در صورتی که یکی از ناخن ها به رنگ آبی یا کبود باشد، احتمالا در اثر ضربه دیدن و تجمع خون در زیر ناخن این تغییر رنگ اتفاق افتاده. با این حال، در صورتی که تمام ناخن ها آبی رنگ شوند سیانوز رخ داده و علامتی از یک مشکل زمینه ای به شمار می رود.
آبی شدن ناخن ها هنگامی بروز می دهد که اکسیژن کافی در خون وجود نداشته باشد. علاوه بر این موارد، عدم کفایت سیستم گردش خون، در رساندن خون به نواحی مختلف بدن نیز سبب بروز سیانوز می شود. آب و هوای سرد می تواند با تنگ کردن عروق خونی، گردش خون را به طور موقت با دشواری همراه کند.
بدن با پیشگیری از رسیدن خون فراوان به اندام های انتهایی سبب حفظ دمای بهینه در اندام های داخلی می شود. در صورتی که علت سیانوز سردی هوا باشد، رنگ ناخن ها پس از گرم کردن دست ها به حالت طبیعی باز خواهد گشت.
سیانوز چیست؟
سیانوز به وضعیتی گفته می شود که به دلیل گردش نامناسب خون، اکسیژن کافی به نوک انگشتان نمی رسد. سیانوز می تواند در لب ها و پوست نیز پدیدار شود. این وضعیت گاها در اثر مشکلات مرتبط با هموگلوبین نیز بروز می دهد. هموگلوبین، یک پروتئین در گلبول های قرمز خون است که وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارد. بیماری های مختلفی که بر دستگاه های تنفسی و قلبی عروقی تاثیر می گذارند، می توانند سبب بروز سیانوز شوند.
بیماری های تنفسی که باعث کبود شدن ناخن ها می شوند.
آبی شدن ناخن ها بیانگر نرسیدن اکسیژن کافی به انگشتان دست، پا یا هر دو است. از جمله بیماری های عامل این وضعیت، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1_ بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD)
این عبارت همچون چتری است که گروهی از بیماری های ریوی پیش رونده از جمله آمفیزم و برونشیت مزمن را شامل می شود. در آمفیزم کیسه های هوایی موجود در ریه ها تخریب می شوند. برونشیت نیز با ایجاد التهاب و تنگی در مسیر های تنفسی (برونش) سبب تجمع مایع مخاطی در ریه می شود. نزدیک به 30 میلیون نفر در ایالات متحده آمریکا به بیماری انسداد مزمن ریوی دچار هستند.
2_ آسم
آسم سبب تنگی و تورم مجاری هوایی شده و می تواند با افزایش تولید مایع مخاط زمینه تجمع آن در ریه را فراهم کند. افراد مبتلا به آسم علائمی را تجربه می کنند که ممکن است در زندگی روزانه آن ها تداخل ایجاد کند. مشکل در تنفس، درد قفسه سینه، سرفه و خس خس سینه نمونه هایی از این علائم هستند. گاهی اوقات، آسم می تواند با حملاتی مرگ بار همراه باشد.
3_ سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS)
افراد مبتلا به این سندرم از مشکل در تنفس رنج برده، ضربان قلب و تنفس شدید تری را تجربه کرده و در نهایت با افت اکسیژن خون مواجه می شوند. پزشکان، سندرم دیسترس تنفسی حاد را با اکسیژن درمانی مدیریت می کنند.
4_ پنومونی
باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها همگی می توانند سبب بروز پنومونی یا عفونت ریوی شوند. برای مثال، پس از ابتلا به آنفلوآنزا امکان بروز پنومونی نیز وجود دارد. این علائم از خفیف تا شدید متغییر بوده اما اغلب افراد ظرف 1 تا 3 هفته بهبود می یابند.
5_ آمبولی ریوی
آمبولی ریوی به انسداد یکی از شریان های ریوی در اثر یک لخته خونی گفته می شود. این لخته معمولا از پا یا دیگر نواحی بدن به ریه ها رسیده و سبب انسدادی مرگ بار در مسیر جریان خون رونده به ریه می شود.
بیماری های قلبی که باعث کبود شدن یا ناخن های آبی می شود.
برخی موارد سیانوز در اثر مشکلات قلبی همچون موارد زیر به وجود می آیند:
1_ بیماری قلبی مادرزادی
برخی نوزادان با قلب یا عروق خونی غیر طبیعی به دنیا می آیند. با این که برخی از این موارد بدون علامت هستند، اما برخی دیگر میتوانند تهدید کننده ی زندگی فرد باشند.
2_ سندرم ایزن منگر
این اختلال نادر بر قلب و ریه ها تاثیر گذاشته و اغلب عارضه ای دیر هنگام از بیماری قلبی مادرزادی است. سندرم ایزن منگر سبب بروز فشار خون بالا و جریان غیر طبیعی خون در قلب می شود.
3_ نارسایی احتقانی قلب
نارسایی قلبی سبب بروز مشکلات قلبی و عدم کفایت پمپاژ این اندام می شود. علائم نارسایی قلبی شامل تنگی نفس، خستگی شدید و تورم اندام های انتهایی می شوند.
ناهنجاری های عروق و سلول های خونی
برخی مشکلات مرتبط با عروق و سلول های خونی نیز می توانند سبب آبی شدن ناخن ها شوند. این موارد به شرح زیر هستند:
1_ مت هموگلوبینمی
این بیماری سبب افزایش مقدار مت هموگلوبین می شود. این ماده نوعی هموگلوبین است که توانایی رهایش اکسیژن را ندارد. افراد ممکن است از بدو تولد یا پس از چندین سال زندگی به این بیماری دچار شوند. قرار گیری در معرض برخی مواد شیمیایی یا دارو هایی همچون آنتی بیوتیک ها و بی حس کننده های موضعی احتمال ابتلا را افزایش می دهد.
2_ مسمومیت با مونوکسید کربن
مونوکسید کربن توانایی هموگلوبین در اتصال به اکسیژن را کاهش می دهد.
3_ بیماری پلی سیتمی ورا
این نوع سرطان خون سبب تولید بیش از حد سلول های خونی در مغز استخوان می شود.
4_ پدیده رینود
افراد مبتلا به این وضعیت به دلیل اسپاسم عروق خونی دچار کمبود خون در نواحی انگشتان دست و پا می شوند.
تشخیص و درمان آبی شدن ناخن ها (کبودی)
پزشک با انجام یک معاینه فیزیکی از ناخن ها و بررسی چماقی شدن انگشتان، سیانوز را تشخیص می دهد. چماقی شدن انگشتان می تواند بیانگر ابتلا به مشکلات ریوی یا بیماری قلبی مادرزادی باشد. همچنین، پزشک فرد را از نظر علائم تنفسی یا قلبی نیز بررسی می کند. آزمایش های سنجش اکسیژن خون، کمک ویژه ای به تشخیص سیانوز می کنند.
پزشک با گرفتن نمونه خون شریانی از مقدار اکسیژن خون و سطح هموگلوبین آگاه می شود. همچنین، امکان دارد یک دستگاه کوچک به نام پالس اکسی متر به انگشت بیمار متصل شود تا مقدار اکسیژن خون به دست آید. این آزمایش ها علت ابتلا به سیانوز را مشخص می کنند. از آن جایی که سیانوز علامت یک بیماری زمینه ای است، هدف درمان رفع عامل آن است. بسته به علت آبی رنگ شدن ناخن ها، درمان ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- جراحی ترمیم بیماری قلبی مادرزادی
- درمان حمایتی با اکسیژن
- مصرف متیلن بلو برای رفع مت هموگلوبینمی
- دارو های شل کننده عروق خونی از جمله انواع ضد فشار خون و اختلال نعوظ
پزشکان اصلاح بلند مدت عادات روزانه را به افراد مبتلا به پدیده رینود توصیه می کنند. اجتناب از مصرف کافئین و نیکوتین مثالی از این توصیه هاست. درمان سیانوز چالش برانگیز بوده و گاهی اوقات چندین پزشک متخصص و تیم درمانی باید جهت مدیریت آن همکاری کنند.
آیا برای درمان سیانوز باید به پزشک مراجعه کنم ؟
مراجعه به پزشک ضروری است. پزشک جهت احیای جریان خون بهینه به تمام نواحی بدن، علت زمینه ای سیانوز را شناسایی و درمان می کند. دریافت درمان فوری می تواند احتمال بروز هر گونه عوارض را کاهش داده و نتایج فرد را بهبود بخشد. در صورتی که سیانوز با علائمی همچون درد قفسه سینه، تنگی نفس، تعریق فراوان و گیجی همراه باشد، باید فورا با اورژانس 115 تماس گرفت. این علائم می توانند بیانگر یک وضعیت اورژانسی باشند.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق