نارسایی احتقانی قلب یک بیماری جدی است که در آن قلب آنطور که باید خون را به طور کارامد پمپاژ نمی کند. برخلاف نام آن، نارسایی قلبی به این معنا نیست که قلب به طور واقعی از کار افتاده یا در شرف توقف است؛ بلکه به این معناست که عضله قلب در گذر زمان توانایی انقباض کمتری پیدا کرده یا مشکلی مکانیکی دارد که توانایی پر شدن آن با خون را محدود می کند.
به عبارت دیگر، قادر به برآورده کردن تقاضای بدن نیست و خون با سرعتی بیشتر از آنچه که بتواند پمپاژ شود، به قلب برمی گردد؛ به عبارتی، احتقان می شود یا تحت فشار قرار می گیرد. این مشکل پمپاژ به این معنی است که خون غنی از اکسیژن کافی نمی تواند به سایر اندام های بدن برسد.
بدن سعی می کند به روش های مختلف جبران کند؛ قلب سریع تر می‌تپد تا پس از انقباض، زمان کمتری برای پر کردن مجدد آن صرف شود اما در بلندمدت، خون کمتری در گردش بوده و این تلاش اضافی می تواند باعث تپش قلب شود. قلب نیز کمی بزرگ می شود تا جایی برای خون باز شود.
ریه ها پر از مایع شده و باعث تنگی نفس می شوند. کلیه ها هنگامی که خون کافی دریافت نمی کنند، شروع به حفظ آب و سدیم می کنند که می تواند منجر به نارسایی کلیه شود. با وجود درمان یا عدم آن، نارسایی قلبی اغلب و به طور معمول پیشرونده است، به این معنی که به تدریج بدتر می شود.
علائم نارسایی احتقانی قلبی
- تنگی نفس
- ناتوانی در انجام امور نفس گیر روزانه و ورزش
- آب اوردن بدن
- افزاایش وزن
- خستگی و ضعف
- تورم پاها یا مچ
- سرفه مکرر
- در صورت مزمن شدن درد قفسه سینه و مشکل در تمرکز
درمان نارسایی احتقانی قلب
هیچ درمانی برای نارسایی قلبی وجود ندارد و هدف از درمان کاهش علائم و آسیب بیشتر است. برنامه دقیق به مرحله و نوع نارسایی قلبی، شرایط زمینه ای و شخص بیمار بستگی دارد. از جمله اجزای یک برنامه درمانی عبارتند از:
1_ تغییر در سبک زندگی
این تغییرات همان هایی هستند که برای پیشگیری از نارسایی قلبی باید ایجاد شوند. علاوه بر این، ممکن است به شما توصیه شود که از نمک (به دلیل احتباس مایعات) و کافئین (به دلیل بی نظمی ضربان قلب) اجتناب کنید. پزشک شما توصیه می کند که چه مقدار مایعات و چه نوع نوشیدنی بنوشید، چرا که گاهی اوقات مصرف مایعات باید محدود باشد.
2_ درمان دارویی
انواع داروهایی که معمولاً تجویز می شوند عبارتند از:
- وازودیلاتورها رگ های خونی را منبسط می کنند، جریان خون را تسهیل کرده و فشار خون را کاهش می دهند.
- دیورتیک ها احتباس مایعات را رفع می کنند.
- مهارکننده های آلدوسترون به رفع احتباس مایعات کمک می کند و احتمال عمر بیشتر را افزایش می دهد.
- مهارکننده های ACE یا داروهای ARB عملکرد قلب و امید به زندگی را بهبود می بخشند.
- گلیکوزیدهای دیجیتال انقباضات قلب را تقویت می کنند.
- داروهای ضد انعقاد یا ضد پلاکت مانند آسپرین به جلوگیری از لخته شدن خون کمک می کنند.
- مسدودکننده های بتا عملکرد قلب را بهبود می بخشند و شانس زندگی طولانی تر را بالا می برند.
- آرامبخش ها اضطراب را کاهش می دهند.
3_ عمل های جراحی
در موارد شدیدتر، جراحی برای باز کردن یا دور زدن شریان های مسدود شده یا تعویض دریچه های قلب لازم است. برخی از مبتلایان نارسایی احتقانی قلب به نوعی دستگاه ضربان ساز به نام «درمان همگام سازی دو بطنی» نیاز دارند که به هر دو طرف قلب کمک می کند تا به طور هماهنگ کار کنند.
همچنین ممکن است نیازمند یک دفیبریلاتور کاردیوورتر قابل کاشت باشند که به قلب شوک وارد می کند و یک ریتم سریع بالقوه کشنده را به یک ریتم طبیعی تبدیل می کند. در واقع، پیوند قلب آخرین راه حل محسوب می شود و میزان موفقیت آن پس از یک سال حدود ۸۸ درصد و پس از پنج سال ۷۵ درصد است.
زندگی با نارسایی احتقانی قلبی
علاوه بر ایجاد تغییر در زندگی خود، می توانید اقدامات زیر را برای بهبود سلامتی قلب آسیب دیده انجام دهید:
- تحت نظر گرفتن علائم: نارسایی قلبی به مرور زمان بدتر می شود، بنابراین باید با تغییرات بدن خود آشنا باشید. بعضی از این موارد را می توان با داروهای مختلف برطرف کرد. وزن کردن روزانه یکی از ساده ترین راه ها برای پیگیری احتباس مایعات است که با افزایش ناگهانی وزن خود را نشان می دهد. تورم در ساق و کف پاها نیز می تواند به معنای تجمع مایعات اضافی باشد.
- نظارت بر وضعیت سلامت: فشار خون، وزن و سایر علائم حیاتی خود را مطابق تجویز پزشکتان تجویز آزمایش کنید. این آزمایش ها سرنخ های کلیدی برای سلامت قلب و نیازهای دارویی شما می دهند. همچنین واکسن آنفولانزا و واکسن ذات الریه می توانند از عفونت هایی که به خصوص ریه های در معرض خطر شما را درگیر می کنند جلوگیری کنند.
- حفظ نگرش مثبت: نارسایی احتقانی قلب یک بیماری بسیار جدی است، اما با دریافت کمک و مراقبت مناسب می توانید عمر طولانی و مفیدی داشته باشید. اضطراب و افسردگی که می تواند باعث ایجاد احساس استرس در شما شود، عوارض رایجی هستند. به همین دلیل بهتر است راه هایی برای استرس خود پیدا کنید، از جمله: پیوستن به گروه های حمایتی یا درمانگر، انجام سرگرمی های موردعلاقه خود و یا درددل کردن با آدم های امن زندگیتان.
راه های پیشگیری از ابتلا
بهترین راه برای جلوگیری از نارسایی احتقانی قلب این است که از شرایطی که به ابتلای آن کمک می کند، اجتناب کنید یا در صورت بروز این بیماری، آن را به دقت مدیریت نمایید.
- ترک سیگار یا عدم شروع آن: سیگار، عامل اصلی آسیب شریانی است که می تواند باعث نارسایی قلبی شود. بهتر است در معرض دود سیگار دیگران نیز قرار نگیرید.
- رعایت رژیم غذایی مناسب قلب: غذاهایی که به شما کمک می کنند آنهایی هستند که حاوی مقدار کمی چربی اشباع شده، چربی ترانس، قند یا سدیم هستند. میوه ها و سبزیجات، لبنیات کم چرب، پروتئین های بدون چربی مانند مرغ بدون پوست و چربی های «خوب» مانند چربی های موجود در روغن زیتون، ماهی و آووکادو را نیز در برنامه غذایی خود قرار دهید.
- کم کردن وزن در صورت داشتن اضافه وزن: در کنار رژیم غذایی، فعالیت بدنی نیز به کاهش وزن کمک می کند و برای قلب شما نیز عالی است.
- رعایت دقیق برنامه درمانی در صورت ابتلا به نوع دیگری از بیماری قلبی یا مشکلات مرتبط با آن: مراقبت مداوم و پایبندی به داروهای تجویز شده، مانند داروهای استاتین برای درمان کلسترول بالا، می تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. تحقیقات اخیر نشان می دهد که بخش عمده ای از فواید طولانی مدت درمان با استاتین در پیشگیری از نارسایی قلبی از طریق جلوگیری از حملات قلبی و وقایع عروق کرونری است.
تشخیص نارسایی احتقانی قلب
هیچ تستی برای تشخیص نارسایی قلبی وجود ندارد. پزشک؛ سابقه پزشکی، سابقه خانوادگی، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایش های مختلف شما را بررسی خواهد کرد. این آزمایش ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- الکتروکاردیوگرام (EKG): یک آزمایش بدون درد که اطلاعاتی در مورد فعالیت الکتریکی قلب شما، از جمله سرعت ضربان آن و اینکه آیا در گذشته حملات قلبی داشته اید یا خیر را می دهد.
- عکس اشعه ایکس قفسه سینه: تصویری از قلب، ریه ها و سایر ساختارهای قفسه سینه که نشان می دهد قلب بزرگ شده است یا نشانه هایی از آسیب ریه وجود دارد.
- آزمایش خون BNP: پپتید ناتریورتیک نوع B (BNP) هورمونی است که نشانگر شدت و پیشبینی روند نارسایی قلبی است.
- اکوکاردیوگرافی: تصویر اولتراسوند از قلب؛ این تست با آزمایش دیگری به نام سونوگرافی داپلر که تصویری از جریان خون به قلب و ریه ها را نشان می دهد، متفاوت است.
- هولتر مانیتور: اندازه گیری فعالیت الکتریکی قلب توسط دستگاه قابل حملی که برای یک یا دو روز از آن استفاده خواهید کرد.
- تست استرس ورزش: در این آزمایش بایستی روی تردمیل راه بروید یا دوچرخه ثابت را رکاب بزنید تا ببینید که قلبتان در زمانی که باید سخت کار کند چگونه عمل می کند. اگر قادر به انجام تست ورزش نیستید، با مصرف دارویی تجویزی که باعث واکنش مشابه می شود، استرس را در خود ایجاد کنید.
دکتر نادر افشاری، متخصص قلب و عروق