هنگامی که شریان های کرونری، به دلیل بیماری عروق کرونر (CAD) تنگ و یا مسدود می شوند، برای بازگرداندن جریان خون به قلب، از آنژیوپلاستی یا فنر زدن قلب استفاده می شود. گاهی اوقات، استفاده از برخی داروها و تغییر سبک زندگی (برای مثال داشتن یک رژیم غذایی سالم، ترک سیگار و فعالیت بدنی بیشتر) به بهبود علائم بیماری عروق کرونر و باز شدن گرفتگی رگ قلب کمک می کنند، اما در صورتی که این اقدامات موثر نباشند، پزشک از فنر زدن برای باز کردن عروق قلب استفاده می کند، اما
این روش ها شامل آنژیوپلاستی و عمل بای پس عروق کرونر یا CABG (نوعی عمل قلب باز) می باشد. پزشک هنگام توصیه بهترین روش برای شما، عوامل متعددی را در نظر می گیرد. این عوامل می تواند شامل شدت گرفتگی شریان، محل آن و بیماری هایی دیگری که دارید، باشد.
فنر زدن قلب یا آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی عروق کرونر که عموما به آن فنر زدن قلب می گویند، یک روش درمانی است که در آن از نوعی بالون کوچک، برای باز کردن انسداد شریان کرونری استفاده می شود. به این ترتیب، خونرسانی به قلب بهبود می یابد. مسدود شدن شریان، می تواند ناشی از بیماری آترواسکلروز (تصلب شرایین) باشد. آترواسکلروز وضعیتی است که در آن ماده ای به نام پلاک، در دیواره داخلی رگ ها تجمع پیدا می کند و باعث مسدود شدن و گرفتگی رگ می شود.
این اتفاق می تواند در هر یک از شریان های بدن رخ بدهد، از جمله شریان های کرونری که خون سرشار از اکسیژن را به قلب می رسانند.
وقتی آترواسکلروز در یکی از شریان های کرونری رخ می دهد، به آن بیماری عروق کرونر (CAD) گفته می شود. معمولا زمانی از آنژیوپلاستی استفاده می شود که تنگی یا انسداد کمی در شریان وجود دارد و یا زمانی که انسداد در طول عمل قابل دسترسی است.
در برخی موارد ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که به جای آنژیوپلاستی، عمل CABG انجام شود. به طور مثال اگر بیماری قلبی شدید، دیابت و یا نارسایی قلبی دارید و همچنین زمانی که چند شریان دچار گرفتگی شده اند.
مزایای فنر زدن قلب
برخی از مزایای آنژیوپلاستی، نسبت به عمل بای پس عروق کرونر (CABG) عبارتند از:
- آنژیوپلاستی در مقایسه با CABG خطرات کمتری دارد.
- آنژیوپلاستی یک عمل جراحی نیست، بنابراین نیازی به یک برش بزرگ ندارد و کم تهاجم است.
- برای انجام آنژیوپلاستی از داروهای بی حسی و آرام بخش (بیهوشی خفیف) استفاده می شود و برخلاف عمل CABG، به بیهوشی کامل نیاز ندارد.
- آنژیوپلاستی دوره نقاهت کوتاه تری دارد.
- بهبود علائم بیماری عروق کرونر (CAD)، مانند آنژین (درد قفسه سینه) و تنگی نفس، سریع
- کاهش آسیب به عضله قلب در اثر حمله قلبی
- کاهش خطر مرگ در برخی از بیماران قلبی
آنژیوپلاستی همچنین به عنوان یک روش اورژانسی در زمان حمله قلبی استفاده می شود. با تجمع پلاک ها درون عروق کرونر، شریان ممکن است پاره شود و در دیواره آن لخته خون تشکیل شود. اگر لخته خون به اندازه کافی بزرگ شود، می تواند تا حد زیادی و یا حتی به طور کامل، خونرسانی به بخشی از عضله قلب را مسدود کند.
هرچه سریع تر انسداد شریان برطرف شود، آسیب به قلب در زمان حمله قلبی کمتر است و جریان خون به عضله قلب باز می گردد. آنژیوپلاستی می تواند به سرعت شریان را باز کند. بنابراین بهترین روش در زمان بروز حمله قلبی است.
معایب فنر زدن قلب
یکی از معایب آنژیوپلاستی در مقایسه با عمل بای پس عروق کرونر، این است که شریان ممکن است به مرور زمان، مجددا دچار گرفتگی شود. اما در صورت استفاده از استنت قلب، به ویژه استنت های دارویی، احتمال بروز این اتفاق کمتر است. اگرچه این استنت ها نیز بدون خطر نیستند.
گاهی اوقات ممکن است در استنت های دارویی لخته خون تشکیل شود و بدین ترتیب می تواند باعث حمله قلبی شود. پزشک درمورد گزینه های درمانی و همچنین اینکه کدام روش برای شما بهتر است، با شما صحبت خواهد کرد. این عارضه به ندرت اتفاق می افتد و بمراتب مزایای انجام ان بیشتر از معایبش بوده و هست.
آنژیوپلاستی عروق کرونر یک روش پزشکی رایج، برای برطرف نمودن تنگی و انسداد عروق است. اگرچه آنژیوپلاستی معمولا ایمن و بی خطر است، اما احتمال اندکی برای بروز عوارض جدی آن وجود دارد. از جمله:
- خونریزی از رگ خونی که کاتتر در آن قرار می گیرد.
- آسیب به رگ خونی به دلیل وارد شدن کاتتر به درون رگ (برای مثال شریان ممکن است پاره و یا سوراخ شود)
- واکنش آلرژیک به ماده حاجب تزریق شده طی آنژیوپلاستی
- آریتمی قلبی (ضربان قلب نامنظم)
- نیاز اورژانسی به جراحی بای پس عروق کرونر در طول عمل (2 تا 4 درصد از افراد). این اتفاق ممکن است زمانی رخ دهد که شریان به جای باز شدن، بسته می شود.
- آسیب به کلیه ها ناشی از ماده حاجب استفاده شده طی آنژیوپلاستی
- حمله قلبی (در 3 تا 5 درصد از افراد)
- سکته مغزی (کمتر از یک درصد افراد)
در همه ی روش هایی که قلب را درگیر می کنند، گاهی اوقات عوارض ایجاد شده (هرچند به ندرت اتفاق می افتد) می توانند منجر به مرگ بیمار شوند. تقریبا کمتر از 2 درصد افراد، طی آنژیوپلاستی جان خود را از دست می دهند.
گاهی اوقات ممکن است در طول آنژیوپلاستی، درد قفسه سینه احساس شود. زیرا بالون برای مدت کوتاهی خونرسانی به قلب را محدود می کند. در افراد زیر، خطر بروز عوارض بیشتر از سایر افراد می باشد:
- افراد 75 ساله و بالاتر
- افرادی که بیماری کلیوی و یا دیابت دارند.
- زنان
- افرادی که قلب آن ها عملکرد ضعیفی در پمپاژ خون دارد
- افرادی که بیماری قلبی و یا انسداد عروقی زیادی دارند.
مراحل انجام آنژیوپلاستی یا فنر زدن قلب
قبل از انجام آنژیوپلاستی، پزشک ابتدا باید تشخیص دهد که آیا شریان کرونری شما مسدود شده است یا خیر. اگر یک یا چند شریان شما مسدود شده باشد، پزشک باید از محل انسداد و شدت آن مطلع شود. برای پی بردن به این موضوع، پزشک ابتدا آنژیوگرافی قلب انجام می دهد که در آن با استفاده از اشعه ایکس، از شریان و رگ ها عکسبرداری می شود.
در طول آنژیوگرافی، یک لوله باریک و انعطاف پذیر به نام کاتتر که یک بالون (بادکنک کوچک) در انتهای آن وجود دارد، به درون یکی از رگ خونی بزرگ در کشاله ران یا دست (آنژیوگرافی از راه دست) وارد می شود. سپس کاتتر به سمت عروق کرونری قلب هدایت می شود. بعد مقدار کمی ماده رنگی حاجب به درون عروق کرونری تزریق می شود و سپس عکسبرداری با اشعه ایکس انجام می شود.
عکس به دست آمده از شریان، هرگونه انسداد، تعداد و محل آن ها را نشان می دهد. سپس پزشک با استفاده از این اطلاعات، آنژیوپلاستی را انجام می دهد. برای این کار، پزشک در محل انسداد رگ، بالون انتهای کاتتر را باد می کند و پلاک ها را به طرف دیواره شریان فشرده می کند. این کار باعث باز شدن شریان می شود و به این ترتیب، جریان خون به حالت طبیعی باز می گردد.
معمولا یک لوله تور مانند کوچک به نام استنت در محل انسداد رگ قرار می گیرد. استنت شریان را باز نگه می دارد و به این ترتیب، خطر تنگ شدن مجدد شریان کاهش می یابد. استنت ها از نوعی توری فلزی ساخته شده اند و شبیه فنرهای کوچک هستند.
برخی از استنت ها که به آن ها استنت های دارویی می گویند، به داروهایی آغشته شده اند که به آرامی و به طور مداوم درون شریان آزاد می شوند. این داروها از انسداد مجدد شریان در اثر رشد بافت زخم اطراف استنت، جلوگیری می کنند.
در برخی موارد، پلاک های تشکیل شده نیز طی آنژیوپلاستی برداشته می شوند. در روشی به نام آترکتومی، یک کاتتر که در انتهای آن نوعی تیغه چرخان وجود دارد، وارد شریان می شود تا پلاک ها را از بین ببرد. همچنین ممکن است از اشعه لیزر برای از بین بردن یا شکستن پلاک ها استفاده شود. در حال حاضر، به ندرت از این روش ها استفاده می شود. زیرا آنژیوپلاستی اغلب موثرتر و کم خطرتر است و برای بیشتر بیماران، نتایج بهتری را به همراه دارد.
ایا فنر قلب خطرناکه؟
خطر عوارض عمده در طی آنژیوپلاستی معمولاً کمتر از یک درصد است. خطرات نادر آنژیوپلاستی و استنت گذاری عبارتند از:
- عوارض بعد، یا در طول عمل، مانند حمله قلبی یا سکته مغزی
- یک واکنش آلرژیک نسبت به رنگ کنتراست استفاده شده در طول عمل
- آسیب به شریان کرونر در طول عمل، که بسیار نادر است.
اگر نگران هستید یا سوالات بیشتری دارید، توصیه می کنیم از پزشک خود بپرسید. آنها قادر خواهند بود به هر سوالی که مربوط به شما و روش شما باشد پاسخ دهند.
عمل قلب باز بهتره یا فنر قلب
عوامل زیادی در تصمیم گیری اینکه کدام روش می تواند برای شما ایمن تر یا موثرتر باشد، نقش دارند. هر دو فرآیند ممکن است عوارض ایجاد کنند. این می تواند شامل موارد زیر باشد:
- حمله قلبی
- آریتمی قلبی (ضربان نامنظم قلب)
- سکته مغزی
در صورت تشخیص گرفتگی رگ ها، متخصص قلب یا جراح قلب، موارد زیر را بررسی می کند:
- شدت گرفتگی عروق شما
- چند رگ شما نیاز به تعمیر دارد
- آیا قبلاً آنژیوگرافی یا آنژیوپلاستی را امتحان کرده اید.
- وجود یا سابقه بیماری های دیگر مانند دیابت، آریتمی، یا حملات قلبی قبلی
سپس بر اساس آنها، نوع درمانی که کمترین ریسک را برای شما دارد انتخاب می شود.
هنگامی که بهترین گزینه مشخص نیست، ممکن است مورد شما در یک کنفرانس چند رشته ای ارائه شود. به این ترتیب برنامه درمانی شما می تواند توسط یک تیم کامل از ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی مورد بحث قرار گیرد.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق در تهران