وجود مقادیر بالای چربی هایی همچون کلسترول و تری گلیسرید در خون با نام هایپر لیپیدمی شناخته می شود. هایپر لیپیدمی با تنگ یا مسدود کردن عروق خونی می تواند خطر ابتلای فرد به حمله قلبی، سکته مغزی و دیگر مشکلات جدی را افزایش دهد. به همین علت اطلاع از میزان نرمال کلسترول خون برای هر فرد امری واجب است…
پزشکان جهت کاهش این خطر به افراد مبتلا توصیه می کنند که از طریق تغییر در رژیم غذایی، ورزش کردن و مصرف دارو میزان کلسترول خون خود را کاهش دهند. اغلب درمان های کاهش کلسترول بر کاهش لیپو پروتئین کم چگال یا کلسترول بد (LDL) تمرکز دارند.
مقادیر بالای این نوع کلسترول می تواند سبب تجمع رسوبات چربی در عروق خونی و بروز تصلب یا سفتی شریان ها شود. سفتی شریان ها عامل اصلی بروز مشکلات قلبی عروقی از جمله حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری شریان های محیطی به شمار می آید.
ارتباط بین افزایش کلسترول خون و بیماری های قلبی عروقی
- بیماری شریان های کرونری (عروق خون رسان به قلب)
- بیماری عروق خون رسان به مغز
- بیماری شریان های محیطی (عروق خون رسان به اندام ها)
این مشکلات هنگامی بروز می دهند که رسوبات چربی جریان خون را محدود یا به طور کامل مسدود کنند. علاوه بر هایپر لیپیدمی، عوامل خطر دیگری نیز در ابتلا به بیماری های قلبی عروقی نقش دارند. از جمله این موارد می توان نمونه های زیر را نام برد:
- دیابت
- فشار خون بالا
- بیماری مزمن کلیوی
- مصرف سیگار
- ابتلای والدین، خواهر یا برادر به بیماری های قلبی عروقی در سنین پایین (کمتر از 55 سال در مردان و کمتر از 65 سال در زنان)
میزان نرمال کلسترول خون در بدن
عبارت ((لیپید ها)) شامل انواع مختلفی از چربی ها از جمله کلسترول و تری گلیسرید می شود. آزمایش های رایج چربی خون شامل سنجش کلسترول کل، کلسترول LDL، کلسترول HDL و تری گلیسرید ها می شوند.
بالا بودن مقدار کلسترول کل می تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی را افزایش دهد. با این حال، زمان شروع درمان معمولا بر اساس مقدار کلسترول های LDL و HDL بیان می شود.
به طور کلی مقادیر کلسترول کل به شرح زیر هستند:
- مقدار کلسترول کل کمتر از 200 میلی گرم بر دسی لیتر در دسته طبیعی جای می گیرد.
- مقدار کلسترول کل 200 تا 239 میلی گرم بر دسی لیتر در دسته مرزی جای می گیرد.
- مقدار کلسترول کل بیشتر از 240 میلی گرم بر دسی لیتر در دسته ((کلسترول بالا)) جای می گیرد.
کلسترول LDL
این مورد گاهی اوقات با نام کلسترول بد نیز شناخته شده و مقادیر بالای آن احتمال ابتلا به بیماری قلبی عروقی را بیشتر می کنند. برخی پزشکان بر اساس مقدار این نوع کلسترول، نحوه درمان هایپر لیپیدمی را تعیین می کنند. مقدار مناسب کلسترول LDL به خطر کلی ابتلای فرد به مشکلات قلبی عروقی بستگی دارد.
عوامل مختلفی بر این خطر شخصی تاثیر داشته که از جمله آن ها می توان به سابقه ابتلا، سن، جنس و عوامل دیگر اشاره کرد. در افرادی که در معرض خطر ابتلای بالاتری قرار دارند، داشتن مقادیر کمتری از کلسترول LDL توصیه می شود.
در صورت تجویز آزمایش سنجش این کلسترول، فرد باید به مدت 9 ساعت یا بیشتر قبل از آزمایش از خوردن اجتناب کند. در مواردی که تری گلیسرید خون فرد بالا بوده یا پزشک قصد سنجش قند خون را نیز دارد، اهمیت ناشتا بودن قبل از آزمایش بیش از پیش خواهد بود. با این حال، در بسیاری از موارد می توان کلسترول LDL را بلافاصله پس از غذا خوردن نیز سنجش کرد.
کلسترول خوب یا HDL
مقادیر بالای کلسترول HDL اغلب بیانگر خطر پایین ابتلا به بیماری های قلبی عروقی هستند. در حالی که مقادیر 60 میلی گرم بر دسی لیتر یا بالا تر بسیار عالی به شمار می آیند، مقادیر کمتر از 40 میلی گرم بر دسی لیتر کمتر از حد مطلوب در نظر گرفته می شوند.
تاکنون روشی درمانی معرفی نشده که با افزایش کلسترول HDL، خطر رویداد های قلبی عروقی را کمتر کند. این نوع کلسترول را نیز همچون کلسترول کل می توان در هر زمان صرف نظر از ناشتا بودن یا نبودن اندازه گیری کرد.
کلسترول های غیر HDL
این دسته شامل کلسترول LDL و دیگر لیپید هایی می شود که عامل تشکیل پلاک بوده و در دسته بندی های بالا جای نمی گیرند. لیپو پروتئین a، لیپو پروتئین های بسیار کم چگال (VLDL) و لیپو پروتئین های متوسط چگال (IDL) از جمله این موارد هستند.
با کم کردن مقدار کلسترول HDL از مقدار کلسترول کل می توان مقدار کلسترول های غیر HDL را به دست آورد. کلسترول های غیر HDL را نیز می توان همچون دو دسته قبلی بدون نیاز به ناشتا بودن اندازه گیری کرد.
به طور کلی، کلسترول های غیر HDL نسبت به کلسترول LDL معیار مناسب تری جهت تعیین خطر مشکلات قلبی عروقی به شمار می آیند. مقدار مناسب کلسترول های غیر HDL را می توان با اضافه کردن عدد 30 به مقدار کلسترول LDL به دست آورد.
تری گلیسرید ها
مقادیر بالای تری گلیسرید ها با خطر بالای ابتلا به مشکلات قلبی عروقی ارتباط دارند. مقادیر تری گلیسرید ها در دسته های زیر جای می گیرند:
- طبیعی: کمتر از 150 میلی گرم بر دسی لیتر
- اندکی بیشتر از حد طبیعی: 150 تا 499 میلی گرم بر دسی لیتر
- نسبتا بیشتر از حد طبیعی: 500 تا 886 میلی گرم بر دسی لیتر
- بسیار بالا: بیشتر از 886 میلی گرم بر دسی لیتر
چه زمانی باید پایش چربی خون خود را شروع کرد؟
پزشک می تواند درباره شرایط بیمار و نیاز به پایش چربی با او صحبت کند. سنجش اولیه چربی خون توسط پزشک اطفال در کودکی و سنجش بعدی در 18 سالگی انجام می شود. در پایین دستور العمل های رایج برای مردان و زنان در این باره نوشته شده است:
زمان مناسب پایش کلسترول در مردان
در صورتی که عوامل خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی وجود نداشته باشند، پایش متداول چربی خون باید از سن 35 سالگی آغاز شود. در صورتی که عوامل خطری همچون دیابت، چاقی، فشار خون بالا، مصرف سیگار یا سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری قلبی عروقی در سنین پایین وجود دارد، این پایش باید از سنین 25 تا 30 سالگی شروع شود.
زمان مناسب پایش چربی خون زنان
در صورتی که عوامل خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی وجود نداشته باشند، پایش متداول چربی خون باید از سن 45 سالگی آغاز شود.
در صورتی که عوامل خطری همچون دیابت، چاقی، فشار خون بالا، مصرف سیگار یا سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری قلبی عروقی در سنین پایین وجود دارد، این پایش باید از سنین 30 تا 35 سالگی شروع شود.
دکتر نادر افشاری، متخصص قلب و عروق در تهران