آنژیو قلب یک روش تصویربرداری تهاجمی است که به پزشک اجازه می دهد تا عملکرد قلب را ارزیابی کند. در این روش، پزشک یک کاتتر (لوله کوچک) را در یک رگ خونی در دست که اصطلاحا به آن آنژیوگرافی از راه دست، و یا از طریق کشاله ران وارد کرده و سپس به سمت شریان های قلب هدایت میکند. از آنژیوگرافی قلب برای یافتن مشکلات و استفاده از روش های دیگر برای رفع آنها (گاهی در طی همان جلسه) استفاده می کنند.
به عنوان مثال، پزشک می تواند بدون ایجاد برش بزرگ و انجام جراحی مرسوم، نقص قلبی مادرزادی شخص را درمان و یا به رفع کامل انسداد عروق قلب بدون نیاز به جراحی بپردازد.
چه زمانی پزشک آنژیوگرافی قلب از راه دست را توصیه میکند؟
متخصص قلب ممکن است تصمیم بگیرد آنژیوگرافی راه دست را انجام دهد بر اساس عوامل مختلفی که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
1. مشکل در مسیر عروق ران به قلب
در برخی موارد، به دلیل ساختار عروقی خاص یا مشکلات فنی دیگر، دسترسی به عروق قلبی از طریق کشاله ران ممکن نیست. در این صورت، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد از روش آنژیوگرافی راه دست استفاده کند تا به عروق قلبی دسترسی پیدا کند و تصاویر مورد نیاز را بگیرد.
2. وجود بیماری های زمینه ای در فرد
برخی از بیماران به دلیل مشکلات سلامتی خاص مانند ضعف عمومی، دیابت، سوءتغذیه، تاریخچه حساسیت شدید به مواد رادیوپاک یا مشکلات تنفسی قابل توجه، نمی‌توانند روش آنژیوگرافی معمولی را انجام دهند. در این موارد، آنژیوگرافی راه دست ممکن است به عنوان یک روش جایگزین انتخاب شود.
3. سایر مشکلات دیگر
در برخی موارد، ممکن است وجود موانع فنی مانند مشکلات در دستگاه‌های تصویربرداری، نیاز به مداخله جراحی قلبی همزمان با آنژیوگرافی و یا نیاز به نصب کاتترهای خاص، باعث شود که آنژیوگرافی راه دست انجام شود.
مهم است بدانید که تصمیم نهایی در مورد استفاده از روش آنژیوگرافی از راه دست برای هر بیمار بر اساس مشکلات و شرایط خاصی که بیمار دارد، توسط متخصص قلب و عروق گرفته می‌شود. در صورتی که سوال یا نگرانی خاصی دارید، توصیه می‌شود با پزشک خود در مورد جزئیات مربوط به شرایط خود صحبت کنید.
چرا به این روش آنژیوگرافی از طریق دست می گویند؟
در برخی از موارد، آنژیوگرافی ممکن است از طریق راه دست انجام شود به این معنی که ماده رادیوپاک از طریق یک کاتتر (لوله نازک) که از راه رگ‌ها به قلب منتقل می‌شود و در عروق قلبی تزریق می‌شود. این روش به عنوان آنژیوگرافی تشریحی نیز شناخته می‌شود.
اگر به دلیلی نمی‌توانید به صورت معمولی آنژیوگرافی انجام دهید، ممکن است متخصص قلب و عروق تصمیم بگیرد از روش آنژیوگرافی راه دست استفاده کند. این تصمیم ممکن است به دلیل شرایط خاص بیماری یا دیگر محدودیت‌ها باشد که متخصص بر اساس تجربه و دانش خود تصمیم می‌گیرد.
مهم است بدانید که تصمیم نهایی در مورد استفاده از روش آنژیوگرافی راه دست برای هر بیمار به دلایل پزشکی خاصی گرفته می‌شود و توصیه می‌شود با متخصص قلب و عروق خود در مورد جزئیات خاص مربوط به شرایط شما صحبت کنید.
با استفاده از آنژیوگرافی دست چه مشکلاتی قابل تشخیص است؟
کاتتریزاسیون قلبی برای موارد زیر استفاده می شود:
- بررسی علت درد قفسه سینه یا ریتم غیرطبیعی قلب
- برداشتن مقدار اندکی از عضله قلب برای معاینه (بیوپسی)
- ارزیابی یا تأیید وجود بیماری عروق کرونر، بیماری دریچه یا بیماری آئورت (این کار ممکن است طبق برنامه درمانی یا کمی بعد از حمله قلبی انجام شود)
- ارزیابی عملکرد ماهیچه ی قلب
- بررسی و چکاپ شریان های ریوی
- به دست آوردن اطلاعاتی فراتر از نتایج آزمایش ها
- بررسی لزوم درمان دیگر (مانند یک روش مداخله ای یا پیوند عروق کرونر یا CABG، جراحی)
- قرار دادن استنت برای باز کردن انسداد در یک شریان
- تشخیص کاردیومیوپاتی، تنگی آئورت، نارسایی دریچه میترال یا هایپرتانسیون ریوی (فشار خون بالا در ریه)
- کمک به برنامه ریزی پیوند قلب.
آنژیوگرافی قلب از راه دست یا پا توسط چه کسی انجام می شود؟
یک متخصص قلب و عروق ماهر در این زمینه به همراه پرستار و تکنسین مورد تایید، فرآیند آنژیوگرافی قلب را در کلینیک و یا بیمارستان انجام خواهند داد.
مراحل انجام آنژیوگرافی از طریق دست
- پزشک بعد از تزریق داروی بی حسی، یک غلاف پلاستیکی (لوله ای کوتاه و توخالی) را درون یک رگ خونی در بازو، گردن یا کشاله ران شما قرار می دهد. سپس، یک کاتتر را از میان غلاف وارد کرده و آن را به شریان های قلب وصل می کند. ممکن است هنگام وارد شدن غلاف یا کاتتر، احساس فشار کنید اما نباید احساس درد داشته باشید. در صورت تجربه ی درد، آن را به پزشک خود اطلاع دهید.
- برای کمک به جا گرفتن کاتتر، ممکن است پزشک از شما بخواهد که سر خود را بچرخانید یا نفس عمیقی بکشید و چند ثانیه آن را نگه دارید.
- هنگامی که کاتتر سر جای خود قرار گرفت، پزشک نورها را کم کرده و مقدار کمی از ماده حاجب را از طریق کاتترها به شریان ها و حفره های قلب تزریق می کند. ماده حاجب، نمایی کلی از عروق، دریچه ها و حفره های قلب را نشان خواهد داد.
- هنگامی که ماده حاجب وارد قلب می شود، ممکن است برای چند ثانیه احساس گرما یا گرگرفتی کنید. این اتفاق طبیعی است و در عرض چند ثانیه از بین خواهد رفت.
- پزشک از دوربین اشعه ایکس برای گرفتن عکس از شریان ها و قلب استفاده خواهد کرد (که ماده حاجب نیز در آنها جریان دارد). ممکن است لازم باشد نفس خود را در حین گرفتن عکس اشعه ایکس نگه دارید. وقتی عکس برداری به طور کامل انجام شد، پزشک کاتتر را برداشته و چراغ ها را روشن می کند.
- غلاف باید با دقت و احتیاط بسیاری برداشته شود زیرا بیرون کشیدن نادرست آن می تواند باعث خونریزی شود. در حین این کار می بایست کاملاً بی حرکت بمانید.
آمادگی های لازم برای این عمل چیست؟
ابتدا بایستی هرگونه اطلاعاتی در مورد داروهای مصرفی و آلرژی خود را در اختیار پزشک قرار داد. همچنین معمولاً شش تا هشت ساعت قبل از آنژیوگرافی باید خوردن و آشامیدن را متوقف نمود، با این حال پزشک زمان دقیق آن را به اطلاع بیمار می رساند.
1_ آلرژی
تمامی موارد آلرژی خود، به خصوص موارد زیر را با پزشکتان در میان بگذارید:
- آلرژی به رنگ IVP یا ماده حاجب.
- حساسیت به ید.
- آلرژی به محصولات لاتکس یا لاستیکی.
2_ داروهای مصرفی
داروهای مصرفی خود را به پزشک معالجتان اطلاع دهید؛ زیرا ممکن است بخواهد چند روز قبل یا در روز عمل، مصرف داروها را قطع کند یا دوز آنها را تغییر دهد. به خصوص در موارد زیر:
- رقیق کننده های خون (ضد انعقادها).
- آسپرین.
- داروهای دیابت، به ویژه متفورمین.
3_ ارائه نتایج آزمایشات تکمیلی
از پزشک خود درخواست کنید که در مورد انجام دادن یا برنامه ریزی تمام آزمایش های مورد نیاز قبل از عمل آنژیوگرافی قلبی به شما کمک کند. این تست ها ممکن است شامل برخی از موارد زیر باشد:
- آزمایش خون.
- الکتروکاردیوگرام (EKG).
- رادیولوژی قفسه سینه.
- اکوکاردیوگرافی.
- سی تی اسکن قلب.
- ام آر آی قلب.
- تست استرس.
موارد موردنیاز در روز عمل
در روز عمل لباس های راحت و نخی بپوشید و موارد زیر را به همراه داشته باشید:
- یکی از اعضای خانواده همراهتان باشد تا قبل از عمل با شما منتظر بماند.
- روپوشی برای پوشیدن در زمان انتظار برای عمل.
- لوازم بهداشتی و هر وسیله دیگری که مایلید در صورت بستری شدن بعد از عمل، اقامت شما را راحت تر کند. تمام اشیای با ارزش خود را در خانه یا نزد یکی از اعضای خانواده بگذارید.
- فهرستی از داروهای مصرفی (از جمله داروهای بدون نسخه) و دوز آنها. اگر وارفارین، کلوپیدوگرل، دیورتیک ها (قرص آب) یا انسولین مصرف می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین در صورت داشتن هرگونه آلرژی، به خصوص به ید، رنگ اشعه ایکس، داروهای نوع پنی سیلین، لاتکس یا محصولات لاستیکی (مانند دستکش لاستیکی یا بادکنک)، آنها را به کارکنان بیمارستان یادآوری کنید.
- به محض آماده شدن شما و تیم پزشکی، عمل کاتتریزاسیون قلبی شروع خواهد شد.
در صورت احساس شرایط زیر در طول عمل، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید:
- واکنش آلرژیک (خارش، بسته شدن گلو، تنگی نفس).
- حالت تهوع.
- ناراحتی قفسه سینه.
- هر گونه علائم دیگر.
دکتر نادر افشاری، متخصص قلب و عروق در تهران