فشار خون، نیروی وارد شده به دیواره رگ ها، بر اثر پمپاژ خون توسط قلب می باشد. عارضه فشار خون یا فشار خون بالا، زمانی رخ می دهد، که این نیرو از محدوده طبیعی خود بالاتر رود.
علائم فشار خون در بارداری
علائم احتمالی پره اکلامپسی عبارتند از:
- فشار خون بالا
- دفع بیش از حد پروتئین در ادرار (پروتئینوری)
- ایجاد تورم در صورت و دست ها و گاها پا
- سردرد ماندگار یا سردرد مزمن
- مشکلات بینایی، از جمله تاری دید یا دیدن نقاط نورانی
- احساس درد در بالای سمت راست شکم
- سختی و مشکل در تنفس
انواع فشار خون بالا در بارداری
فشار خون بالا در بارداری انواع مختلفی دارد، که عبارتند از:
1- فشار خون حاملگی
این نوع از فشار خون بالا، در طی دوران بارداری بروز پیدا می کند. این عارضه بعد از هفته 20 بارداری شروع می شود و معمولا علائم دیگری ندارد. در بسیاری از موارد این افزایش فشار، به مادر باردار و جنین آسیب نمی رساند، و در عرض 12 هفته پس از زایمان، از بین می رود؛ اما خطر ابتلا به فشار خون بالا را در آینده افزایش می دهد.
در موارد نادرتر اگر فشار خون شدید باشد، ممکن است این عارضه، به وزن کم در نوزادان یا زایمان زودرس منجر شود. برخی از زنان بر اثر فشار خون حاملگی، به پره اکلامپسی مبتلا می گردند.
2- فشار خون مزمن
به مواردی که در آن افراد قبل از هفته بیستم بارداری یا پیش از حاملگی، به فشار خون بالا مبتلا شوند، اطلاق می گردد. برخی از زنان مدت ها قبل از بارداری به عارضه فشار خون مبتلا هستند؛ اما ممکن است تا قبل از اندازه گیری فشار خون، در هنگام ویزیت قبل از زایمان، از آن اطلاع نداشته باشند. فشار خون مزمن گاهی اوقات، می تواند به بروز پره اکلامپسی منجر شود.
3- پره اکلامپسی
به افزایش ناگهانی فشار خون پس از هفته بیستم بارداری پره اکلامپسی گفته می شود، که معمولا در سه ماهه آخر دوران بارداری اتفاق می افتد. در موارد نادر، ممکن است علائم آن تا پس از زایمان بروز پیدا نکند. به این حالت پره اکلامپسی پس از زایمان گفته می شود.
در اثر پره اکلامپسی، به برخی از اندام های درونی مانند کبد و کلیه آسیب وارد می گردد. علائم این عارضه ممکن است شامل دفع پروتئین در ادرار و فشار خون بسیار بالا باشد. پره اکلامپسی می تواند برای مادر و جنین خطرات جدی ایجاد کند و در برخی از موارد نتایج مرگباری به همراه دارد.
چه کسانی در معرض فشار بالا در بارداری هستند؟
خطر ابتلا به پره اکلامپسی افزایش پیدا می‌کند، اگر افراد:
- قبل از باردار شدن فشار خون بالا یا بیماری مزمن کلیوی داشته باشند.
- در دوران بارداری قبلی، فشار خون بالا داشته یا به پره اکلامپسی مبتلا شده باشند.
- اضافه وزن داشته باشند.
- بالای 40 سال سن داشته باشند.
- با بیش از یک جنین باردار باشند.
- نژاد یا تبار آفریقایی داشته باشند.
- سابقه خانوادگی از ابتلا به پره اکلامپسی داشته باشند.
- به بیماری های خاصی مانند دیابت، لوپوس یا ترومبوفیلی (اختلالی که خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد) مبتلا باشند.
- برای بارداری از روش های مصنوعی مانند لقاح آزمایشگاهی، اهدای تخمک، یا لقاح با اسپرم اهدایی استفاده کرده باشند.
عوارض فشار خون در بارداری
ممکن است بر اثر پره اکلامپسی:
- جفت از رحم جدا شود. (دکولمان جفت)
- به علت کمبود مواد مغذی و اکسیژن، جنین رشد کافی نداشته باشد.
- زایمان زودرس اتفاق بیافتد.
- وزن نوزاد هنگام تولد کمتر از حد طبیعی باشد.
- مرده زایی اتفاق بیافتد (مرگ نوزاد پس از هفته 20 بارداری)
- به کلیه ها، کبد، مغز، سایر اندام ها و سیستم گردش خون آسیب وارد شود.
- خطر ابتلا به بیماری های قلبی برای مادر افزایش پیدا کند.
- عارضه اکلامپسی بروز پیدا کند؛ هنگامی که پره اکلامپسی به قدری شدید باشد، که کارکرد درست مغز را مختل نماید، و به تشنج یا کما منجر شود.
- سندرم HELLP بروز پیدا کند. این عارضه زمانی رخ می دهد، که بر اثر پره اکلامپسی یا اکلامپسی به کبد و سلول های خونی آسیب وارد شود. سندرم HELLP نادر است، اما بسیار خطرناک می باشد.
تشخیص پره اکلامپسی یا فشار خون در بارداری
پزشکان، در هر نوبت ویزیت قبل از زایمان، فشار خون و ادرار مراجعین را بررسی می کنند. در صورتی که فشار خون از حد طبیعی بالاتر باشد (140/90 یا بالاتر)، به خصوص بعد از هفته بیستم بارداری، ممکن است پزشک برای تشخیص عارضه پره اکلامپسی، آزمایشات تکمیلی تجویز نماید، از جمله: آزمایش خون، تست تشخیص پروتئین اضافی در ادرار و همچنین آزمایشات مرتبط با تشخیص علائم دیگر این عارضه.
درمان فشار خون بالا در بارداری
🔔 در صورتی که بیش از 37 هفته از شروع بارداری گذشته باشد، معمولاً پزشکان به دنیا آوردن نوزاد را توصیه می کنند.
🔔 اگر کمتر از 37 هفته از شروع بارداری بیمار گذشته باشد، پزشکان به دقت مادر و نوزاد را تحت نظر خواهند گرفت. نظارت بر سلامت جنین اغلب شامل سونوگرافی، بررسی ضربان قلب و بررسی وضعیت رشد جنین می باشد، در حالی که سلامت مادر با آزمایش خون و ادرار بررسی می شود. ممکن است پزشک، برای کنترل فشار خون و جلوگیری از تشنج، برای مادر دارو تجویز نماید.
در برخی از موارد برای تسریع بلوغ ریه های نوزاد، نوعی داروی استروئیدی به مادر تزریق می شود. در صورتی که عوارض پره اکلامپسی شدید باشد، ممکن است، پزشک زایمان زودتر از موعد را برای درمان این عارضه توصیه نماید.
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق در تهران