روزانه دو هزار گالن خون از قلب شما عبور میکند. شما برای کنترل این حجم جریان خون چهار دریچه در قلبتان دارید. اما گاهی این دریچه ها به درستی باز و بسته نمی‌شوند. یکی از اصلی ترین و رایج ترین مشکلات دریچه قلب، تنگی یا نارسایی دریچه آئورت نام دارد.
منظور از تنگی دریچه قلب این است که صفحات یا کاسپ های دریچه شما، ضخیم شده یا آسیب دیده، و توان درست باز شدن را از دست داده اند. پس با هر تپش، خون کمتری قلب شما را برای تغذيه اندام ها ترک می کند. با گذر زمان، قلب باید برای خون رسانی به اندام ها، سخت تر بتپد.
قلب چگونه کار می کند؟
قلب شما ۴ دریچه دارد که در حالت عادی، با آهنگی ثابت، برای خون رسانی به بدن شما، باز و بسته می شوند. دریچه آئورت، آخرین دریچه ایست که خون، قبل از خروج از قلب، از آن عبور میکند. خون، قبل از رسیدن به این دریچه، از شش ها عبور کرده و برای بدن شما، در خود اکسیژن ذخیره می کند.
وظیفه ی دریچه آئورت، پمپاژ خون مملو از اکسیژن، به درون آئورت (بزرگترین رگ خونی بدن شما) است.
علت تنگی یا نارسایی آئورت
مشکلات مختلفی می‌تواند سبب ضخیم شدن دریچه‌ی آئورت شوند. از قبیل:
انباشتگی کلسیم در دریچه آئورت
خون شما در کنار سایر مواد مغذی و معدنی، حاوی کلسیم است. با گذشتن خون از رگ ها، طی سال ها، کلسیم می تواند در دریچه آئورت انباشته شود و با سفت کردن آن، جلوی باز شدن آسان دریچه را بگیرد.
مشکلات مادرزادی قلب
یک دریچه آئورت سالم، از ۳ کاسپ تشکیل شده که به درستی درکنار هم قرار گرفته اند. بعضی افراد با دریچه آئورتی به دنیا می آیند که دو، سه یا حتی چهار کاسپ در آن وجود دارد. قلب می تواند چندین سال با همین وضعیت به خوبی کار کند. اما با افزایش سن و بلوغ، دریچه نا متعارف، در معرض خطر سفت شدن و باز شدن، قرار دارد. این نوع مشکل مادرزادی در قلب، با درست کردن، یا جایگزینی دریچه، درمان پذیر است.
تب رماتیسمی
هرچند دیگر مشکلانی مثل مخملک، مانند گذشته رایج نیستند، اما همچنان می توانند خطر آفرین باشند. تب رماتیسمی می‌تواند دریچه آئورت را زخم کند. بافت زخم شده، خطر انباشتگی کلسیم را بالاتر می‌برد.
علائم تنگی یا نارسایی دریچه آئورت
در تنگی دریچه آئورت خفیف، شما ممکن است هیچ یک از علائم را حس نکنید. معمولاً برای فهمیدن این مشکل، زمان و شدت علائم باید بسیار بالا باشند. نشانه های تدریجی ضعف قلب، گاهی قابل چشم‌پوشی هستند. برای نمونه های حاد، این علائم باید مورد توجه قرار گیرند:
- تنگی نفس، مخصوصاً زمان ورزش
- درد یا فشار سینه
- احساس ضعف
- خستگی
- تپش قلب (تندی یا بی نظمی در ضربان قلب)
- غرولند قلب (تپش های اضافی در میان ضربان عادی قلب)
چه کسانی بیشتر در معرض تنگی دریچه آئورت قرار دارند؟
افراد در سنین بالا، بیشتر از جوانان در معرض خطر تنگی دریچه آئورت قرار دارند. علت آن، میزان زمان مورد نیاز برای انباشتگی کلسیم در دریچه آئورت می باشد. همچنین، اگر شما تب رماتیسمی داشته اید یا بیماری‌های کبدی داشته باشید، شما در ریسک بالاتری برای این بیماری قرار دارید. مشکلات مادرزادی دریچه آئورت، به این معناست که در سنین بالا، خطر تنگی دریچه آئورت در شما بالاتر خواهد بود.
عوارض تنگی یا نارسایی دریچه آئورت
زمانی که دریچه آئورت شما به درستی باز نشود، قلب شما قادر به پمپاژ تمام خون انباشه شده نیست. این امر می‌تواند سبب انباشتگی خون، در جایی دیگر از قلب یا حتی ریه ها شود. برای جبران این مشکل، عضله ی قلب شما برای پمپاژ خون به اندام‌ها، مجبور است سخت تر تلاش کند.
بعضی از عوارض ناشی از قلب پرکار:
- درد سینه ناشی از نرسیدن خون کافی به عضلات قلب
- ضعف ناشی از نرسیدن خون کافی به مغز
- نارسایی قلبی- قلبی ضعیف که به خوبی پمپاژ نکند
- آرتمیس- تپش قلب نامنظم ناشی از جریان خون نامتوازن در قلب
تشخیص تنگی دریچه آئورت
برای بسیاری افراد، یک چک آپ ساده، نشانه‌های ابتدایی تنگی دریچه آئورت را متوجه مشخص می کند. پزشک، با شنیدن ضربان قلب شما، متوجه صدای “ووش” یا یک تپش اضافه می‌شود. به این اتفاق، غرولند قلب گفته می شود، و معمولاً -نه همیشه- به معنای مشکل دریچه است. بعد از یک تست کامل و دیدن سابقه بیماری، پزشک شما ممکن است یک سری آزمایش برايتان تجویز کند، از قبیل:
تشخیص نارسایی دریچه آئورت با اکو:
این آزمایش عکس برداری، با استفاده از امواج صوتی، عکس قلب شما را ترسیم می کند. تست اکو معمولا نشان می دهد که آیا دریچه قلب شما تنگ شده یا خیر.
تشخیص تنگی دریچه آئورت با الکتروکاردیوگرام:
این آزمایش، میزان فعالیت الکتریکی درون قلب را اندازه گیری میکند. این امر به پزشک، برای تشخیص نارسایی قلب که ممکن است به علت تنگی دریچه آئورت بوده باشد، کمک میکند.
تست ورزش:
طی این آزمایش، شما به سرعت روی تردمیل یا دوچرخه ثابت، فعالیت می کنید، تا ضربان قلبتان افزایش یابد. اگر شما علائم دیگری نداشته باشید، مشاهده عکس العمل قلب شما به ورزش، می تواند به پزشک، برای تشخيص تنگی دریچه آئورت و سایر بیماری‌های پنهان قلبی کمک کند.
کاتتریزاسیون یا آنژیو قلب:
اگر همچنان شواهد کافی برای تشخیص تنگی دریچه آئورت وجود ندارد، پزشک شما ممکن است این آزمایش را تجویز کند. طی این آزمایش، دکتر شما لوله ای نازک و انعطاف پذیر را وارد بازوی شما می کند. یک رنگ مخصوص و فیلم اشعه ایکس، تصویر دقیق تری از قلب و دریچه‌ها را نمایش خواهد داد.
درمان تنگی دریچه آئورت
اگر شما علائم تنگی دریچه آئورت را ندارید و قلبتان در سایر نقاط نیز سالم است، شما نیازی به درمان تنگی جزئی آئورت نخواهید داشت. ممکن است پزشک شما، در چک آپ های عادی، این ریسک را تحت نظر نگه دارد. بسیاری از مبتلایان به تنگی دریچه آئورت، مشکلات دیگری از قبیل فشار خون یا آریتمی هم دارند. فشار خون یا آریتمی شکل گرفته در دریچه آئورت، با دارو درمان نمی شود، ولی به سالم ماندن قلب شما- تا حد ممکن- کمک میکند.
وقتی درمان دارویی، برای حفظ وضعیت سلامت قلب شما کافی نباشد، چند راه دیگر وجود دارند. مانند:
پیوند دریچه آئورت:
با کمک دریچه مکانیکی فلزی یا بافت دریچه پیوندی از خوک، گاو یا انسان صورت می گیرد. جراح شما ممکن است دریچه را با روش جراحی باز و سنتی قلب، جایگزین کند، طی این فرآیند، جراح دیواره ی سینه را بریده و قفسه سینه شما را باز میکند.
یا ممکن است با استفاده از سوند، پیوند دریچه آئورت به وسیله ترانس کاتر انجام شود. طی این عمل، نسبت به جراحی باز، جراح، برش های کوچکتری در بدن شما ایجاد خواهد کرد. افراد، معمولاً بعد این عمل، راحت‌تر بهبود می یابند و برای آنها راحت تر است.
اینکه شما کدام روش درمان و جراحی را پیش می گیرید، به جزئیات پرونده شما بستگی دارد.
ولووپلاستی بالون:
این عمل معمولا برای کودکان و نوزادان با تنگی دریچه آئورت، صورت می‌گیرد و روی بزرگسالان، کمتر پاسخ می دهد. طی این عمل، دکتر یک سوند را از طريق رگ خونی وارد قلب می کند. در انتهای سوند، یک بالون باد نشده وجود دارد. وقتی انتهای سوند به دریچه می‌رسد، بالون، باد شده و با این کار، دریچه ی سفت را باز می کند و کاپس ها را کش می دهد.
پیشگیری از نارسایی دریچه آئورت
شما نمی توانید همیشه از وقوع تنگی دریچه آئورت جلوگیری کنید. برای مثال، شما نمی توانید از مشکلات مادرزادی قلب پیشگیری کنید. ولی فشار خون بالا، کلسترول بالا و چاقی، از دلایل مرتبط به تنگی دریچه آئورت هستند که شما قادر به کنترلشان هستید.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق