جراحی، یکی از علل اصلی ترومبوز ورید عمقی (DVT) می باشد. ترومبوز ورید عمقی، به لخته ی خونی گفته می شود که در یکی از رگ های عمقی بدن مانند رگ های پا تشکیل می شود. لخته ها زمانی ایجاد می شوند که خون غلیظ می شود و بهم می چسبد. تشکیل لخته ی خونی، برای بند آوردن خونریزی میتواند مفید باشد، اما وقتی که در رگ های خونی ایجاد می شود، می تواند خطرناک باشد.
گاهی اوقات، یکی از این لخته ها ممکن است به طرف ریه ها حرکت کند. این شرایط، آمبولی ریه (PE) نامیده می شود و اگر جریان خون را مسدود کند، می تواند کُشنده باشد. با اینکه پس از هر گونه عمل جراحی، احتمال تشکیل لخته وجود دارد، اما زمانی که جراحی عمده ای در ناحیه شکم، لگن، باسن یا پاها انجام می شود، احتمال تشکیل لخته بیشتر است.
علت خطر آمبولی و تشکیل لخته بعد از جراحی؟
دلیل خطر آمبولی بعد از عمل این است که شما معمولاً به هنگام ریکاوری، مدت زمانی طولانی در رختخواب می مانید. زمانی که تحرک زیادی ندارید، خون در رگ های عمقی شما آهسته تر حرکت می کند و می تواند منجر به تشکیل لخته شود. 2 تا 10 روز پس از جراحی، احتمال بروز لخته بیشتر است، اما هنوز تا سه ماه بعد از جراحی نیز ممکن است دچار لخته شوید. در موارد زیر، شما بیشتر در معرض ترومبوز ورید عمقی قرار دارید:
- سیگار کشیدن
- ابتلا به ترومبوز ورید عمقی در گذشته
- اضافه وزن یا چاقی
- سابقه خانوادگی ترومبوز ورید عمقی
- بارداری
- اختلالی که خون یا رگ های شما را تحت تأثیر قرار می دهد.
- سن بالا
- مصرف داروهای خاص از جمله داروهای ضدبارداری و هورمون درمانی
- ابتلا به نوع خاصی از سرطان
آیا جراحی به تنهایی میتواند باعث آمبولی شود؟
گاهی اوقات، جراحی به تنهایی می تواند موجب تشکیل لخته ی خونی شود. عمل های طولانی که شما چندین ساعت روی تخت جراحی دراز می کشید، باعث جمع شدن خون در رگهای خونی می شود و تشکیل لخته ی خونی را آسانتر می کند.
در طول جراحی، بافت، چرک، چربی یا کلاژن آسانتر می تواند وارد سیستم خون شما شود و خون اطراف این ذرات را غلیظ تر کند. آسیب دیدگی رگ های خونی در حین عمل جراحی نیز می تواند موجب تشکیل لخته های خونی شود. در جراحی هایی که در آن خراشیدن یا بُرش استخوان انجام می شود، مانند جراحی تعویض مفصل لگن، ممکن است موادی به نام آنتی ژن ترشح شوند.
این آنتی ژن ها، سیستم ایمنی بدن را تحریک می کنند و موجب تشکیل لخته می شوند. علائمی که باید مراقب آنها باشید:
- درد در پاها
- التهاب یا گرما در پا
- قرمزی یا تغییر رنگ پوست پا
- رگ هایی که بیرون زده اند
- تنگی نفس
- سرفه خونی
- درد قفسه سینه ناگهانی
- تنفس دردناک
پیشگیری از خطر آمبولی بعد از عمل جراحی
قبل از جراحی، سیگار را ترک کنید. سعی کنید اضافه وزن خود را کاهش دهید. اگر نیاز به کمک دارید با پزشک خود صحبت کنید. پس از جراحی باید تحرک کافی داشته باشید تا خون در رگ های شما جریان پیدا کند. پزشک ممکن است برای شما داروی رقیق کننده ی خون تجویز کند که داروهای ضدانعقادخون نیز نامیده می شوند.
این داروها از چسبیدن خون به هم و تشکیل لخته جلوگیری می کنند. حرکات ساده ای مانند بالابردن پا در رختخواب می تواند جریان خون را بهبود بخشد. شما ممکن است برای راحت تر ورزش کردن، به داروی مسکن نیاز داشته باشید. جوراب های فشاری یا دستگاه فشار می تواند به جلوگیری از جمع شدن خون در رگ های شما کمک کند.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق در تهران