لرزش بدن اگر فقط یک بار رخ دهد، احتمالا ناشی از علل موقتی مانند تب، ترس یا استرس است. اما دوره های مکرر یا مداوم لرزش بدن، دلایل احتمالی زیادی دارد. حتما به خاطر داشته باشید که لرزش اساسی (essential tremor) یا دلایل دیگری که به یک مشکل یا بیماری زمینه ای مرتبط نیستند، با اختلاف زیاد، محتمل ترین توضیح برای لرزش بدن هستند.
لرزش بدن چگونه است؟
لرزش یا رعشه در واقع حرکت مکرر و ریتمیک بخشی از بدن است. بسیاری از ماهیچه های بدن جفت هستند و به صورت مخالف هم عمل می کنند. به عبارت دیگر، انقباض یک عضله، بخشی از بدن را در یک جهت حرکت می دهد؛ در حالی که انقباض عضله مخالف، آن را برعکس حرکت می دهد.
لرزش زمانی اتفاق می افتد که این عضلات مخالف، به نوبت منقبض و منبسط شوند. این اتفاق غیر ارادی است. به این معنی که اساسا قابل کنترل نیست و بدون اینکه شما قصد حرکت دادن آن قسمت از بدن را داشته باشید، رخ می دهد.
نوعی لرزش خفیف در همه افراد وجود دارد که به آن لرزش فیزیولوژیکی گفته می شود. لرزش فیزیولوژیکی ممکن است قابل توجه نباشد اما برخی موارد می توانند آن را محسوس تر کنند. بنابراین ممکن است فقط هرازگاهی متوجه آن شوید.
علت لرزش بدن چیست؟
لرزش بدن یک علامت است و به خودی خود یک بیماری نیست. این مشکل برخی اوقات هیچ علت واضحی ندارد. گاهی اوقات، لرزش بدن، حالت شدیدتر لرزش فیزیولوژیکی طبیعی است که توسط یک محرک موقت (مانند کافئین یا برخی داروها) ایجاد می شود. از میان شایع ترین و مهم ترین علل لرزش بدن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1_ لرزش اساسی (essential tremor)
شایع ترین علت لرزش قابل توجه و مداوم بدن، لرزش اساسی یا essential tremor است. این عارضه قبلا در اصطلاح پزشکی “لرزش اساسی خوش خیم” نامیده می شد. زیرا هیچ آسیبی به فرد نمی رساند، مشکلات دیگری ایجاد نمی کند و بر امید به زندگی فرد تأثیری نمی گذارد. اما بسیاری از بیماران، لرزش غیرقابل کنترل را بی ضرر نمی دانند. چرا که می تواند ساده ترین فعالیت های روزانه را به یک چالش تبدیل کند و بر عزت نفس آن ها تأثیر زیادی بگذارد.
2_ لرزش ناشی از اضطراب
اضطراب نیز مانند هیجان، باعث ترشح هورمونی به نام آدرنالین (اپی نفرین) می شود که به آن هورمون “ستیز یا گریز” می گویند. این هورمون تأثیرات عمیقی بر بسیاری از قسمت های بدن دارد که بیشتر به منظور افزایش هوشیاری، قدرت عضلانی و توانایی فرار از خطر یا رویارویی با آن صورت می گیرد.
آدرنالین پایانه های عصبی را تحریک می کند، هوشیاری را بالا می برد و خونرسانی به عضلات دست ها و پاها را افزایش می دهد. هردوی این عوامل، احتمال بروز لرزش را بیشتر می کنند. علاوه بر این، لرزش مرتبط با اضطراب، اغلب با ضربان قلب سریع (تپش قلب)، تنگی نفس، خشکی دهان و گاهی اوقات درد قفسه سینه نیز همراه است.
3_ پایین بودن قند خون
افت قند خون که به عنوان هیپوگلیسمی یا “hypos” نیز شناخته می شود، در افراد دیابتی که انسولین مصرف می کنند یا دیابت نوع 2 که از قرص سولفونیل اوره (SU) استفاده می کنند، شایع تر است. این قرص ها پانکراس را تحریک می کنند تا انسولین بیشتری تولید کند که می تواند قند خون را بسیار کاهش دهد. علائم دیگر نیز می تواند شامل عرق کردن، احساس گرسنگی زیاد، تحریک پذیری، کاهش تمرکز، احساس ناخوشی، تاری دید و تپش قلب باشد.
4_ مصرف کافئین
مانند آدرنالین، کافئین نیز یک محرک است که سطح هوشیاری را بالا می برد و اعصاب را تحریک می کند. این ماده اگرچه می تواند برای هوشیار نگه داشتن شما مفید باشد، اما مقادیر زیاد آن در مدت کوتاهی می تواند باعث لرزش بدن و تپش قلب شود.
5_ مصرف برخی داروها
برخی از داروها نیز می توانند باعث لزرش بدن شوند. از جمله:
- دوز بالای سالبوتامول که برای کاهش علائم آسم استفاده می شود.
- لیتیم کربنات که معمولا در اختلال دوقطبی استفاده می شود.
- برخی از داروهای صرع
- برخی درمان های سرطان
- برخی از داروهای ضد افسردگی نیز می توانند باعث ایجاد احساس لرزش شوند (به خصوص در زمان شروع مصرف)
6_ لرزش بدن در اثر مصرف مواد مخدر
انواع مختلفی از مواد مخدر از جمله اکستازی (MDMA) و آمفتامین ها می توانند منجر به لرزش بدن و سایر اختلالات حرکتی شوند که ممکن است حتی پس از قطع مصرف نیز باقی بماند.
7_ فرآیند ترک الکل
ترک اعتیاد به الکل می تواند منجر به علائم جدی مانند لرزش بدن، اضطراب، گیجی، تعریق، تپش قلب و حتی تشنج شود. این لرزش ممکن است تا چند هفته بعد از قطع مصرف الکل نیز ادامه داشته باشد. الکل می تواند به مغز (از جمله مخچه که مسئول تعادل و هماهنگی حرکات بدن است) آسیب برساند.
8_ بیماری پارکینسون
لرزش یکی از ویژگی های کلیدی بیماری پارکینسون است. این مشکل همیشه رخ نمی دهد، اما در صورت بروز، اغلب روی دست ها تأثیر می گذارد و معمولا زمانی که فرد حرکت ندارد، بدتر می شود. سایر علائم اصلی بیماری پارکینسون عبارتند از کندی حرکت و گرفتگی عضلات که ممکن است تقریبا همزمان با لرزش شروع شود، اما ممکن است به حساب پیری یا عدم تناسب اندام گذاشته شود. بنابراین لرزش بدن معمولا اولین علامتی است که افراد به پزشک اطلاع می دهند و این امر اغلب منجر به تشخیص بیماری می شود.
9_ پرکاری تیروئید
علاوه بر لرزش بدن، پرکاری غده تیروئید اغلب می تواند منجر به:
- کاهش وزن
- اضطراب
- تپش قلب
- عرق کردن
- عدم تحمل گرما
- اسهال
- تنگی نفس
10_ مولتیپل اسکلروزیس (MS)
لرزش می تواند یکی از علائم بیماری ام اس باشد، اما بعید است تنها علامتی باشد که ایجاد می شود. همچنین، علل دیگر احتمال بیشتری دارند. در واقع، لرزش معمولا یک علامت نسبتا دیر ظهور است و متوسط زمان تشخیص ام اس تا بروز لرزش، 11 سال است.
11_ ویتامین ها و مواد معدنی
کمبود برخی ویتامین ها، به ویژه ویتامین B1، می تواند منجر به لرزش بدن شود. بیماری ویلسون نیز می تواند باعث لرزش بدن شود. این عارضه یک بیماری ارثی است که باعث تجمع بیش از حد مس در بدن می شود. برخی علل نادر مانند مسمومیت با آرسنیک یا فلزات سنگین نیز می توانند علائم مختلفی (از جمله لرزش بدن) را ایجاد کنند.
چه کسانی دچار لرزش بدن می شوند؟
لرزش های شدیدی که نیاز به مراقبت های پزشکی دارند، به طور قابل توجهی شایع هستند. در واقع، لرزش بدن، شایع ترین اختلال حرکتی است که در بخش های مغز و اعصاب بیمارستان مشاهده می شود. مشکلاتی مانند لرزش اساسی (essential tremor)، اغلب در میان اعضای خانواده ها ایجاد می شود. اما اینکه چه چیزی بر احتمال ابتلا به لرزش (در اثر مشکلات دیگر) تأثیر می گذارد، تا حدی زیادی به علت لرزش بستگی دارد.
لرزش بدنی که نشان از بیماری دارد چگونه تشخیص داده می شود؟
از آنجایی که لرزش بدن یک علامت است و بیماری در نظر گرفته نمی شود، پزشک اغلب بر روی یافتن علت آن تمرکز می کند. این مسئله یک نکته کلیدی است، زیرا درمان لرزش به علت ایجاد آن بستگی دارد.
درمان لرزش بدن از داخل
درمان این مشکل تا حد زیادی به علت آن بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر غده تیروئید شما بیش از حد فعال است، اصلاح سطح هورمون تیروئید در بدن می تواند لرزش شما را برطرف کند. اگر اضطراب دارید، پزشک ممکن است روان درمانی مانند رفتار درمانی شناختی (CBT) را توصیه کند.
اگر لرزش بدن ناشی از مصرف برخی داروها باشد، تغییر دارو و یا کاهش دوز آن ممکن است کمک کننده باشد. البته این کار باید فقط با مشورت پزشک انجام شود. به غیر از سولفونیل اوره که می تواند باعث لرزش بدن شود، داروهای جایگزین زیادی برای درمان دیابت نوع 2 وجود دارد.
علت لرزش بدن هرچیزی که باشد، مصرف کافئین زیاد می تواند آن را بدتر کند. بنابراین بهتر است مصرف کافئین خود (از جمله چای، قهوه، نوشابه و شکلات) را کاهش دهید و یا به طور کامل قطع کنید. اگرچه مصرف الکل گاهی اوقات ممکن است در کوتاه مدت لرزش بدن را بهبود بخشد، اما مصرف بیش از حد آن می تواند منجر به لرزش شدید و ناتوان کننده و همچنین سایر مشکلات تهدید کننده حیات شود.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق