید برای فشار خون بالا به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که هیچ یک از درمان های ارائه شده در کاهش فشار خون بالا مؤثر نباشند باید با پزشک خود تماس بگیرید. حداقل دو هفته طول می کشد تا داروهای جدید تأثیر خود را نشان دهند. عدم کاهش علائم فشار خون بالا می تواند به منزله نیاز به تغییر دارو یا وجود یک مشکل زمینه ای دیگر باشد. در صورت مشاهده موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- تاری دید
- سردرد
- خستگی
- حالت تهوع
- گیجی
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
چشم انداز فشار خون بالا
زمانی که از ابتلای خود به فشار خون بالا با خبر شدید، باید تا آخر عمر فشار خون خود را تحت نظر داشته و تحت درمان مناسب قرار دهید. احتمال درمان فشار خون بالا با اعمال تغییر در سبک زندگی وجود دارد، اما درصد موفقیت این نوع درمان ها بالا نیست. برای حفظ فشار خون سالم معمولاً به رعایت همزمان سبک زندگی سالم و مصرف دارو های مناسب نیاز دارید.
همچنين، هر گونه درمان موفق فشار خون بالا باعث کاهش چشمگیر احتمال حمله قلبی، سکته مغزی و سایر بیماری های قلبی عروقی خواهد شد. با توجه ویژه و تحت نظر داشتن فشار خون خود می توانید از یک زندگی طولانی تر و سالم لذت ببرید.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق در تهران