منظور از فشار خون، نیرویی است که جریان خون پمپاژ شده توسط قلب، به دیواره رگ ها وارد می کند. از آنجایی که خطر ابتلا به فشار خون بالا و فشار خون پایین، به دنبال بالا رفتن سن افزایش می یابد، کنترل فشار خون در سالمندان، از اهمیت زیادی برخوردار است.
پیشگیری از ابتلا به فشار خون بالا، که به آن هایپرتنشن نیز گفته می شود، می تواند خطر بروز سکته مغزی، بیماری های قلبی، نارسایی کلیوی، مشکلات بینایی و سایر بیماری های جدی را در سالمندان کاهش دهد. همچنین، پیشگیری از فشار خون پایین که هیپوتنشن نامیده می شود نیز، به سالمندان کمک می کند تا دچار مشکلاتی همچون سرگیجه، احساس سبکی سر، زمین خوردن و شوک نشوند.
اندازه گیری صحیح فشار خون
فشار خون با دو عدد و به صورت یک کسر نشان داده می شود. عدد بالا یا صورت کسر، فشار سیستولی و عدد پایین، فشار دیاستولی نامیده می شود. به وضعیتی که در آن، فشار سیستولی افزایش یافته، اما فشار دیاستولی طبیعی است، فشار خون بالای سیستولی ایزوله گفته می شود. این بیماری، در افراد مسن شایع تر است و به همین دلیل در سالمندان، اندازه فشار سیستولی اهمیت بیشتری دارد. فشار خون طبیعی در سالمندان (و همچنین افراد دیگر) کمتر از 80/120 می باشد و فشار خون زیر 60/90 معمولاً فشار خون پایین در نظر گرفته می شود.
چه عواملی منجر به افزایش فشار خون در سالمندان می شود؟
فشار خون بالا، شایع ترین بیماری مزمن در سالمندان می باشد. عواملی که در بروز فشار خون بالا در سالمندان نقش دارند عبارت اند از:
- افزایش سن، به دنبال بالا رفتن سن، عروق خونی سخت تر شده و عبور جریان خون از رگ ها دشوارتر می گردد. این اتفاق منجر به بالا رفتن فشار خون می شود.
- اضافه وزن، داشتن اضافه وزن باعث می شود که قلب برای پمپاژ خون در سراسر بدن سخت تر کار کند و در نتیجه، فشار خون افزایش می یابد.
- ابتلا به برخی از بیماری ها، افراد مبتلا به دیابت و یا بیماری مزمن کلیوی، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به فشار خون بالا قرار دارند.
- ژنتیک، داشتن سابقه خانوادگی فشار خون بالا، خطر ابتلا به آن را افزایش می دهد. نژاد فرد نیز یکی از عوامل خطر ابتلا به فشار خون بالا می باشد. برای مثال، سیاه پوستان آمریکایی، نسبت به سفید پوستان، بیشتر دچار فشار خون بالا می شوند.
- سبک زندگی، عواملی همچون استعمال دخانیات، رژیم غذایی ناسالم و ورزش نکردن، خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهند.
کاهش فشار خون بالا در سالمندان
رعایت موارد زیر، به کاهش فشار خون بالا در سالمندان کمک می کند:
1_ ترک سیگار
افرادی که سیگار می کشند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا هستند. با کنار گذاشتن آن از افزایش عوارض بر بدن میتوان جلوگیری کرد.
2_ داشتن رژیم غذایی سالم
مصرف میوه ها و سبزیجات تازه و همچنین لبنیات کم چرب و غلات کامل، می تواند به کاهش وزن و کاهش فشارخون بالا کمک کند. کاهش مصرف نمک و چربی های اشباع شده نیز در کاهش فشار خون بالا موثر می باشد.
3_ ورزش منظم
حداقل 30 دقیقه ورزش روزانه، به کاهش وزن و کاهش فشار خون بالا کمک می کند.
4_ استفاده از برخی داروها
در صورتی که تغییر سبک زندگی، در کاهش فشار خون بالا موثر نباشد، پزشکان برخی از داروها را تجویز می کنند. مصرف داروهای فشار خون در سالمندان بسیار رایج است. این داروها شامل دیورتیک ها، داروهای بتابلاکر و مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) می باشد.
ضربان قلب نرمال در سالمندان
ضربان قلب نرمال در سالمندن، در حالت استراحت بین 60 تا 100 ضربان میباشد. (ضربان قلب در ورزشکاران باسابقه ممکن است پایین تر بوده و ممکن است حتی به 40 تا 60 ضربان در دقیقه برسد). با افزایش سن، توانایی قلب برای بالابردن ضربان، حین فعالیت یا استرس کاهش می یابد.
به همین علت برای یافتن ضربان قلب مجاز حین ورزش از فرمول (220_سن) استفاده میشود. طبیعی است که هرچه سن بالاتر رود، این عدد نیز کمتر خواهد بود. با اینحال ضربان قلب در حال استراحت با افزایش سن تغییر چندانی پیدا نکرده و در همان محدوده 60 الی 100 ضربان باقی می ماند.
چه عواملی منجر به کاهش فشار خون در سالمندان می شود؟
در افراد مسن، ابتلا به فشار خون پایین کمتر اتفاق می افتد. پزشکان، تنها در صورتی فشار خون پایین را یک مشکل در نظر می گیرند که منجر به بروز برخی علائم شود. این علائم شامل غش کردن، سبکی سر یا احساس ضعف می باشد. عواملی که منجر به افت فشار خون در سالمندان می شود عبارت اند از:
1_ بلند شدن ناگهانی
بلند شدن و یا نشستن به طور ناگهانی، شایع ترین علت افت فشار خون در سالمندان می باشد.
2_ استراحت طولانی مدت در بستر
استراحت طولانی مدت و بی تحرکی، می تواند منجر به کاهش فشار خون شود.
3_ افت فشار بعد از صرف غذا
احتمال افت فشار خون بعد از خوردن غذا، در افراد مسن بیشتر از جوانان می باشد.
4_ کم آبی بدن
کم آبی بدن منجر به کاهش حجم خون و در نتیجه افت فشار خون می شود.
5_ ابتلا به برخی از بیماری ها
برخی بیماری ها، از جمله بیماری های قلبی، پارکینسون، دیابت، واکنش های آلرژیک و عفونت ها، خطر ابتلا به فشار خون پایین را افزایش می دهد.
6_ مصرف برخی داروها
گاهی اوقات داروهای کاهنده فشار خون ممکن است آن را بیش از حد کاهش داده و منجر به افت فشار خون شوند. مصرف برخی داروها از جمله داروهای ضد افسردگی و داروهایی که برای درمان بیماری پارکینسون و اختلال نعوظ تجویز می شوند نیز می تواند باعث افت ناگهانی فشار خون شود.
افزایش فشار خون در سالمندان با مشکل افت فشار خون
فشار خون پایین یک بیماری قابل درمان است. راهکارهای متعددی وجود دارد که می تواند به درمان فشار خون پایین در سالمندان کمک کند:
1_ از تغییر وضعیت بدن به طور ناگهانی، خودداری کنید. نشستن و یا بلند شدن ناگهانی می تواند منجر به افت فشار خون شود.
2_ بیشتر ورزش کنید، سعی کنید فعالیت بیشتری داشته باشید و از نشستن یا ایستادن طولانی مدت اجتناب کنید.
3_ وعده های غذایی کم حجم داشته باشید. خوردن وعده های غذایی بیشتر با حجم کمتر و آهسته غذا خوردن، می‌تواند از افت بیش از حد فشار خون جلوگیری کند.
4_ نمک بیشتری مصرف کنید. همانطور که کاهش مصرف نمک در افراد مبتلا به فشار خون بالا مفید است، مصرف نمک بیشتر در افرادی که با مشکل فشار خون پایین مواجه اند نیز، می تواند کمک کننده باشد.
5_ آب بیشتری بنوشید. نوشیدن آب بیشتر می تواند به افزایش حجم خون و در نتیجه بالا رفتن فشار خون کمک کند. این امر به ویژه در روزهایی که هوا گرم است و یا در دوران ابتلا به بیماری، اهمیت بیشتری دارد.
6_ به پزشک مراجعه کنید. افت فشار خون می تواند عوارض جانبی برخی از داروها باشد. اگر علائم مربوط به فشار خون پایین، پس از ابتلا به یک بیماری و یا مصرف یک داروی خاص بروز پیدا کند، پزشک می تواند برای رفع این مشکل به شما کمک کند.