بیماری عروق کرونر یا گرفتگی رگ قلب شایع ترین بیماری قلبی و همچنین علت اصلی مرگ و میر در ایالات متحده آمریکا می باشد. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که شریان های کرونری (سرخرگ هایی که وظیفه خونرسانی به عضله قلب را بر عهده دارند) توسط پلاک های چربی مسدود می شوند. این وضعیت آترواسکلروز نامیده می شود. با وجود این تفاسیر بهتر است، علائم گرفتگی رگ قلب را بدانیم…
پلاک ها از ترکیباتی مانند چربی و کلسترول تشکیل شده اند. به مرور زمان، پلاک ها در دیواره عروق تجمع پیدا کرده و سخت می شوند. این اتفاق می تواند جریان خون به قلب را مسدود کند. این انسداد همچنین می تواند باعث آنژین قلبی (احساس فشار یا درد قفسه سینه)، حمله قلبی و حتی مرگ شود. بیماری عروق کرونر می تواند منجر به مشکلات دیگری از جمله نارسایی قلبی و آریتمی (ضربان قلب نامنظم) نیز شود.
علائم گرفتگی رگ قلب
وقتی شریان ها به مرور زمان مسدود می شوند، ممکن است برخی علائم بروز پیدا کند. از جمله:
- آنژین صدری یا درد قفسه سینه
- احساس درد و فشار در بازوها، کمر، پشت گردن یا فک
- تنگی نفس
- حمله قلبی
چگونه متوجه گرفتگی عروق قلب شویم ؟
گرفتگی رگ قلب چه عوارضی دارد؟
1_ ریتم نامنظم قلب (آریتمی)
خون کافی به قلب نمی تواند سیگنال های طبیعی قلب را تغییر دهد و باعث ضربان قلب نامنظم شود.
2_ حمله قلبی
اگر پلاک کلسترول باز شود و باعث تشکیل لخته خون شود، سکته قلبی ممکن است رخ دهد. لخته می تواند جریان خون را مسدود کند. کمبود خون می تواند به عضله قلب آسیب برساند. میزان آسیب تا حدی به سرعت درمان شما بستگی دارد. علائم سکته قلبی چقدر طول میکشد؟
3_ نارسایی قلبی
باریک شدن عروق در قلب یا فشار خون بالا می تواند به آرامی قلب را ضعیف یا سفت کند، بنابراین پمپاژ خون دشوارتر می شود. نارسایی قلبی زمانی است که قلب خون را آنطور که باید پمپاژ نمی کند.
4_ درد قفسه سینه
هنگامی که عروق کرونر باریک می شوند، قلب ممکن است در زمانی که بیشتر به آن نیاز دارد خون کافی دریافت نکند – مانند هنگام ورزش. این می تواند باعث درد قفسه سینه (آنژین) یا تنگی نفس شود.
علائم گرفتگی رگ قلب در زنان
شایع ترین علامت گرفتگی رگ قلب در زنان، مانند آقایان احساس درد در قفسه سینه است. اما در خانمها، درد قفسه سینه همیشه علامت اصلی نمی باشد. خانمها ممکن است بجای درد، احساس فشار یا گرفتگی در قفسه سینه داشته باشد. همچنین ممکن است حتی در زمان سکته قلبی، علائمی غیر از درد قفسه سینه را تجربه کنند. این علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:
- احساس ناراحتی در گردن، فک، شانه، قسمت فوقانی پشتیا قسمت فوقانی شکم
- تنگی نفس
- درد در یک یا دو بازو
- تهوع، استفراغ
- تعریق
- سبکی سر یا سرگیجه
- خستگی غیرمعمول
- سوزش سر دل
برخلاف درد شدید قفسه سینه، این علائم در زنان ممکن است مبهم یا خفیف باشند. همچنین خانمها ممکن است، علائم مرتبط با گرفتگی عروق کرونر قلب را حتی در زمان استراحت یا خواب تجربه کنن.
چه عواملی منجر به گرفتگی رگ قلب می شوند؟
بیماری عروق کرونر هم در مردان و هم زنان اتفاق می افتد. عوامل متعددی می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند، از جمله:
- سن
- سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری های قلبی
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- رژیم غذایی ناسالم
- چاقی یا اضافه وزن زیاد
- ورزش نکردن و سبک زندگی کم تحرک
- سایر بیماری ها (دیابت و...)
تشخیص گرفتگی رگ های قلب
برای تشخیص این بیماری پزشک ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و به صدای قلب گوش می دهد. همچنین در مورد علائم، سابقه خانوادگی، رژیم غذایی، میزان فعالیت و سایر مشکلات بیمار، سوالاتی می پرسد. برای تشخیص بیماری عروق کرونر هیچ آزمایش به خصوصی وجود ندارد و در صورتی که پزشک به این بیماری مشکوک باشد، ممکن است انجام یک یا چند آزمایش زیر را تجویز کند:
1_آنژیوگرافی
آنژیوگرافی قلب در صورتی انجام می شود که سایر آزمایشات نشان دهند فرد به بیماری عروق کرونر مبتلا می باشد. این روش در بیمارستان انجام می شود و قبل از آن داروی بیهوشی به بیمار تزریق می شود. در طول آزمایش، یک لوله نازک و قابل انعطاف به نام کاتتر به درون یکی از عروق بازو (آنژیوگرافی از راه دست)، کشاله ران (بالای ران) و یا گردن وارد می شود.
سپس پزشک این لوله را با دقت به سمت شریان های کرونری هدایت می کند. سپس نوعی رنگ یا ماده حاجب به درون عروق تزریق می شود. برای نظارت بر ماده حاجب، هنگام تزریق این ماده به درون عروق کرونر، از اشعه ایکس استفاده می شود. این کار به پزشک کمک می کند تا جریان خون در قلب و عروق خونی را ببیند. این روش معمولا بدون درد است.
2_ الکتروکاردیوگرام (EKG)
الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب، یک آزمایش ساده و بدون درد است که ضربان قلب و ریتم آن را نشان می دهد. این آزمایش همچنین، قدرت و زمان سیگنال های الکتریکی قلب را بررسی می کند. برای این کار تعدادی الکترود (پدهای کوچکی که به سیم متصل هستند) بر روی قفسه سینه بیمار قرار داده می شود. این الکترودها با استفاده از یک ماده چسبنده در جای خود ثابت می شوند.
3_ تست استرس یا ورزش قلب
برای تست ورزش قلب از فرد خواسته می شود که ورزش کند تا قلب فعالیت بیشتری داشته باشد. بیمار در طول آزمایش به مانیتورهای قلب، فشار خون و اکسیژن متصل می شود. این مانیتورها می توانند تغییرات ضربان قلب، فعالیت الکتریکی قلب و فشار خون را در طول آزمایش تشخیص بدهند. همچنین، پزشک بیمار را از نظر تنگی نفس یا درد قفسه سینه تحت نظر دارد.
چناچه بیمار قادر به ورزش کردن نباشد، پزشک برای افزایش ضربان قلب از برخی داروها استفاده می کند. نحوه پاسخ قلب به ورزش ممکن است به پزشک نشان دهد که بیمار دچار انسداد عروق است و به انجام آزمایشات بیشتر نیاز دارد.
4_ اکوکاردیوگرام
این آزمایش نیز بدون درد است. در اکوکاردیوگرام از امواج صوتی برای دیدن تصاویری از قلب در حال تپش استفاده می شود. این تصاویر به پزشک اندازه و شکل قلب و همچنین حفره ها و دریچه های قلب را نشان می دهد.
5_ عکسبرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه
با استفاده از عکسبرداری با اشعه ایکس، می توان علائم نارسایی قلبی را تشخیص داد.
6_ آزمایش خون
پزشک ممکن است انجام برخی آزمایشات خون را تجویز کند. برای این کار از بیمار یک نمونه خون گرفته شده و به آزمایشگاه ارسال می شود. آزمایشگاه می تواند عوامل خاصی که خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر را افزایش می دهند، بررسی کند. این موارد شامل آزمایش برخی چربی ها، کلسترول، قند و پروتئین ها می باشد.
درمان گرفتگی رگ قلب
بسته به شدت بیماری و شرایط جسمی بیمار، متخصص قلب درمان های متفاوتی را تجویز میکند:
1_درمان دارویی
بیشتر افرادی که بیماری عروق کرونر دارند برای کنترل بیماری خود دارو مصرف می کنند. داروهایی مانند بتابلاکرها، مسدود کننده های کانال کلسیم و نیترات ها می توانند به تسکین آنژین صدری (درد قفسه سینه) کمک کنند. مصرف روزانه آسپرین با دوز پایین نیز می تواند احتمال بروز حمله قلبی مجدد در افرادی که قبلا دچار آن شده اند را کاهش دهد.
مصرف داروهای مهارکننده ACE (آنزیم مبدل آنژیوتانسین) به کاهش فشار خون و کاهش بار کاری قلب کمک می کند. استاتین ها نیز سطح کلسترول LDL ( کلسترول بد) را در خون کاهش می دهند. در صورت لزوم، پزشک ممکن است هر یک از این داروها را تجویز کند. این داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند.
2_ رفع گرفتگی رگ قلب با آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی یک روش جراحی برای درمان بیماری عروق کرونر است. از این روش برای باز کردن عروق مسدود شده اطراف قلب استفاده می شود. طی آنژیوپلاستی، پزشک یک لوله کوچک و باریک به نام کاتتر را به درون یکی از شریان های بازو یا پا وارد می کند. در انتهای کاتتر یک بالون کوچک و یک استنت قلبی (یک لوله فلزی کوچک فنر مانند و مشبک) قرار دارد.
پزشک با استفاده از یک ابزار خاص، کاتتر را از طریق شریان بازو یا پا به عروق اطراف قلب هدایت می کند. سپس، بالون انتهای کاتتر را در محل انسداد باد می کند و استنت را نیز در جای خود قرار می دهد. بالون پلاک ها را از محل انسداد خارج می کند و استنت شریان را باز نگه می دارد تا خون به سمت قلب جریان پیدا کند.
3_ عمل قلب باز
یکی دیگر از روش های جراحی برای درمان بیماری عروق کرونر، عمل جراحی بای پس قلب است. در این روش، قسمت هایی از سیاهرگ یا شریان های پاها برداشته شده و به رگ های قلب متصل می شود. این کار جریان خون را از محل انسداد عبور می دهد و خونرسانی به قلب را افزایش می دهد. جراحی بای پس قلب معمولا در صورتی انجام می شود که آنژیوپلاستی امکان پذیر نباشد و یا زمانی که پزشک تشخیص می دهد این روش، درمان بهتری برای بیمار است.
زندگی با بیماری عروق کرونر به معنای آگاهی از خطرات احتمالی این بیماری و همچنین کاهش خطرات قابل کنترل آن است. این کار شامل داشتن یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و ترک سیگار است. مصرف داروهای تجویز شده برای کنترل فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت و هر بیماری دیگر نیز اهمیت زیادی دارد.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق در تهران