نمایش نموداری پتانسیل های تولید شده توسط قلب و یا در واقع نوار فعالیت الکتریکی قلب را الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب می گویند.
امواج الکتریکی قلب، توسط دستگاه الکتروکاردیوگراف (ECG / EKG) بر روی کاغذ شطرنجی مخصوصی، که از تعدادی مربع ریز و درشت تشکیل شده است، ترسیم می شوند.
نوار قلب بعنوان اقدامی روتین و اولیه در بررسی درد های قلب و سکته های قلبی ارزش خاصی دارد که برای تمام کسانی که مشکوک به آنژین صدری و سکته قلبی یا مشکلات حاد قلبی می باشند توصیه و انجام می شود.
نوار قلب چگونه گرفته میشود؟
نحوه گرفتن نوارقلب یکی از ابتدائی ترین مهارت های مورد نیاز پرستاران و کارکنان بالینی و مراکز بهداشتی و تخصصی بیمارستان و درمانی است. نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) اطلاعات بسیار ارزشمندی از وضعیت سلامت قلب در اختیار پزشک و تیم درمانی قرار می دهد. این مسئله اهمیت دقت در انجام صحیح و گرفتن نوار قلب کامل بیمار را به ما یاد آوری می کند.
تکنسین، ده الکترود را با پد چسب به پوست قفسه سینه متصل میکند(اگر پسر هستید لازم است موهای سینه ی خود را بتراشید تا فرآیند به درستی انجام شود) طی فرآیند شما مستقیم و رو به بالا دراز کشیده و رایانه اطلاعات لازم را از طریق اتصالات بر روی کاغذ ثبت میکند.
بعد از انجام نوار قلب، پرستار یا تکنسین الکترود‌ها را از بدن بیمار جدا میکند که ممکن است بعد از جدا کردن الکترود‌ها، پوست در محل آن، کمی حساس و قرمز شود که اغلب این موضوع مهمی نیست و نیازی به درمان ندارد. بیمار پس از انجام تست نوار قلب می تواند به راحتی به فعالیت های روزمره خود بازگردد. کل فرآیند گرفتن نوار قلبی کمتر از 10 دقیقه زمان می برد.
در نوار قلب چه مواردی مشخص میشود؟
- تعداد و الگوی غیرطبیعی ضربانات قلب
- ضخیم شدگی عضلات دیوارۀ قلب در اثر فشار خون بالا یا سایر بیماری ها
- شواهد حملۀ قلبی اخیر و اثرات بر جای مانده از حملات قلبی گذشته
- نواحی از قلب که خون‌رسانی کافی ندارند
- شواهد اختلالات الکترولیتی در بدن
نوار قلب چیست؟
نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) نموداری است که نشان دهنده فعالیت الکتریکی هر ضربان قلب و نیز ریتم ضربان های متوالی قلب می باشد. در این روش برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب که از طریق ثبت سیر یک ایمپالس الکتریکی از منشا آن، درگره سینوسی- دهلیزی، که باعث انقباض قلب می شود، انجام می شود.
سیگنال ها به واسطه الکترودهای فلزی که به کمک پرستار یا تکنسین به اندامها و قفسه سینه متصل میشوند ثبت می گردد. نوار قلب یا الکتروکاردیوگرافی در کل فرآیندی ساده و بی خطر است و اطلاعاتی ارزشمند در رابطه با قلب را به متخصص قلب ارائه می دهد.
افزایش دقت نوار قلبی
برای داشتن نوار قلبی بهتر باید شرایط زیر نیز در نظر گرفته شود :
- بیمار کاملا راحت باشد. ترجیحا پوشیدن لباس آزاد
- اطراف بیمار تلویزیون، موبایل، رادیو روشن نباشد.
- استفاده از سیم ارت در صورت نیاز (وقتی پارازیت زیادی در نوار مشاهده می شود)
- به تخت بیمار تکیه ندهیم.
- استفاده از ژل لیدوکائین یا آب بر روی سطح پوست بیمار جهت افزایش رسانایی و ثبت بهتر جریان الکتریکی قلب
نوار قلبی بیمار دچار نقص عضو چگونه انجام می شود؟
چنانچه بیمار در دست یا پا دچار آمپوتاسیون (قطع عضو) شده یا عضو در گچ باشد، لید را به نزدیک ترین قسمت به اندام وصل می کنیم. در نقاط دارای ضخامت می توان از پوارهای لید سینه ای برای گرفتن لید دست و پا استفاده کرد. یعنی سیم مربوط به دست یا پا را با یک پوار به پوست متصل می کنیم.
چنانچه بیمار در حال تشنج یا لرزش ناشی از سرما باشد نوار قلبی پارازیت زیادی خواهد داشت که برای کاهش آن لید را به قسمت پروگزیمال دست یا پا (بخشی که به قلب نزدیک تر باشد) وصل می کنند.
نحوه اتصال لید ها برای گرفتن نوار قلب
روش کار به این شکل است که سیمهای مربوط از طریق گیره‌ها یا بادکشهای مخصوصی به بدن وصل میشوند و بعد از تنظیم دستگاه، 12 لید قلبی و 1 لید بلند از فرد گرفته می شود. وصل بودن درست تمام سیم ها برای گرفتن یک نوار قلب دقیق لازم است. محل وصل شدن بادکش های جلوی قلبی نیز اهمیت خاصی دارد و فرد باید با این کار کاملا آشنا باشد.
بایستی که بیمار ساعت و سایر لوازم فلزی خود را در بیاورد. سیم های مربوط به جلوی قلب نیز با بادکش های خاص و یا ترتیب مشخصی از جلوی قلب تا پهلو ی چپ به بیمار چسبانده میشوند و سپس به صورت اتوماتیک یا دستی 12 نوع مختلف نوار گرفته می شود.
در هر نوع سیم های خاصی دریافت الکتریسیته را بر عهده دارند، تا در نهایت نمایی کامل از قلب برداشته شود. 6 نوار اول وظیفه ثبت لیدهایی از دست و پا را به عهده دارند و 6 نوار دوم مربوط به سیم های جلوی قلبی می‌باشند. در ضمن معمولاً یک نوار بلند تر از لید شماره 2 گرفته می شود تا سلامت ضربان قلب در طول زمان مشخص شود.
آماده شدن جهت گرفتن نوار قلب
- بیمار قبل از انجام تست نباید فعالیت فیزیکی شدید داشته باشد.
- بیمار بهتر است به دور از استرس باشد.
- بیمار قبل از مراجعه وعده غذایی سنگینی میل نکرده باشد.
- در مورد آقایان تراشیدن موهای سینه ضروری است.
تفسیر امواج نوار قلبی
امواج فعالیت الکتریکی، در (E C G) به صورت اوج و فرودهای متناوب ثبت میشود. نوار قلب طبیعی از چندین موج ، قطعه و ترکیب ایجاد میشود. هر دوره قلبی ، از یک موج p شروع میشود و تا موج p بعدی ادامه دارد. p یک موج نسبتا کوچک است که انقباض دهلیز را نشان می دهد.
بعد از مکثی کوتاه ترکیب QRS به چشم می‌خورد که گویی خط نوار قلب حرکتی سریع به سمت پایین، بالا و دو مرتبه به سمت پایین داشته است. این ترکیب در اثر انقباض بطنها ایجاد میشود و در نهایت پس از مکثی بلند تر موج t مشاهده میشود که پر شدن ناگهانی بطنها را نشان میدهد. ECG یک قطعه ST و چهار فاصله اصلی دارد: R-R ، PR ، QRS و QT ، که تغییرات هر کدام از اینها نشان دهنده بیماری خاصی است.
نوار قلب روی صفحات مخصوصی ثبت می شود که به خانه‌های مشبکی با مساحت یک میلی متر مربع تقسیم شده اند. از آنجا که سرعت حرکت کاغذ نوار قلب معمولا 25 میلیمتر در ثانیه است، کوچکترین مربع عرضی (1mm) معادل 0.04 ثانیه است و محور افقی زمان را نشان میدهد. خانه‌های عمودی دامنه موج مثبت یا منفی را نشان میدهند.
عکس نوار قلب نرمال
اهمیت گرفتن نوار قلب
هنگامیکه فشار خون خیلی بالا میرود برای اینکه قلب از عهده ی افزایش بار تحمیل شده برآید قلب بزرگ می شود و این عمل منجر به افزایش ولتاژ در الکتروکاردیوگرام می شود و شاخص غیر مستقیمی از اندازه قلب را فراهم میکند.
وقتی فردی مبتلا به هایپرتروفن بطن چپ باشد، میبایست جهت درمان فوری فشار خون بالا، فشار خون خود را پایین بیاورد. چون این مشکل نمایان گر این مطلب است که عضله قلب تحت فشار شدیدتری قرار دارد تا بتواند همراه با افزایش غیر طبیعی فشار خون ، خون را به همه نقاط بدن تلمبه کند.
نوارقلبی نشان دهنده گرفتگی عروق است
گرفتن نوار قلب یا همان الکتروکاردیوگرام، نشان دادن تغییراتی مانند تنگ شدن یا مسدود شدن سرخرگهای کرونر است که خون را به قلب میرسانند. اگر این تغییرات در سرخرگ ها ایجاد شوند عارضه ای را به وجود می آورند که این عارضه در بعضی افراد مبتلا به آنژین یا سینه درد مشاهده می شود.
حتی اگر هیچ نشانه بیماری آنژین در بیمار وجود نداشته باشد و یا هیچ دلیلی وجود نداشته باشد که فکر کنید که سکته قلبی در شما عارض شده است، با این حال امکان دارد در نوار قلبی شما تغییرات ایسکمی مشاهده شود. این تغییرات مهم بوده و باید مورد توجه قرار گیرند .
گرفتن نوار قلب از جنین، چه علتی دارد؟
بسیاری از خانمها احساس می کنند که می توانند پیش از زایمان با حس کردن حرکات جنین، با او و شخصیت اش رابطه برقرار کنند.احساس حرکت جنین یکی از پرارزش ترین بخش های بارداری به حساب می آید. این حرکت می تواند آغاز رابطه عاطفی بین جنین و مادر باشد .
شدت حرکات جنین می تواند متفاوت باشد. دامنه حرکات او از تکان خوردن‌های ظریف، که در ابتدای بارداری مانند وجود گاز در روده‌ها حس می شود، تا حرکات تند و در مواقعی حتی لگد زدن های دردناک متفاوت خواهد بود.
نباید خودتان را در این مورد با دیگران یا حتی دیگر حاملگی هایتان مقایسه کنید. البته وقتی حس کردید جنین تان خیلی ساکن است و یا در حد انتظار حرکت ندارد در مورد آن با پزشک معالجتان خود صحبت کنید.
اگر الگوی طبیعی حرکت جنین از بین رفته باشد ، میتوانید برای اطمینان خاطر ضربان قلب جنین را گوش کنید. البته در بیشتر مواقع موارد با این که پزشکان به شما و نگرانیتان بها میدهند دلیلی برای نگرانی نیست.
گرفتن نوار قلب جنین یکی از کارهایی است که البته به طور روتین در همه مطب ها انجام نمی شود ولی ارزش تشخیصی خوبی دارد .
نحوه گرفتن نوار قلب جنین چگونه است
برای این کار مادر در حالت استراحت دراز می‌کشد و نواری دور شکم او بسته می شود که دارای یک پروب گرد و در واقع تک لید است و میتواند ضربان قلب جنین که 120 تا 160 بار در دقیقه است، را ثبت کند و نوار مربوطه را نشان دهد.
از روی این نوار قلب ما می توانیم جنین های در حال خطر را تشخیص داده و درمان کنیم. اگر تشخیص دهیم مشکلی سلامت جنین را تهدید می کند برخی مواقع هم حتی برای ختم بارداری اقدام می کنیم.
لازم به ذکر است که بعضی از جنین ها در داخل رحم ضربان غیرطبیعی دارند و قلبشان کندتر یا تندتر از معمول می زند.گاهی نیز به دلیل نارسا بودن جفت این اختلال رخ میدهد، یعنی وقتی جنین حرکت میکند ، به جای این که ضربان قلب اش تندتر شود، دچار کندی آن می گردد.
به هر حال در سه ماهه سوم بارداری هر مادری که از کاهش حرکت جنین خود شکایت دارد و نگران است، می تواند بررسی شود و با گرفتن یک نوار قلب از جنین تان به آرامش و امنیت خاطر در خصوص سلامت او دست یابد. وجود این تست‌های مختلف و پیشرفت روز به روز علم این امکان را به زنان امروز میدهد تا بدون نگرانی از بارداری خود لذت ببرند.
آیا گرفتن نوار قلب در بارداری، خطرناک است ؟
نوار قلب گرفتن از بیمار هیچ آسیبی به جنین وارد نمی کند و جای هیچ نگرانی نیست. در حال حاضر زمان غربال گری 3 ماهه اول شما گذشته است و شما باید حتما غربال گری مرحله 2 را که از 15 تا 20 هفتگی حاملگی به بعد است را انجام دهید.
هولتر مانیتورینگ ضربان قلب چیست
هولتر مانیتورینگ ضربان قلب به عنوان یک ( مانیتور ECG ) سیار شناخته می شود، یک مانیتور هولتر ریتم قلب بیمار را برای یک دوره 24 ساعته ثبت می کند. سیمهایی از الکترود بر روی قفسه سینه به یک دستگاه ثبت کننده با باطری وارد شده و در جیب بیمار و یا بر روی یک تسمه یا بند حمل می گردند. در حالیکه بیمار این مانیتور را میپوشید ، تمام فعالیتها و علائم خود را در طی روز یادداشت خواهید کرد. پزشک یادداشتهای بیمار را با اطلاعات ثبت شده توسط دستگاه مقایسه کرده تا علت علایم بیمار را بفهمد .
