نامتعادل بودن سطح غلظت خون می تواند سبب بروز مشکلات جدی شود. به عنوان مثال، خون بسیار غلیظ احتمال ایجاد لخته خون را بالا می برد و خون بسیار رقیق باعث کبودی یا خونریزی آسان می شود. در ادامه به علت، درمان و علائم غلظت خون میپردازیم…
مشکلات مربوط به غلظت خون در برخی موارد مادرزادی است، اما برخی از مشکلات در طول زندگی ایجاد می شوند. عوامل اکتسابی که ممکن است در ابتلا به غلظت خون نقش داشته باشند عبارتند از:
- غذاها
- داروها
- برخی از بیماری ها
علت غلیظ شدن خون
غلظت خون، ناشی از مقادیر بیش از حد پروتئین یا وجود خون زیاد در سیستم گردش خون می باشد. به عبارت دیگر، زیاد بودن تعداد گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها باعث غلظت خون می شوند. علت دیگر این مشکل، عدم تعادل در سیستم لخته سازی خون است. بیماری های خاصی مثل لوپوس و سرطان، برخی از گروه های دارویی مثل مهار کننده ها، کمبود پروتئین C یا S یا آنتی ترومبین و یا جهش در فاکتور 5 یا پروترومبین از دلایل اصلی این مشکل می باشند.
علائم غلظت خون چیست؟
بسیاری از بیماران مبتلا به غلظت خون تا زمانی که دچار لخته های خونی نشوند، علائم خاصی را تجربه نمی کنند. لخته های خونی معمولاً در وریدها (سیاهرگ ها) ایجاد می شود و می تواند سبب درد و مشکل در گردش خون ناحیه دچار لخته شوند. غلظت خون معمولاً توسط یک آزمایش ساده ی خون تشخیص داده می شود.
افرادی که سابقه ی خانوادگی لخته خون دارند، ممکن است برای پیشگیری از بروز مشکل به فکر آزمایش خون بیفتند. غلظت خون می تواند سبب بروز علائم گوناگونی شود. برخی از این علائم عبارتند از:
- تاری دید
- سرگیجه
- کوفتگی
- خونریزی زیاد در دوران پریودی
- نقرس
- سردرد
- فشار خون بالا
- خارش پوست
- کمبود انرژی
- تنگی نفس
- سابقه ی لخته ی خون با منشأ نامشخص
- سابقه ی لخته های خونی مکرر و بی دلیل
- تجربه چندین سقط جنین ناخواسته (بیش از 3 بار سقط ناخواسته در 3 ماه اول بارداری)
عوارض غلظت خون بر بدن
غلظت خون می تواند باعث ایجاد لخته خون در پاها شود. لخته شدن خون در پاها علت اصلی ترومبوز ورید عمقی می باشد. در برخی موارد جدی تر، لخته های خونی ممکن است به ریه برسند و منجر به آمبولی ریه با خطر مرگ شوند. علائم آمبولی ریه شامل درد در قفسه سینه و تنگی نفس می شود. از دیگر مشکلاتی که بیماران مبتلا به غلظت خون ممکن است تجربه کنند، ایجاد لخته خون در شریان ها (سرخرگ ها) است.
لخته خون در شریان های گردن می تواند به مغز رسیده و منجر به سکته مغزی شوند. همچنین، اگر لخته خون در شریان های منتهی به قلب ایجاد شود، باعث حمله ی قلبی خواهد شد. دلیل این امر آن است که لخته های خون با بستن رگ مربوطه و قطع کردن جریان اکسیژن باعث مشکلات جدی در اندام آسیب دیده می شوند.
غلظت خون و درد مفاصل
درد استخوان یکی از علائم رایج غلظت خون است. اعتقاد بر این است که این درد ناشی از مقدار بیش از حد گردش سلولی در مغز استخوان، التهاب لایه بافت همبند که استخوان را احاطه کرده است و سخت شدن استخوان (استئواسکلروز) است.
در این افراد، تولید بیش از حد سلول‌های خونی می‌تواند باعث تجمع اسید اوریک شود که منجر به تورم مفصلی دردناک (همچنین به عنوان نقرس) می‌شود. این شکل پیچیده از آرتریت، که معمولاً در مفصل پایه شست پا رخ می‌دهد، می‌تواند باعث قرمزی، تورم و حساسیت در مفاصل شود.
سردرد ناشی از غلظت خون
تولید بیش از حد سلول های خونی همچنین می تواند باعث غلیظ شدن خون شود، وضعیتی که به عنوان سندرم هیپر ویسکوزیته شناخته می شود. این افزایش ویسکوزیته (ضخامت) باعث می شود خون کندتر از حد معمول حرکت کند و منجر به کاهش جریان خون به سیستم عصبی مرکزی شود. این می تواند باعث سردرد و همچنین سایر علائم عصبی شود.
آیا غلظت خون تنها دلیل ایجاد لخته خون است؟
غلظت خون تنها دلیل ایجاد لخته های خونی نیست. لخته های خونی که در برخی موارد می توانند منجر به حمله ی قلبی یا سکته مغزی شوند، تحت تأثیر عوامل مختلفی شکل می گیرند. به عنوان مثال، پلاک های موجود در خون رقیق می توانند باعث ایجاد لخته خون شوند. برخی از لخته های خونی به دلیل کند بودن گردش خون یا گردش خون ضعیف شکل می گیرند. افرادی که مسافرت های طولانی دارند، یا به مدت طولانی در ماشین یا هواپیما می مانند، اگر در طول سفر به اندازه ی کافی تحرک نداشته باشند ممکن است دچار لخته خون (به خصوص در پاها) شوند.
همچنین، افراد دارای اضافه وزن بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به لخته های خونی قرار دارند؛ زیرا جریان خون در این افراد بسیار ضعیف است. از دیگر دلایل ایجاد لخته خون می توان به ضربان قلب نامنظم ناشی از مشکلی به نام فیبریلاسیون دهلیزی اشاره کرد. در فیبریلاسیون دهلیزی، دهلیز ها هماهنگی خود را با انقباض بطن ها از دست می دهند. در نتیجه ی این اختلال، ضربان قلب سریع و نامنظم شده و باعث می شود که گردش خون در بدن به درستی اتفاق نیفتد و احتمال نارسایی قلبی افزایش یابد.
کنترل عوارض غلظت خون
لخته های خون معمولاً با داروهای رقیق کننده ی خون درمان می شوند. برخی از داروهای رقیق کننده ی خون مثل آسپرین و پلاویکس، چسبندگی پلاکت ها را کاهش می دهند. سایر داروها مثل هپارین و کومادین با کند کردن سیستم انعقاد خون، باعث کاهش خطر بروز لخته های خونی می شوند. دوره ی درمان با داروهای رقیق کننده ی خون حداقل 6 ماه می باشد.
🔔 در برخی موارد، با توجه به خطر ایجاد لخته های خون در بیمار، پزشک ممکن است مصرف این داروها را برای مدت زمان بیشتری را توصیه کند.
مشکلاتی مثل خونریزی مزمن و کبودی بیش از حد می تواند ناشی از خون بسیار رقیق باشد. لخته های خونی ناشی از غلظت خون بسیار شایع تر از خونریزی ناشی از رقت خون می باشند. معمولاً بیماران هموفیلی و بیماران مبتلا به فون ویلبراند دچار رقت خون می شوند. در بیماری هموفیلی، بدن فاقد یک ماده ی منعقد کننده ی خون می باشد، که همین امر منجر به خونریزی در مفاصل می شود. خونریزی های غیر قابل کنترل در این بیماران معمولاً با داروهای غلیظ کننده ی خون درمان می شود.
افراد مبتلا به بیماری فون ویلبراند، به راحتی دچار کبودی و خونریزی می شوند؛ زیرا پلاکت خون این بیماران پوشش چسبنده ی پلاکت سالم را ندارد. زنان مبتلا به این بیماری معمولاً پریودهای سنگین با خونریزی زیاد را تجربه می کنند. اگر افراد مبتلا به رقت خون نیاز به جراحی داشته باشند، برای پیشگیری از عوارض خونریزی بعد از عمل، مصرف غلیظ کننده های خون قبل از عمل توصیه می شود.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق در تهران