ضخیم شدن دیواره ی قلب یا کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک (HCM)، اغلب به وسیله ی ژن های غیر طبیعی در عضله قلب ایجاد می شود. این ژن ها باعث انقباض و ضخیم شدن دیواره های حجره قلب (بطن چپ) به صورت غیر طبیعی می شوند. بافت دیواره های ضخیم شده، سفت می شود و این امر، میزان خون دریافتی و میزان خون پمپاژ شده به بدن را کاهش می دهد.
ضخیم شدن دیواره قلب
کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک، یک بیماری مزمن است که می تواند با گذشت زمان وخیم تر شود. این مساله می تواند عملکرد جسمی فرد را تضعیف و کیفیت زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار دهد، همچنین ممکن است منجر به بروز عوارض طولانی مدت و ایجاد بار مالی و اجتماعی بیشتری نیز شود.
افراد مبتلا، معمولا برای سازگاری با بیماری خود نیاز به تغییر در سبک زندگی و محدود کردن فعالیت های خود دارند. با پیشرفت این بیماری، ممکن است فرد دچار سایر مشکلات مربوط به سلامتی شود.
ضخیم شدن دیواره ی قلب افراد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی که می تواند منجر به لخته شدن خون، سکته مغزی و سایر عوارض مرتبط با قلب شود، قرار می دهد. نارسایی قلبی، ایست ناگهانی قلبی (به ندرت) و شایع ترین دلیل مرگ ناگهانی قلب در جوانان و ورزشکاران زیر ۳۵ سال، ضخیم شدن دیواره ی قلب در آنها ذکر شده است.
علت ضخیم شدن دیواره قلب
ضخیم شدن دیواره قلب در اثر فشار خون
سلول های ماهیچه قلب شما ممکن است در پاسخ به عواملی که باعث می شود بطن چپ سخت تر کار کند، مانند فشار خون بالا یا بیماری قلبی، بزرگتر شوند. با افزایش حجم کار بطن چپ، بافت ماهیچه ای در دیواره محفظه ضخیم می شود. گاهی اوقات، اندازه خود محفظه نیز افزایش می یابد.
فشار خون بالا شایع ترین علت هیپرتروفی بطن چپ است. بیش از یک سوم افراد در زمان تشخیص فشار خون بالا شواهدی از هیپرتروفی بطن چپ را نشان می دهند.
بهترین راه برای جلوگیری از ضخیم شدن دیواره قلب ناشی از فشار خون بالا، حفظ فشار خون سالم است. برای مدیریت بهتر فشار خون، فشار خون بالا را کنترل کنید. یک دستگاه اندازه گیری فشار خون خانگی بخرید و فشار خون خود را مرتبا چک کنید. برای معاینات منظم با پزشک خود برنامه ریزی کنید.
آیا ضخیم شدن دیواره قلب خطرناک است؟
ضخیم شدن عضله قلب و تغییر در ساختار سلول های قلب می تواند باعث تغییراتی در سیستم الکتریکی قلب و در نتیجه ضربان قلب سریع یا نامنظم شود. فیبریلاسیون دهلیزی همچنین می‌تواند خطر ایجاد لخته‌های خون را افزایش دهد که می‌تواند به مغز برود و باعث سکته شود.
ضخیم شدن دیواره قلب انسدادی و غیر انسدادی
در دو حالت این اتفاق می افتد:
ضخیم شدن دیواره ی قلب انسدادی
ضخیم شدن دیواره ی قلب انسدادیدر این حالت دیواره یا به اصلاح سپتوم بین دو حجره قلب، ضخیم می شود. دیواره های محفظه پمپاژ نیز ممکن است سفت شوند. و این مساله ممکن است جریان خون از بطن چپ به آئورت را مسدود کند و یا کاهش دهد. اکثر افراد مبتلا به کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک دچار این نوع مشکل می شوند.
ضخیم شدندیواره ی قلب غیر انسدادی
در این فرایند محفظه اصلی پمپاژ قلب سفت می شود که این امر، میزان خون ورودی به بطن و میزان خون پمپاژی به بدن را می تواند کاهش دهد، ولی انسدادی صورت نمی گیرد.
علائم و نشانه های ضخیم شدن دیواره قلب
در برخی از افراد مبتلا، این بیماری هیچ علائمی ندارد. در برخی دیگر نیز این امکان وجود دارد که در مراحل اولیه، بیماری علائم و نشانه هایی نداشته باشد اما با گذشت زمان این علائم بروز پیدا می کنند. دانستن علائم و نشانه های کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک HCM مهم است، چرا که با دانستن علائم و نشانه ها می توان بروز این عارضه را زودتر تشخیص داد و در نتیجه درمان موثرتر خواهد بود. این علائم می تواند شامل:
- درد قفسه سینه، به ویژه هنگام فعالیت های جسمانی
- تنگی نفس، به ویژه هنگام فعالیت های جسمانی
- خستگی مفرط
- آریتمی (ریتم غیر طبیعی قلب)
- سرگیجه
- سبکی سر
- غش (سنکوپ)
- تورم در مچ پا، پا، ساق پاها، شکم و رگ های گردن
دلایل ضخیم شدن دیواره قلب
این بیماری غالبا ارثی است. کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک شایع ترین شکل بیماری ژنتیکی قلب است. این بیماری در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد، اما بیشتر در سنین میانسالی تشخیص داده می شود.
تخمین زده می شود که از هر ۵۰۰ نفر ۱ نفر به کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک مبتلا است، اما وجود این عارضه در درصد زیادی از بیماران تشخیص داده نمی شود.
از بین افرادی که تشخیص داده شده اند، دو سوم آنها کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک انسدادی و یک سوم آنها کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک غیر انسدادی دارند.
تشخیص کلفت شدن دیواره ی قلب
یک کاردیولوژیست و یا متخصص قلب کودکان اغلب این بیماری را تشخیص و تحت درمان قرار می دهد. همچنین ممکن است شما را به یک مرکز کاردیومیوپاتی ارجاع داده تا تیم مراقبت های بهداشتی برای تائید تشخیص این بیماری شما را مورد ارزیابی و خدمات لازم را به شما ارائه دهند. پزشک برای تشخیص:
1.تاریخچه پزشکی و سابقه خانوادگی
شناختن سوابق پزشکی و علائم و نشانه های شما اولین گام ضروری است. پزشک شما همچنین می خواهد دریابد که در خانواده شما سابقه ی کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک، نارسایی قلبی یا ایست قلبی وجود دارد یا خیر.
2. معاینه فیزیکی
قلب و ریه های شما مورد بررسی قرار می گیرند. پزشک برای شنیدن صداهایی خاص از استتوسکوپ (گوشی پزشکی) استفاده می کند. صداهایی خاص مانند بلندی صدا، زمان و محل سوفل قلب می تواند نشان دهنده ی بیماری کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک انسدادی باشد.
3. تست های تشخیصی
تشخیص به طور معمول به وسیله ی اکوکاردیوگرام انجام می شود. اکوکاردیوگرام، ضخامت عضله قلب و جریان خون از قلب را بررسی می کند. در بعضی موارد، ممکن است نوع دیگری از اکوکاردیوگرام، به نام اکو ترانزیسوفاژیال (اکو قلب از راه مری (یا TEE)) انجام شود.
اکو قلب از راه مری با استفاده از یک پروب صورت می گیرد. در حالی که بیمار بر روی تختی دراز کشیده است، پروب در گلوی بیمار قرار داده می شود و سپس وارد مجرای مری می شود. سایر آزمایشات تشخیصی عبارت است از:
- الکتروکاردیوگرام (نوار قلب)
- ام آر آی قلب
- تست های استرس
- نظارت هولتر و رویدادها
- آزمایش ژنتیک
تائید تشخیص یا آماده شدن برای جراحی نیز ممکن است شامل انجام یک یا چند فرآیند پزشکی باشد، از جمله:
✅آنژیو گرافی قلب
✅آنژیوگرافی کرونر
آیا ضخیم شدن دیواره قلب درمان می شود
در حال حاضر هیچ داروی خاصی برای این بیماری وجود ندارد. برای افراد مبتلا به کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک HCM که هیچ علائمی ندارند، تغییر سبک زندگی و مصرف داروهای مربوط به بیماری های قلبی ممکن است توصیه، و برای کسانی که دارای علائم هستند، تمرکز بر روی مدیریت علائم با استفاده از داروها و رویه ها بهترین راه درمان است.
درمان ضخیم شدن قلب با استفاده از دارو
مصرف داروهایی به نام مسدود كننده های بتا، مسدود كننده های كانال كلسیم و ادرار آورها علائم را تا حدودی تخفیف می دهند. این داروها ممکن است عملکرد قلب را بهبود بخشند، ولی ممکن است عوارض جانبی نامطلوبی نیز به همراه داشته باشند.
فرآیند های فیزیکی جهت درمان
برای درمان کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک HCM می توان از طیف وسیعی از اقدامات جراحی و غیر جراحی استفاده کرد:
میکتومی سپتال
میکتومی سپتال نوعی جراحی قلب باز است که برای افرادی که به نوع انسدادی بیماری مبتلا هستند و علائم شدیدی دارند در نظر گرفته می شود.
این جراحی برای بیماران جوان و افرادی که به داروها جواب نمی دهند، در نظر گرفته می شود. جراح، بخشی از سپتوم ضخیم شده که در بطن چپ برآمده است را بر می دارد، تا باعث بهبود جریان ورودی و خروجی خون در قلب می شود.
الکل سپتال آبلیشن (روش غیر جراحی)
در این روش اتانول (نوعی الكل) از طریق یك لوله به شریان كوچكی از ناحیه ی قلب که ضخیم شده است، تزریق می شود. الکل باعث از بین رفتن این سلول ها می شود. بافت ضخیم شده به اندازه نرمال تری جمع می شود. خطرات و عوارض جراحی قلب با افزایش سن افزایش می یابد.
ایمپلنت (کاشت) دستگاه به وسیله جراحی
جراحان می توانند با ایمپلنت دستگاه های مختلف به بهبود عملکرد قلب کمک کنند، از جمله:
1_ دفیبریلاتور قلب و عروق قابل کاشت (ICD)
در صورت شناسایی ضربان قلب نامنظم، ICD با ارسال شوک الکتریکی به قلب، به حفظ ضربان قلب طبیعی کمک می کند. این کار، خطر مرگ ناگهانی قلب را کاهش می دهد.
2_ ضربان ساز
این دستگاه کوچک از پالس های الکتریکی برای ضربان قلب با سرعت طبیعی استفاده می کند.
3- دستگاه درمان مجدد قلب (CRT)
این دستگاه انقباضات بین بطن چپ و راست قلب را هماهنگ می کند.
4_ پیوند قلب
در بیماران مبتلا به کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک HCM با بیماری پیشرفته و مرحله نهایی، پیوند قلب در نظر گرفته می شود. در این روش، قلب فرد بیمار با قلب سالم اهدا کننده جایگزین می شود.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق