اسکن هسته ای قلب که در دو فاز استراحت و استرس انجام میگیرد، فرآیندی است جهت تشخیص و بررسی، درستی خون رسانی به عضله ی قلب. این فرآیند غیر تهاجمی معمولا 2 الی 4 ساعت، زمان می برد.
مراحل انجام اسکن قلبی
گام اول، تزریق ماده ردیاب است، که میزان بی خطری از مواد رادیواکتیو را به جریان خون منتقل میکند (این ماده از طریق جریان خون وارد قلب می شود) و سپس استفاده از یک دوربین مخصوص برای تصویربرداری از قلب، و عروق خونی مجاور آن.
نتایج اسکن هسته ای قلب
نتایج اسکن می تواند در تشخیص سلامت قلب به پزشک کمک کند و موارد زیر را نشان دهد:
- وجود انسداد یا تجمع پلاک در عروق (بیماری عروق کرونر).
- جریان طبیعی خون به دیواره های قلب.
- آسیب بافت ماهیچه ای در اثر حمله قلبی.
انواع اسکن هسته ای قلب
2 نوع اسکن هسته ای قلب وجود دارد.
1_ اسکن پرفیوژن میوکارد (تست استرس هسته ای)
این تست، میزان جریان خون را در ماهیچه های قلب (میوکارد) اندازه گیری می نماید. با جذب شدن ماده ردیاب توسط بافت سالم قلب، مناطقی که خون کافی دریافت نمی کنند، به وضوح مشخص می شوند. از این اسکن جهت تشخیص مواردی مانند:
- علت ایجاد درد قفسه سینه.
- آسیب های وارده به ماهیچه های قلبی در اثر حمله قلبی.
- ابتلا به بیماری عروق کرونر (CAD) و میزان انسداد عروق خونی.
- نقایص مادرزادی قلبی و شدت آنها.
مراحل انجام اسکن پرفیوژن میوکارد
برای انجام این اسکن استرسی، فعالیت قلب به مدت 15 دقیقه یا کمتر، افزایش می یابد. پزشک معمولاً تصویربرداری را طی 15 تا 60 دقیقه پس از تزریق ماده ردیاب انجام می دهد. مراحل انجام اسکن هسته ای به این صورت است که:
1_ یک لوله کوچک (کاتتر) را در رگ بازوی فرد قرار می دهد.
2_ چند پد چسبنده (مانند چسب زخم) روی پوست سینه فرد قرار می گیرد.
3_ چند سیم، از پدها به دستگاه الکتروکاردیوگرافی (EKG) وصل می گردد تا سیگنال های الکتریکی قلب را کنترل نمایند.
4_ سپس از فرد خواسته می شود روی تردمیل حرکت کند. به افرادی که قادر به انجام ورزش نباشند، دارویی برای افزایش فشار وارده بر قلب داده می شود.
5_ سپس یک ماده ردیاب (رادیواکتیو) از طربق IV (داخل وریدی) به فرد تزریق می گردد. مواد ردیاب به طور معمول در تصویربرداری های تشخیصی قلب استفاده می گردند.
ممکن است برای بهبود دقت نتایج، به اسکن اولیه قلب، بدون انجام ورزش نیاز باشد. درمورد اینکه آیا به انجام اسکن دوم نیاز دارید یا خیر، به شما اطلاع داده می شود.
در صورتی که اسکن استرسی، به عنوان مرحله اول انجام گیرد، پیش از انجام اسکن بعدی، فرد باید 30 دقیقه تا 2 ساعت استراحت نماید.
پس از انجام اسکن استرسی، ممکن است دچار علائم زیر شوید:
- احساس خستگی و درد عضلانی در صورت انجام تست با ورزش
- عوارض جانبی خفیفی مانند تهوع و سردرد در صورت مصرف دارو
2_ اسکن (MUGA)
اسکن MUGA (اسکن حوضچه خونی قلب) میزان پمپاژ خون توسط قلب را اندازه گیری می کند. دو حفره پایینی قلب (بطن)، به عنوان پمپ های قلبی شناخته می شوند.
