هر ساله هشدار های بیشتری در مورد تاثیر دیابت بر بیماری قلبی توسط سازمان های بهداشت در دنیا داده می شود. اما واقعا قند خون چگونه بر بیماری های قلبی و عروقی تاثیر می گذارد؟ بیماران دیابتی چقدر در معرض مشکلات قلبی هستند؟ در این مقاله سعی کردیم علاوه بر پاسخ به این سوالات، مراقبت های لازم برای بیماران دیابتی را در مقابله با بیماری های قلبی ارائه کنیم.
بیماری قلب و عروقی و دیابت
آمار و ارقامی که در ادامه مقاله می خوانید به خوبی نشان می دهند که ارتباط مستقیم و مهمی بین بیماری قلب و عروق (CVD) و دیابت وجود دارد.
- حداقل ۶۸ درصد از افراد ۶۵ ساله یا بزرگتر که مشکل دیابت دارند در اثر نوعی بیماری قلبی جان خود را از دست می دهند؛ ۱۶ درصد هم در اثر سکته از دنیا می روند.
- افراد بزرگسالی که با دیابت دست و پنجه نرم می کنند به نسبت افراد عادی، دو تا چهار برابر بیشتر در خطر مرگ در اثر بیماری قلبی هستند.
- اتحادیه قلب ایالات متحده آمریکا بیماری دیابت را به عنوان یکی از هفت ریسک های هفتگانه برای بیماری قلب و عروقی در نظر گرفته است.
چرا دیابت باعث سکته قلبی می شود؟
بیماری قلبی شامل مشکلات متعددی می شود که قلب افراد را تحت تاثیر خود قرار می دهند. بیماری قلب و عروقی نیز شبیه به بیماری قلبی است اما شامل تمامی انواع بیماری قلبی، سکته و بیماری رگ های خونی می شود.
رایج ترین نوع بیماری قلبی نیز بیماری عروق کرونر به حساب می آید که گردش خون به سمت قلب را تحت تاثیر قرار می دهد.
بیماری عروق کرونری در اثر تجمیع پلاک در دیواره شریان های خونی و رگ های حاوی خون و اکسیژن به سمت قلب به وجود می آید. پلاک از انباشته های کلسترول تشکیل می شود و با تجمیع آن در داخل شریان های خونی، گردش خون کاهش می یابد. به این پروسه تصلب شریان یا سخت شدن شریان های خونی می گویند.
کاهش جریان خون به سمت قلب منجر به بروز حمله قلبی می شود. کاهش جریان خون و اکسیژن به مغز نیز احتمال سکته را در فرد بالا می برد.
سخت شدن شریان های خونی ممکن است در دیگر نواحی بدن نیز رخ دهد؛ به سخت شدن شریان ها در ناحیه پا بیماری شریانی محیطی می گویند. بیماری شریانی محیطی یا همان PAD معمولا اولین نشانه افراد دیابتی است که بیماری قلب و عروقی دارند.
تاثیر دیابت بر بیماری های قلبی از زبان دکتر نادر افشاری
چرا افراد دیابتی در خطر بیماری قلب و عروق قرار دارند؟
بیماری دیابت قابل کنترل و درمان شدن است، اما حتی اگر سطح گلوکز در بدن تحت کنترل باشد، باز هم دیابت می تواند ریسک بروز بیماری قلبی و سکته را افزایش دهد.
دلیل این موضوع نیز آن است که افرادی که با دیابت دست و پنجه نرم می کنند، به خصوص دیابت نوع ۲، ممکن است مشکلات لیست زیر را داشته باشند که هر کدام از این موارد ریسک بروز بیماری قلب و عروقی را افزایش می دهد:
فشار خون بالا (هایپرتنشن)
فشار خون بالا همیشه به عنوان یکی از فاکتور های ریسکی اصلی برای بیماری های قلب و عروق شناخته می شود. تحقیقات نشان داده اند که ارتباط مثبت و خاصی بین فشار خون بالا و مقاومت به انسولین وجود دارد.
وقتی بیماران هم دیابت داشته باشند و فشار خون آن ها نیز بالا باشد (که این موضوع بسیار رایج است) ریسک بروز بیماری های قلب و عروق در آن ها دو برابر می شود.
کلسترول غیر عادی و تری گلیسیرید بالا
بیماران دیابتی معمولا سطح کلسترول ناسالمی دارند که از جمله آن می توان به کلسترول ال دی ال بالا (کلسترول بد)، سطح پایین کلسترول اچ دی ال (کلسترول خوب) و تری گلیسیرید بالا اشاره کرد.
این ترکیب سه گانه از سطح چربی معمولا در افرادی با بیماری قلب عروق کرونر زودرس اتفاق می افتد. همچنین این وضعیت می تواند نشانه وجود دیس لیپیدمی آتروژنیک در فرد باشد که با مقاومت به انسولین ارتباط دارد. سطح ناسالم کلسترول با دیس لیپیدمی دیابتی در بیماران دیابت نیز مرتبط است.
تاثیر چاقی بر دیابت
چاقی به عنوان یکی از فاکتور های ریسکی برای بیماری قلب و عروق شناخته می شود و ارتباط مستقیمی با مقاومت به انسولین دارد. کاهش وزن می تواند به بهبود ریسک بروز بیماری قلب و عروق کمک کند، غلظت انسولین را کاهش داده و میزان حساسیت انسولین را بیشتر کند.
عدم تحرک و فعالیت بدنی
عدم فعالیت و تحرک بدنی یکی از فاکتور های ریسکی مهم برای مقاومت به انسولین و بیماری قلب و عروق در افراد است. تمرین و ورزش و کاهش وزن می تواند از دیابت نوع ۲ جلوگیری کرده و یا آن را به تاخیر بیاندازد، فشار خون را کاهش داده و ریسک بروز حمله قلبی و سکته را کم کند.
انواع مختلف فعالیت های بدنی معمولی یا سنگین نظیر تمرینات هوازی، ورزش، کار خانه، باغبانی و تحرک بدنی مرتبط با کار می توانند در این زمینه مفید باشند. برای داشتن سلامت کلی قلب و عروق، اتحادیه قلب آمریکا پیشنهاد زیر را ارائه کرده است:
قند خون خارج از کنترل (خیلی بالا) یا خارج از محدوده مناسب
بیماری دیابت می تواند قند خون را به سطح خطرناکی برساند. در چنین شرایطی جهت مدیریت قند خون باید دارو مصرف شود.
استعمال دخانیات
سیگار کشیدن افراد را در ریسک بالاتری از بیماری قلبی و سکته قرار می دهد و این موضوع به دیابتی بودن فرد بستگی ندارد. افرادی که مقاومت به انسولین یا دیابت دارند و در کنار آن فاکتور های ریسکی دیگر نیز در آن ها وجود دارد، در خطر ریسک بالاتری از بیماری قلبی و سکته قرار دارند.
با این حال با مدیریت کردن فاکتور های ریسکی، بیماران دیابتی ممکن است بتوانند از بروز بیماری های قلب و رگ های خونی جلوگیری کرده یا حداقل سرعت پیشرفت آن را کم کنند. پزشک معالج شما به شکل دوره ای آزمایشاتی را انجام می دهد تا وضعیت فاکتور های ریسکی مرتبط با بیماری قلب و عروق بررسی شود.
روش های کاهش ریسک تاثیر دیابت بر بیماری قلبی
خبر خوب اینجاست که افرادی دیابتی می توانند ریسک بروز بیماری قلبی و سکته را با توجه کردن به فاکتور های ریسکی مهم کمتر کنند. همکاری کردن با تیم درمانی یا پزشک برای رسیدن به هدف های مورد نظر، یکی از موارد کلیدی در مدیریت دیابت به شمار می رود.
رسیدن به یک وزن سالم و باقی ماندن در آن به کمک ورزش منظم و رژیم غذایی سالم یک نکته مهم است. اما اکثر افراد دیابتی باید از داروهای خاصی در کنار این موارد استفاده کنند تا به هدف خود برسند.
روش ABCDEs برای کنترل دیابت
در قانون ABCDEs 8 فاکتور مهم برای کنترل تاثیر دیابت بر زندگی فرد و پیشگیری از بیماری های قلبی به او آموزش داده می شود.
- حرف A مربوط به A1C است. اکثر افراد باید سعی کنند خود را به A1C هفت درصدی یا کمتر برسانند و این کار با مدیریت سطح قند خون انجام می شود. A1C یک آزمایش خون است که میزان قند خون میانگین فرد در ۱۲۰ روز گذشته را مشخص می کند.
- حرف B Blood Pressure مربوط به فشار خون است. فشار خون شما باید کمتر از ۱۳۰ روی ۸۰ میلی متر جیوه باشد.
- حرف C Cholesterol مربوط به کلسترول است. کلسترول بد یا همان LDL باید کمتر از ۲.۰ باشد.
- حرف D Drugs مربوط به داروهای محافظ قلب افراد است. از پزشک خود در مورد داروهایی که می توانند از شما در برابر حمله قلبی و سکته محافظت کنند سوال کنید. از جمله این موارد می توان به قرص های فشار خون (محدود کننده های ACE یا ARB)، قرص های کاهش سطح کلسترول (استاتین ها)، آسپیرین، کلوپیدوگرل و غیره اشاره کرد.
- حرف E Exercise مربوط به ورزش و رژیم غذایی است. داشتن فعالیت بدنی منظم و رژیم غذایی سالم به شما در رسیدن به وزن ایده آل و باقی ماندن در همان وزن کمک می کنند.
- حرف S Screening مربوط به غربالگری است. از پزشک خود در مورد آزمایش های مربوط به قلب، پا، کلیه ها و چشم بپرسید.
- حرف S Smoking مربوط به ترک کردن سیگار و انواع دیگر دخانیات است. این موارد را کنار بگذارید و یا برای ترک آن ها از مراکز خاص کمک بگیرید.
- حرف S Self-management برای مدیریت استرس و محدودیت های خود است. برای خودتان هدف های خاصی را تعریف کنید تا در بازه زمانی خاص به آن ها برسید. به این صورت می توان با دیابت به خوبی زندگی کرد.
در زمینه اهداف خود حتما با تیم درمانی مورد نظر مشورت کنید. حواستان به این موضوع باشد که اهداف مربوط به تست A1C برای بانوان باردار، کهنسالان و کودکان ۱۲ ساله یا کمتر متفاوت هستند.
کنترل فشار خون بیماران قندی
علاوه بر داشتن عادت های سالم زندگی، بهتر است مصرف نمک و الکل را نیز محدود کنید. به برخی افراد داروهایی تجویز می شود که نه تنها فشار خون را پایین می آورند، بلکه از فرد در برابر حمله قلبی و سکته محافظت می کنند. از جمله این داروها می توان به ARB یا محدود کننده ACE اشاره کرد. گاهی اوقات برای کاهش فشار خون به دو یا چند دارو نیاز است.
کاهش کلسترول بالای خون
به بسیاری از بیماران دیابتی دارویی به نام استاتین تجویز می شود تا سطح کلسترول بد یا همان ال دی ال کاهش یابد. ممکن است گاهی اوقات از داروهای دیگری جهت افزایش میزان کلسترول خوب (اچ دی ال) و کاهش دیگر چربی ها نظیر تری گلیسرید استفاده شود.
درمان با آسپیرین با دز کم نیز برای افراد دیابتی پیشنهاد می شود. آسپیرین از شکل گرفتن لخته های خون جلوگیری می کند. این دارو را می توان بدون نسخه پزشک خریداری کرد اما برای همه افراد مناسب و امن نیست. در این زمینه بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا دز مناسب آسپیرین برایتان را تعیین کند.
جایگزین آسپرین برای بیمار دارای قند خون چیست؟
کسانی که نمی توانند آسپیرین استفاده کنند و یا اینکه این دارو منجر به ناراحتی معده آن ها می شود، از داروی کلوپیدوگرل (Clopidogrel) استفاده خواهد شد که یک رقیق کننده خون به حساب می آید.
غربالگری و چک آپ منظم بهترین راه کنترل مشکلات قند خون
- پزشک شما باید در هر جلسه معاینه مربوط به دیابت فشار خون شما را بگیرد.
- نتیجه تست A1C باید هر ۳ ماه یک بار اندازه گیری شود.
- سطح چربی خون باید هر سال اندازه گیری شود (در صورت مصرف داروهای کاهنده کلسترول باید این آزمایش به دفعات بیشتری انجام شود)
از نتایج تست های خود آگاه باشید و در مورد دارو ها، رژیم غذایی و ورزشی که برایتان مناسب باشند از پزشک معالج سوال بپرسید.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق در تهران