بیماران مبتلا به کمبود اکسیژن خون معمولاً علائمی همچون تنگی نفس، ضربان قلب کوبنده، کبودی دستها یا انگشت ها و سرگیجه دارند. برخی از افراد حتی ممکن است دچار تحریک پذیری عصبی، تعریق و گیجی شوند. این علائم معمولاً نشانه ی این هستند که اکسیژن کافی به بافت ها و اندام های بدن نمی رسد. اما علت پایین بودن اکسیژن خون چه چیزی میتواند باشد؟

هیپوکسی یا کمبود اکسیژن خون، وضعیت خطرناکی ست که می تواند به سلولها آسیب برساند. این شرایط ممکن است بر اثر تغییر در ترکیبات خون، بیماری ریوی یا مشکلات گردش خون اتفاق بیفتد. مغز اندامی است که بیشتر در معرض خطر است، زیرا اگر سلولهای مغزی 5 دقیقه بدون اکسیژن بمانند می میرند. بنابراین، در صورت مشاهده علائم اکسیژن خون پایین فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

علائم پایین بودن اکسیژن خون

علائم اصلی کمبود اکسیژن خون عبارتند از:

پزشک برای تشخیص کمبود اکسیژن، معاینه فیزیکی انجام می دهد و یا آزمایشاتی مانند پالس اکسیمتری یا آزمایش گازهای خون را توصیه می کند. این آزمایشات میزان اکسیژن موجود در خون را می سنجند.

چگونه می توان سطوح اکسیژن خون را اندازه گیری کرد؟

سریعترین راه اندازه گیری میزان غلظت اکسیژن خون، از طریق پالس اکسیمتری می باشد. در این آزمایش دستگاه کوچکی به نوک انگشت متصل می شود که یک سنسور نوری دارد و مقدار مولکولهای اکسیژن جاری در خون را اندازه گیری می کند. 

به طور کلی، سطح غلظت اکسیژن در افراد سالم، بیشتر از 95% است. این مقدار با سرماخوردگی یا آنفلوانزا می تواند به 93% برسد. این شرایط قابل انتظار است و نگران کننده نیست. گرچه، زمانی که میزان اکسیژن کمتر از 90% است، می تواند علامت یک بیماری جدی باشد. 

علت پایین بودن اکسیژن خون چیست؟

اکسیژن خون پایین می تواند بر اثر عوامل زیر اتفاق بیفتد:

1.ارتفاع

مکان هایی با ارتفاع بالای 3000 متر می توانند خطر کاهش سطح اکسیژن را افزایش دهند. هرچه از سطح دریا دورتر شویم، میزان اکسیژن موجود در هوا کاهش می یابد و نفس کشیدن را دچار مشکل می کند. این شرایط هیپوکسی هیپوباریک نیز نامیده می شود و می تواند موجب عوارض مختلفی مانند اِدِم ریوی حاد غیرمرتبط با قلب، اِدِم مغزی، کم آبی بدن یا افت دمای بدن (هیپوترمی) شود. 

2.بیماری های ریوی

تغییرات ریه بر اثر بیماری هایی مانند آسم، آمفیزم (بیماری مزمن انسدادی ریه)، ذات الریه یا اِدم ریوی حاد می تواند وارد شدن اکسیژن به ریه ها و غشاهای آن را سخت کند و سطوح اکسیژن کلی در بدن را کاهش دهد. 

3.تغییر در ترکیبات خون

حتی اگر ریه ها به طور صحیح عمل کنند، کم خونی ناشی از فقر آهن یا ویتامین ها، خونریزی یا بیماری ژنتیکی می تواند باعث پایین آمدن سطوح اکسیژن در بدن شود. این مشکل به این دلیل اتفاق می افتد که کم خونی باعث پایین آمدن غلظت هموگلبین در گلبول های قرمز خون می شود. هموگلبین، مسئول انتقال اکسیژن به سراسر بدن می باشد. بنابراین، با وجود سطوح هموگلبین کمتر در بدن، اکسیژن کمتری منتقل می شود. 

4.گردش خون ضعیف

این شرایط زمانی رخ می دهد که اکسیژن کافی در خون موجود است اما به علت نوعی انسداد مانند حمله قلبی نمی تواند به اندام ها یا بافت های بدن برسد. گردش خون ضعیف زمانی رخ می دهد که به علت شرایطی مانند نارسایی قلبی، قلب قادر به گردش خون کافی به سراسر بدن نیست.

5.مسمومیت

شرایطی مانند وجود گاز مونوکسید کربن، مصرف بیش از حد دارو، مصرف الکل و مواد روانگردان می تواند اتصال اکسیژن به هموگلبین خون را مختل کند یا روی جذب اکسیژن در بافت ها تأثیر بگذارد و سطوح اکسیژن خون را کاهش دهد. 

6.هیپوکسی در نوزادان

هیپوکسی نوزادی به علت کمبود جذب اکسیژن در نوزاد از طریق جفت اتفاق می افتد و منجر به کمبود اکسیژن خون جنین می شود. این شرایط ممکن است در زمان زایمان، قبل و یا بعد از آن اتفاق بیفتد و به دلیل مشکلات مربوط به مادر، جفت و یا جنین می باشد. هیپوکسی نوزادی می تواند منجر به عوارضی همچون فلج مغزی یا ناتوانی های ذهنی در نوزاد شود.

7.عوامل روانشناختی

افراد مبتلا به اختلالات روانی مانند اضطراب یا استرس مزمن در زمان پریشانی، اکسیژن بیشتری مصرف می کنند. این امر می تواند منجر به بروز علائمی همچون تنگی نفس، تپش قلب یا گیجی شود.

8.آب و هوا

شرایط آب و هوایی خاص مانند گرما یا سرمای شدید برای حفظ متابولیسم و دیگر عملکردهای طبیعی بدن به میزان اکسیژن بیشتری نیاز دارند. این شرایط می تواند خطر هیپوکسی یا کمبود اکسیژن خون را افزایش دهد.

برای درمان چه کاری می توان انجام داد؟

درمان اکسیژن پایین در خون معمولاً شامل استفاده از ماسک اکسیژن برای تثبیت سطوح اکسیژن می شود. گرچه، این شرایط تنها در صورتی درمان می شود که مشکل زمینه ای حل شود. با توجه به علت کمبود اکسیژن خون، از درمانهای مختلفی مانند استفاده از آنتی بیوتیک برای درمان ذات الریه، استفاده از اسپری های تنفسی برای درمان آسم، داروهایی برای بهبود عملکرد قلب و ریه، درمان کم خونی یا پادزهر برای مسمومیت استفاده می شود. 

در موارد شدید که مغز دچار آسیب شده یا درمانِ فوری علت زمینه ای امکان پذیر نیست، ممکن است استفاده از تنفس مصنوعی یا آرام بخش در بخش مراقبت های ویژه ضروری باشد. این اقدامات تا زمانی انجام می شوند که پزشک بتواند ظرفیت تنفسی بیمار را بازیابی کند.

دکتر نادر افشاری، متخصص قلب و عروق در تهران 

2.6/5 - (92 امتیاز)

فهرست مطالب

پرسش از دکتر