جریان خون برگشتی به قلب تحت تأثیر اختلاف فشار صورت می گیرد. به این معنی که جریان خون در سطح دریچه های قلبی یا سایر حفره ها، از یک بطن فشار بالا به بطن فشار پایین منتقل می شود. در افراد بزرگسال با سوراخ قلب معمولاً فشار موجود در دهلیز چپ بیشتر از فشار دهلیز راست می باشد. بنابراین، خون از دهلیز چپ به دهلیز راست جریان داشته یا پمپاژ می شود.
درمان این مشکل با استفاده از دارو یا جراحی برای بستن حفره ی بین دهلیزی انجام می شود. انتخاب بهترین گزینه ی درمانی با توجه به شاخصه های این نقص (اندازه و محل دقیق حفره)، علائم یا محدودیت های مربوط به این بیماری، و ترجیح بیمار و متخصص صورت می گیرد.
انواع سوراخ قلب در بزرگسالان
سه نوع رایج حفره ی بین دهلیزی (ASD) وجود دارد:
1_ ASD اولیه
این حفره در نزدیکی ناحیه ی پایینی سپتوم دهلیزی واقع شده و علت ایجاد آن ممکن است نقص های دریچه میترال و دریچه سه لتی باشد.
2_ ASD ثانویه
واقع در مرکز سپتوم دهلیزی (رایج تری نوع حفره ی بین دهلیزی)
3_ ASD سینوس وریدی
این سوراخ در نزدیکی ناحیه بالایی سپتوم دهلیزی واقع است. این بیماری معمولاً به دلیل جابه جایی غیرعادی رگ های ریوی راست و دهلیز راست اتفاق می افتد (در حالت نرمال رگ های ریوی به دهلیز چپ ختم می شوند، اما در این بیماری رگ های ریوی بیمار به دهلیز راست می رسند). این نوع از حفره ی بین دهلیزی نادرترین نوع آن است.
سوراخ قلب چگونه تشخیص داده می شود؟
این بیماری معمولاً در معاینات پزشکی برای سایر بیماری ها تشخیص داده می شود. علائم یا نتایج غیرعادی معاینات مثل فاصله ی غیرعادی دومین صدا در ضربان قلب، سوفل قلبی و ایمپالس قلبی غیرعادی می تواند نشانه ای از بیماری سوراخ بین دهلیزی در بزرگسالان باشد.
زمانی که سابقه ی بیمار و نتایج معاینات پزشکی مشکوک به حفره ی بین دهلیزی باشد، معمولاً یک یا دو آزمایش دیگر برای تکمیل مراحل تشخیص تجویز می شود. این آزمایشات عبارتند از:
- اکوکاردیوگرافی از قفسه سینه (TTE)
- اکوکاردیوگرافی از راه مری (TEE)
- اکو داخلی از قلب
- آنژیوگرافی (کاتتر قلبی)
- عکس برداری MRI
علائم سوراخ قلب در بزرگسالان
علائم رایج حفره ی بین دهلیزی شامل این موارد می شود:
- ضربان قلب تند یا نامنظم
- سیانوز (رنگ آبی پوست و ناخن)
- تنگی نفس با یا بدون فعالیت شدید فیزیکی
- سرفه
- سرگیجه
- غش
- خستگی
- ورم (دست/ صورت/ پاها)
- بی اشتهایی
بزرگسالان مبتلا به حفره ی بین دهلیزی در بسیاری از موارد علائمی نداشته و تأثیر جسمانی حفره ی بین دهلیزی در آنها بسیار ناچیز است. در این موارد، حفره ی بین دهلیزی می تواند تا چندین سال نهفته بماند.
عوارض سوراخ قلب در بزرگسالان
تأثیرات بلند مدت احتمالی حفره ی بین دهلیزی شامل موارد زیر می باشد:
- افزایش جریان خون به سمت راست قلب (نشت چپ به راست)
- اضافه بار حجمی بطن سمت راست قلب (نشت چپ به راست)
- ضعف بطن سمت راست
- ورم رگ های گردن، کبد و نقاط انتهایی بدن مثل انگشتان درست و پا
- تراکم ریوی
- افزایش جریان خون به ریه ها (اضافه جریان ریوی)
- افزایش عفونت های قفسه سینه
- ایجاد فشار بالا در رگ های خونی ریه (فشار خون بالای ریوی)
- بی نظمی ضربان قلب که بر اثر کشیدگی دهلیز یا بطن راست اتفاق می افتد.
- مرگ ناگهانی و غیر قابل پیش بینی قلبی، معمولاً در اثر آریتمی.
- آمبولی: به لخته های خونی موجود در سیستم جریان خون گفته می شود.
درمان سوراخ بین دهلیزی یا سوراخ قلب
1_ درمان دارویی
داروهای ضد آریتمی و دیورتیک (ادرار آور) می توانند برای درمان برخی از علائم حفره ی بین دهلیزی تجویز شوند. البته، در نهایت بهتر است درمان قطعی حفره ی بین دهلیزی (بستن حفره) انجام شود.
2_ بستن حفره ی بین دهلیزی
دو روش کلی برای بستن حفره ی بین دهلیزی وجود دارد:
1) عمل جراحی قلب باز
برای درمان بیماران مبتلا به انواع سینوس وریدی و ASD اولیه، نیاز به عمل جراحی قلب باز بوده و در صورتی که از بدو تولد این بیماری تشخیص داده شود، جراحی در همان ابتدای کودکی تجویز می شود. در این عمل نقص های کوچک تر توسط بخیه بسته شده و نقص های بزرگ برای بسته شدن به پچ ساخته شده از مواد مصنوعی یا پیراشامه (سطح قلب) نیاز دارند.
2) بستن حفره با کمک کاتتر
مبتلایان به نوع ASD ثانویه می توانند از روش بستن حفره ی بین دهلیزی به وسیله ی کاتتر نیز استفاده کنند. در این روش مسدود کننده ی سپتال توسط یک کاتتر از طریق شریان یا ورید فمورال وارد منطقه ی سپتال دهلیزی می شود. مسدود کننده ی سپتال در سایز های مختلف موجود می باشد و با توجه به اندازه ی حفره ی بین دهلیزی، مناسب ترین مسدود کننده انتخاب می شود.
بعد از انجام عمل بستن حفره ی بین دهلیزی با کاتتر، معمولاً با تست اکو میزان موفقیت عمل بررسی می شود. در 6 ماه بعد از انجام عمل بستن حفره ی بین دهلیزی با کاتتر، بافت های بدن به اجزای دستگاه جایگذاری شده در حفره متصل می شوند. طی این بازه ی زمانی باید سعی شود که چسبندگی پلاکت به حداقل برسد. لذا، داروهای کلوپیدوگرل (پلاویکس) و آسپرین برای مدت 3 الی 6 ماه پس از عمل بستن حفره ی بین دهلیزی با کاتتر تجویز می شوند.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق