برگشت خون دریچه میترال که به آن نارسایی دریچه میترال نیز می گویند، شرایطی است که در آن، دریچه قلب به خوبی بسته نمی شود و در نتیجه میزانی خون به سمت قلب عقب گرد می کند.
اگر مشکل بسته نشدن دریچه میترال (رگراتاسیون دریچه میترال قلب) جدی باشد، خون نمی تواند از قلب شما به خوبی عبور کند و به شکل بهینه همه بخش های بدن را پوشش دهد. در نتیجه همیشه حس خستگی یا تنگی نفس خواهید داشت.
وجود نشتی در دریچه میترال به خون اجازه جریان یافتن در دو مسیر را می دهد و این اتفاق در حین انقباض قلب رخ می دهد. در چنین شرایطی، میزانی خون از ناحیه بطن قلب به سمت دریچه آئورت حرکت می کند (که این موضوع کاملا طبیعی است) و مقداری خون نیز به سمت دهلیز می رود.
علت برگشت خون به قلب
برخی از شرایط و مشکلات می توانند عامل بروز برگشت خون به قلب باشند، از جمله:
- دریچه میترال سست (پرولاپس یا همان پایین افتادگی دریچه میترال)
- بیماری روماتیسمی قلب از عفونت درمان نشده همراه با باکتری های استرپ
- بیماری عروق کرونر یا حمله قلبی
- برخی از بیماری های خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید
- عفونت دریچه های قلبی (اندوکاردیت)
- مشکلات دریچه میترال موجود در بدو تولد (مادرزادی)
- شکسته شدن یا آسیب ساختار های پشتیبانی از دریچه میترال (پارگی)
- دارو های خاص
- عملکرد غیر طبیعی عضله قلب (کاردیومیوپاتی)
- ضربه
برگشت مجدد دریچه میترال مزمن معمولا ممکن است پس از بروز حمله قلبی ایجاد شود. همچنین اگر بافت یا عضله پشتیبان دریچه میترال پاره شود ممکن است با این مشکل مواجه شوید. برگشت مجدد دریچه میترال پس از آسیب دیدگی یا عفونت دریچه قلب نیز در بیماران پدیدار می شود.
چه مشکلاتی در اثر برگشت خون به قلب رخ می دهد؟
نشتی می تواند حجم خون و فشار بر روی دهلیز چپ را بیشتر کند. این فشار بیش از حد منجر به افزایش فشار در رگ های خونی بین قلب و ریه ها می شود. اگر عقب گرد خون شدید باشد، فشار ایجاد شده ممکن است منجر به تجمیع مایعات در ریه ها شود.
علائم مربوط به نشت خون از دریچه میترال
این مشکل در حالت خفیف خود ممکن است علائم یا نشانه های خاصی نداشته باشد. اما زمانی که برگشت خون دریچه میترال شدید باشد، فرد با مشکل تپش قلب مواجه می شود که اغلب به دلیل فیبریلاسیون دهلیزی رخ می دهد.
اگر میزان برگشت خون دریچه میترال به اندازه کافی شدت داشته باشد، ممکن است قلب بزرگتر شود و مشکل نارسایی قلبی به وجود آید؛ در این شرایط قلب نمی تواند خون کافی را به نواحی مختلف بدن پمپاژ کند.
در نتیجه این اتفاق، علائمی همچون تنگی نفس در حین فعالیت بدنی، سرفه، مشکل گرفتگی اطراف قلب و ریه ها و ورم پا (ادما) ظاهر می شوند.
اگر شدت برگشت خون دریچه میترال شدت بیشتری پیدا کند، علائم جدیدی به وجود می آیند. امکان دارد علائم قوی تر شده و به شکل مکرر بروز کنند. از جمله:
- تنگی نفس با فشار
- تنگی نفس هنگام خوابیدن به شکل صاف
- خستگی
- کاهش توانایی در ورزش
- آگاهی ناخوشایند از ضربان قلب خود
- تپش قلب
- تورم در پاها، شکم و رگ های گردن
- درد قفسه سینه (این مورد کمتر شایع است)
مشکل برگشت خون دریچه میترال اگر مزمن یا شدید باشد باید به شکل اورژانسی مورد درمان قرار گیرد. چرا که ممکن است در اثر آن علائم جدی و خطرناکی بروز کنند. به عنوان مثال:
- علائم شوک مانند پوست روشن و سفید، از بین رفتن هوشیاری یا تنفس سریع
- تنگی نفس شدید
- ضربان قلب غیر طبیعی که باعث می شود قلب قادر به پمپاژ مناسب خون نباشد
مشکلات ناشی از نارسایی دریچه میترال قلب
در اثر حجم بیشتر خون که از بطن قلب نشت می کند، دهلیز چپ قلب معمولا بزرگتر می شود. دهلیز بزرگ ممکن است با حرکت غیرمنظم و سریعی همراه باشد که به آن فیبریلاسیون دهلیزی می گویند. این موضوع می تواند توانایی قلب در پمپاژ خون به شکل بهینه را تضعیف کند.
در شرایطی که فرد با فیبریلاسیون دهلیزی مواجه باشد، خون به خوبی در بدن پمپاژ نمی شود و در نتیجه ریسک ایجاد لخته های خون و سکته افزایش پیدا می کند.
یکی دیگر از عوارض و مشکلات بازگشت خون دریچه میترال، فشار خون ریوی است. درمان برای حل مشکل بازگشت خون دریچه میترال خفیف شامل داروهای ضد انعقاد می شود. با این حال، معمولا به عمل جراحی برای تعمیر یا تعویض دریچه میترال نیاز است.
بازگشت خون دریچه میترال قلب چگونه درمان می شود؟
درمان این مشکل به عامل اصلی ایجاد آن بستگی دارد. همچنین میزان شدت مشکل دریچه میترال نیز در انتخاب نوع پروسه درمانی اهمیت دارد. سلامت کلی بدن فرد یکی دیگر از مواردی است که پزشک یا کادر درمانی مد نظر قرار می دهند.
مشکل برگشت خون دریچه میترال می تواند ریسک بروز دیگر مشکلات در ریتم کارکرد قلب را بالا ببرد که از جمله آن ها می توان به فیبریلاسیون دهلیزی اشاره کرد.
اگر مشکل بازگشت خون دریچه میترال شما خفیف تا معمولی باشد، ممکن است به هیچ درمانی نیاز نداشته باشید. به جای درمان، پزشک مورد نظر وضعیت شما را تحت نظر خواهد داشت.
داروهای نارسایی دریچه میترال قلب چیست؟
ممکن است در طول زمان به انجام آزمایش اکوکاردیوگرام به شکل منظم نیاز داشته باشید. این مورد به کسانی که مشکل بازگشت خون دریچه میترال آن ها در سطح متوسط است پیشنهاد می شود. همچنین ممکن است پزشک معالج برخی داروهای خاص را برای بیمار تجویز کند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- مهار کننده های آنزیم آنژیوتانسین (ACE) و بتا بلاکر ها برای کاهش بار فعالیت قلب زمانی که کارکرد قلب بیمار در پمپاژ خون مناسب نیست
- دارو هایی برای کاهش سرعت ضربان قلب در صورت بروز فیبریلاسیون دهلیزی
- قرص های آب (diuretics) برای کاهش تورم و بهبود علائم
- رقیق کننده های خون (ضد انعقاد) برای جلوگیری از لخته شدن خون در
جراحی نشتی دریچه میترال چیست؟
عموما برای کسانی که بازگشت خون دریچه میترال آن ها جدی و شدید باشد به عمل جراحی نیاز است. معمولا عمل جراحی برای بازگشت خون شدید و مزمن دریچه میترال پیشنهاد می شود. ممکن است پزشک جراح بتواند دریچه میترال را تعمیر کند.
در برخی موارد به تعویض دریچه میترال فرد نیاز است. ممکن است پزشک جراح از دریچه ای استفاده کند که از بافت قلب خوک، گاو یا انسان ساخته شده باشد. یکی دیگر از گزینه ها در این زمینه دریچه های مکانیکی مصنوعی هستند.
در زمینه انتخاب بهترین پروسه درمانی با پزشک جراح خود مشورت کنید. وی ممکن است بخواهد با عمل جراحی باز یا یک پروسه تعمیر (با تهاجم کم) مشکل شما را حل کند. در صورتی که مشکل فیبریلاسیون دهلیزی را داشته باشید، ممکن است پزشک جراح از پروسه درمانی Maze استفاده کند.
این مورد نوعی عمل جراحی قلب است که می تواند ریسک بروز فیبریلاسیون دهلیزی در آینده را کم کند. در برخی موارد، از یک گیره خاص جهت کاهش میزان برگشت خون دریچه میترال استفاده می شود. بدین ترتیب نیازی به عمل جراحی نبوده و یا این کار به تاخیر می افتد.
برگشت مجدد خون دریچه میترال معمولی یا شدید می تواند مشکلاتی را در دوره بارداری ایجاد کند. بانوان گاهی اوقات قبل از باردار شدن باید عمل جراحی دریچه را انجام دهند.
زندگی با مشکل برگشت مجدد خون دریچه میترال
کسانی که با این مشکل مواجه هستند باید به شکل مرتب توسط پزشک معالج خود معاینه شوند و تحت نظر باشند. در صورت تغییر علائم حتما هرچه سریعتر پزشک معالج خود را ببینید. حواستان به علائم خود در حین ورزش کردن باشد. ممکن است علائم در حین فعالیت های بدنی تشدید شوند. در مورد فعالیت های ورزشی خود و اینکه بهترین انتخاب برای شما کدام است با پزشکتان مشورت داشته باشید.
اگر مشکل برگشت مجدد خون دریچه میترال شما تصاعدی باشد، ممکن است پزشک معالج بخواهد از انجام ورزش های رقابتی اجتناب کنید. اطلاعات کافی از سوابق بیماری ها و سلامتی خود را در اختیار پزشک معالج و دندانپزشک خود بگذارید.
ممکن است پزشکتان بخواهد مشکلات قلبی شما که مرتبط با دریچه میترال هستند را درمان کند. روش های درمان محتمل:
- داشتن یک رژیم غذایی کم نمک و سالم برای قلب (برای کاهش فشار خون و فشار روی قلب)
- داروهای کاهش فشار خون
- داروهایی برای کاهش خطر ابتلا به آریتمی
- کاهش کافئین و الکل برای کاهش خطر ابتلا به آریتمی
عوارض جانبی نشت خون از دریچه میترال
زمانی که مشکل برگشت مجدد خون دریچه میترال خفیف باشد، فرد با مشکل خاصی مواجه نمی شود. اما در صورت وجود شدت بیشتر در بازگشت خون دریچه میترال ممکن است با عوارض جانبی خاصی مواجه شوید. از جمله این عوارض می توان به موارد زیر اشاره داشت:
نارسایی قلبی
زمانی که قلب شما نتواند خون کافی را برای نیاز های بدن شما پمپاژ کند با مشکل نارسایی قلبی مواجه می شوید. بازگشت خون مجدد دریچه میترال در نوع شدید منجر به فشار زیاد بر روی قلب می شود چرا که بخشی از خون پمپاژ شده به عقب برمی گردد. در چنین شرایطی بطن چپ بزرگتر می شود و در صورت عدم درمان، این ناحیه از قلب تضعیف خواهد شد. همچنین، فشار بر روی ریه ها بیشتر شده و در آن ها مایعات انباشته می شوند. در نهایت فشار بر روی سمت راست قلب بیشتر می شود.
فیبریلاسیون دهلیزی
کشیده شدن و بزرگ شدن دهلیز چپ قلب منجر به ایجاد بی نظمی در ریتم قلب شده و در چنین شرایطی اتاقک های بالای قلب به شکل غیر منظم و سریع می تپند. فیبریلاسیون دهلیزی منجر به بروز لخته های خون می شود که احتمال جدا شدن آن ها از دیواره رگ های خونی و رفتن به سمت دیگر نواحی بدن وجود خواهد داشت. در نتیجه ممکن است رگ هایی که به سمت مغز در جریان هستند مسدود شوند. چنین شرایطی منجر به بروز سکته می شود.
فشار خون بالای ریوی
اگر مشکل دریچه میترال شما طولانی مدت بوده و به خوبی درمان نشده باشد، ممکن است با مشکل فشار خون بالا مواجه شوید که رگ های ناحیه ریه را تحت تاثیر قرار می دهد (فشار خون بالای ریوی). نشتی دریچه میترال فشار بر روی دهلیز چپ را بیشتر می کند که در نتیجه آن با چنین مشکلی مواجه خواهید شد. این شرایط می تواند منجر به بروز نارسایی قلبی در ناحیه راست قلب شود.
دکتر نادر افشاری، متخصص قلب و عروق در تهران