ثبت کننده رویداد چگونه است
اگر اغلب نشانه هایی در بیمار رخ نمیدهد ، امکان دارد پوشیدن یک دستگاه ثبت کننده رویداد به بیمار توصیه شود . این دستگاه شبیه ، به یک مانیتور هولتر است ، اما به بیمار اجازه می دهد تا ثبت ریتم قلب خود را تنها زمانیکه علائم اتفاق می افتد ، انجام دهد .بیمار میتوانید یافته ها ی ECG را از طریق خط تلفن برای پزشک معالج خود ارسال کند.
تست ورزش و نوار قلبی
اگر مشکلات قلبی بیمار اغلب در طول ورزش و حرکت رخ دهد، پزشک امکان دارد بخواهد در طول یک ECG بیمار بر روی تردمیل راه برود و یا بر روی دوچرخه ثابتی پدال بزند. به این کار تست استرس یا تست ورزش گفته می شود . اگر بیمار مبتلا به یک وضعیت پزشکی است که برای بیمار راه رفتن را مشکل می کند، امکان دارد به بیمار دارویی برای شبیه سازی اثر ورزش بر قلب وی تزریق شود.
این نکته را هم باید در نظر داشت که برخی از مشکلات قلب هم در نوار قلبی آشکار نخواهد شد، چون در برخی بیماری ها هیچ نشانه‌ای در نوار قلبی بیمار برجا نمی گذارند .
انجام تست نوار قلب، قبل از انجام جراحیهای باز قلب و کاشت استنت قلبی الزامی است برای بررسی نحوه تاثیر یک داروی خاص یا یک وسیله درمانی خاص بر روی قلب فرد بیمار، انجام تست نوار قلب یا همان الکتروکاردیوگرام را متخصص قلب ممکن است تجویز کند.
تشخیص بیماری ها با خواندن نوار قلب توسط متخصص چگونه است
داشتن یک ضربان قلب سریع، آهسته و یا آریتمی های قلبی سرنخهایی در مورد بیماری قلبی به متخصص می دهد از جمله:
ضربان قلب
بطور معمول ، ضربان قلب را م یتوان با چک کردن نبض اندازه گیری کرد. اما اگر نبض به دشواری احساس می شود و یا برای شمارش دقیق خیلی سریع یا خیلی نا منظم است، نوار قلب راهکار اصلی است.
ریتم قلب
نوار قلب میتواند به متخصصین در شناسایی ضربان قلب غیر معمول سریع یا تاکی کاردی، ضربان قلب کند تر از معمول یا برادی کاردی و بی نظمی های دیگر ریتم قلب یا آریتمی کمک شایانی کند. این شرایط ممکن است هنگامی اتفاقی بیافتد که هر بخشی از سیستم الکتریکی قلب دچار اختلال در عملکرد شود. در موارد دیگر، داروها مانند مسدود کننده های بتا هم چون بتا بلاکرها، دارو های روان گردان یا آمفتامین ها، میتوانند آغاز کننده آریتمی قلبی باشند.
حمله قلبی
نوار قلب، اغلب میتواند شواهدی از یک حمله قلبی در گذشته یا یک سکته قلبی در حال پیشرفت را نشان دهد . الگوهای موجود در نوار قلب امکان دارد نشان دهنده آسیب دیدن بخشی از عضله قلب و هم چنین میزان آسیب باشند.
خون و اکسیژن رسانی ناکافی به قلب
نوار قلب می تواند زمانی انجام شود که بی علائمی دارید و می تواند به متخصصین در تعیین این که آیا درد قفسه سینه توسط کاهش جریان خون به عضله قلب ، از جمله : درد قفسه سینه با آنژین ناپایدار ایجاد شده ، کمک کننده باشد .
ناهنجاری های ساختاری
نوار قلب می تواند سرنخهایی در مورد بزرگ شدگی حفره ها و یا دیواره های قلب، نقایص قلبی و سایر مشکلات قلبی فراهم کند. اگر متخصص قلب و عروق هر گونه بینظمی در ریتم قلب بیمار پیدا کرد، امکان دارد دیگر روشهای تشخیص بیماریها ی قلبی عروقی را برای بیمار تجویز کند.