آیا علی رغم تغییر در سبک زندگی و مصرف یک قرص دیورتیک (ادرار آور) و حداقل دو داروی دیگر، باز هم فشار خون شما تکان نمی خورد؟ علت پایین نیامدن فشار خون شما با قرص ممکن است فشار خون مقاوم یا ثانویه باشد. به بیانی ساده تر، فشار خون مقاوم وضعیتی است که در آن، فشار خون بالا (HBP یا هایپرتنشن) به سختی قابل درمان است و ممکن است علت زمینه ای (ثانویه) داشته باشد.
علت های احتمالی فشار خون مقاوم به دارو
فشار خون مقاوم ممکن است ناشی از یک یا چند علت زمینه ای باشد. بنابراین پزشک علاوه بر درمان دارویی فشار خون بالا، باید راهی برای درمان علت های زمینه ای نیز پیدا کنند. این علت های زمینه ای عبارتند از:
- اختلالات هورمونی: به ویژه هورمون هایی که در کنترل فشار خون نقش دارند
- تنگی شریان کلیوی: تجمع پلاک و انسداد شریان های منتهی به کلیه
- اختلالات خواب: مانند تنگی نفس و خروپف که به آن آپنه انسدادی خواب نیز گفته می شود.
- چاقی، مصرف بیش از حد الکل یا سایر موادی که می توانند سبب افزایش فشار خون شوند.
فشار خون مقاوم چیست؟
بیماری فشار خون بالا «قاتل خاموش» نامیده می شود؛ زیرا این بیماری معمولاً بی سر و صدا پیشرفت کرده و منجر به اتفاقات خطرناکی مثل حمله قلبی و سکته مغزی می گردد. به عبارت دیگر، شما ممکن است سال ها مبتلا به فشار خون باشید، اما هیچ علائم واضحی را تجربه نکنید و حتی متوجه نشوید که این بیماری را دارید!
فشار خون مقاوم -همانطور که از نام آن مشخص است- به فشار خونی گفته می شود که با وجود استفاده از روش های درمانی، کنترل آن دشوار می باشد. فشار خون شما زمانی مقاوم است که علی رغم استفاده ی درست از یک رژیم دارویی (که یکی از آنها را داروهای دیورتیک (ادرار آور) تشکیل می دهد)، نتوان به فشار خون هدف دست یافت.
به بیان دیگر: اگر شما مبتلا به فشار خون هستید و روزانه 3 داروی مختلف فشار خون با حداکثر دوز ممکن را مصرف می کنید، که یکی از این داروها دیورتیک (قرص آب) است و فشار خون شما هنوز پایین نیامده؛ به احتمال زیاد فشار خون مقاوم دارید و برای کنترل فشار خون خود باید کارهای بیشتری انجام دهید.
علت فشار خون مقاوم چیست؟
در اغلب موارد فشار خون مقاوم ناشی از سبک زندگی ناسالم است. دارو تنها تا حدودی می تواند فشار خون شما را کنترل کند. پزشک در درجه ی اول احتمالات زیر را بررسی می کند:
- سبک زندگی ناسالم؛ مانند رژیم غذایی سرشار از سدیم، سیگار کشیدن، مصرف بیش از حد الکل، اضافه وزن و کم تحرکی می تواند تأثیر داروها را کم کند.
- داروهایی که برای سایر مشکلات خود مصرف می کنید می تواند یکی از دلایل فشار خون مقاوم باشند. به عنوان مثال داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، قرص های ضد بارداری و داروهای ضد احتقان (گرفتگی) بینی می توانند باعث افزایش فشار خون شوند.
- 3) تحقیقات نشان داده است که مشکلاتی مثل آپنه خواب می توانند فشار خون شما را افزایش دهند. اگر دچار این مشکل هستید بهتر است پزشک خود را در جریان قرار داده و برای درمان آن اقدام کنید.
- 4) اگر پزشک تشخیص دهد که فشار خون مقاوم شما ناشی از سبک زندگی و داروها نیست، ممکن است آزمایشاتی برای بررسی اختلالات هورمونی یا مشکلات عروقی تجویز کند.
مراحل درمان فشار خون مقاوم به دارو
در ادامه 8 روش برای مدیریت و بهبود فشار خون ارائه کرده ایم. اگر به تمامی این نکات عمل کنید، وظیفه ی خود را در قبال فشار خون خود به طور کامل انجام داده اید:
- داروهای فشار خون خود را دقیقاً طبق دستور پزشک و سر وقت مصرف کنید.
- اگر داروی فعلی شما منجر به بروز عوارض جانبی ناخوشایندی شده است، فوراً پزشک خود را در جریان بگذارید. هرگز خودسرانه مصرف دارو را قطع نکنید.
- یک رژیم غذایی سالم و سدیم پایین (کمتر از 3/2 گرم در روز) داشته باشید.
- شما می توانید از رژیم غذایی DASH پیروی کنید. این رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین های بدون چربی است.
- ورزش منظم را فراموش نکنید. اگر مدت زمان طولانی است که ورزش نکرده اید، پیش از شروع ورزش با پزشک خود مشورت کنید. یک برنامه ی ورزشی سبک و منظم بهترین گزینه برای شما می باشد.
- مصرف غذاهای فرآوری شده را محدود کنید. این غذاها معمولاً حاوی مقادیر بالای سدیم هستند.
- مصرف الکل را کاهش دهید.
- یک دستگاه فشار خون خانگی تهیه کرده و به صورت منظم فشار خون خود را چک کنید. از پزشک خود بخواهید که برایتان یک برنامه ی نظارتی تنظیم کند. نتایج اندازه گیری فشار خون شخصی خود را درون دفترچه ای ثبت کنید و در زمان ویزیت به پزشک خود نشان دهید. حداقل سالی یک بار دقت دستگاه فشار خون خانگی خود را بررسی کنید.
کنترل و مدیریت فشار خون بالا (مخصوصاً فشار خون مقاوم) کار آسانی نیست؛ اما تغییراتی که به آن اشاره کردیم ارزش تلاش را دارند. اگر این تغییرات مؤثر واقع شوند، به میزان زیادی خطر حمله قلبی و سکته مغزی کاهش پیدا خواهد کرد.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق در تهران