1_ بطن راست، خون کم اکسیژن را به ریه ها پمپ می کند، تا مجددا اکسیژن دریافت نماید.
2_ بطن چپ، خون غنی از اکسیژن را به سراسر بدن پمپ می کند.
در اسکن هسته ای قلب، مقدار خونی که با هر ضربه از بطن خارج می شود (کسر خروجی) اندازه گیری می شود. کسر تخلیه، نشان دهنده میزان مناسب بودن عملکرد قلب در پمپاژ خون است. برخی از مشکلات قلبی هنگامی ایجاد می شوند که قلب به سختی فعالیت کند؛ بنابراین اسکن MUGA، ممکن است زمانی انجام گیرد که قلب توسط ورزش یا دارو، تحت فشار قرار گرفته باشد.
از اسکن MUGA در موارد زیر استفاده می شود:
- تشخیص بزرگ بودن غیرطبیعی بطن ها
- اندازه گیری میزان پمپاژ (کسر تخلیه) خون توسط بطن ها
- بررسی وجود جریان غیرطبیعی خون در قلب
مراحل انجام اسکن (MUGA)
این آزمایش معمولاً 1 تا 2 ساعت طول می کشد. گاهی از اسکن استرسی، برای سنجش میزان پمپاژ قلب هنگام فعالیت شدید استفاده می گردد. معمولاً افراد می توانند فعالیت های عادی خود را بلافاصله پس از اسکن MUGA از سر بگیرند. با این روش ها می توان دفع ماده ردیاب را از بدن تسریع نمود:
- نوشیدن مقدار زیادی آب و مایعات دیگر.
- ادرار کردن مکرر.
علت استفاده از اسکن های هسته ای
نتایج اسکن، در تصمیم گیری در مورد مراحل بعدی درمان، به پزشک کمک می کند. به عنوان مثال در تشخیص لزوم انجام موارد زیر از این اسکن استفاده می شود:
- آنژیوپلاستی، جراحی پیوند بای پس عروق کرونر (CABG) یا سایر گزینه های درمانی در صورت ابتلا به CAD.
- سایر روش های تشخیصی، مانند کاتتریزاسیون قلبی با آنژیوگرافی عروق کرونر.
- بررسی اینکه آیا علت ایجاد درد قفسه سینه یا تنگی نفس، پس از انجام آنژیوپلاستی یا سایر عمل های جراحی برای باز شدن عروق، مشکلات مرتبط با جریان خون می باشد یا خیر.
- ارزیابی خطر بروز حمله قلبی و تعیین بهترین گزینه های درمانی
عوارض احتمالی اسکن هسته ای قلب
به طور کلی، مطالعات قلبی در پزشکی هسته ای بی خطر و عوارض جانبی آن نادر است. پزشک، قبل از انجام اسکن، با شما در مورد خطرات احتمالی آن صحبت می کند. در این روش، فرد در معرض دوز بسیار کمی از تابش ماده ردیاب قرار خواهد گرفت.
هیچ مطالعه ای، ایجاد عوارض طولانی مدت پس از قرارگیری در معرض این تابش ها را گزارش نکرده است. اما حین فرآیند ممکن است موارد زیر تجربه شود:
- در صورت ابتلا به بیماری عروق کرونر، ممکن است دچار درد قفسه سینه شوید.
- بی هوش شدن.
- نامنظم شدن ضربان قلب.
- درموارد نادری ممکن است حمله قلبی نیز رخ دهد.
⚠️در صورت بروز موارد زیر پس از انجام تست استرس، با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیکترین بیمارستان مراجعه کنید:
- درد قفسه سینه
- مشکل در تنفس
- سایر علائم شدید قلبی
موارد احتیاط قبل از انجام اسکن هسته ای
در صورت وجود موارد زیر، قبل از انجام آزمایش به پزشک خود اطلاع دهید:
- مشکلات زمینه ای، مانند دیابت
- استفاده از ضربان ساز یا دستگاه دیگری در قفسه سینه
- هرگونه حساسیت
- بارداری قطعی یا احتمالی
- شیردهی