ضربان قلب نرمال یا (Heart Rate) یکی از علائم حیاتی بدن است، که به کمک بررسی آن می‌توان به وضعیت سلامت بدن پی برد. در انسان به طور طبیعی، ضربان قلب نرمال 70 بار در دقیقه است و اگر بیش از 100 تپش باشد، تاکی کاردی و اگر کمتر از 50 ضربان باشد به آن برادی کاردی می‌گوییم. اما در ورزشکاران، تعداد ضربان قلب کمتر از افراد عادی است، چون قلب آنها قوی است و با یک ضربان، خون را به تمام اعضای بدن می‌رساند.
نکاتی درباره ضربان نرمال قلب
- ضربان قلب، تعداد تپش‌های قلب در هر دقیقه را نشان میدهد.
- بعد از 10 سالگی، ضربان قلب هر فرد در حالت استراحت و در هر دقیقه، عددی است بین 60 تا 100 است.
- در طول انجام حرکات ورزشی، ضربان قلب فرد به بیشترین حد خود میرسد که عدد آن بنا به سن هر شخص متفاوت است.
- فقط تعداد ضربان قلب در دقیقه مهم نیست، بلکه ریتم و آهنگ آن هم اهمیت دارد. ضربان قلب نامنظم میتواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی باشد.
- آگاهی از ضربان قلب و پیگیری وضعیت آن از بروز بسیاری از بیماری ها جلوگیری میکند.
ضربان قلب نرمال در سنین مختلف
سن | رنج تغییرات | میانگین |
0 – 1 ماه | 100–180 | 140 |
2—3 ماه | 110—180 | 145 |
4—12 ماه | 80–180 | 130 |
1— 3 سال | 80–160 | 120 |
4—5 سال | 80–120 | 100 |
6—8 سال | 70–115 | 92 |
9—11 سال | 60–110 | 85 |
12—16 سال | 60–110 | 85 |
بیشتر از 16 سال | 60–100 | 80 |
ضربان قلب 40 و 50 آیا خطرناک است؟
عوامل موثر در ضربان نرمال قلب
ضربان قلب طبیعی هر فرد، بستگی به عوامل مختلفی از قبیل سن، اندازه بدن، وضعیت قلب، مصرف دارو و اینکه فرد در حالت نشسته یا در حال دویدن است، دارد. علاوه بر این، احساساتی مانند: هیجان زدگی و ترسیدن نیز می‌توانند موجب افزایش ضربان قلب شوند. ضربان قلب نرمال باعث داشتن قلبی سالم میشود. علاوه بر ورزش کردن، موارد دیگری هم وجود دارد که به سالم ماندن قلب و ایجاد ضربان نرمال آن کمک میکند:
1-کاهش استرس
استرس باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون میشود. با تمرین تنفس عمیق، یوگا، مدیتیشن و تلاش برای زیستن در زمان حال می‌توان از میزان استرس کم کرد.
2-کاهش وزن
هر چقدر که وزن بیشتری داشته باشید، قلب برای رساندن اکسیژن و مواد مغذی به نقاط مختلف بدن با چالش‌های بیشتری روبرو میشود. پس، کاهش وزن میتواند به تنظیم ضربان قلب کمک کند.
3-پرهیز از مصرف تنباکو
سیگار کشیدن باعث افزایش ضربان قلب میشود. ترک مصرف این ماده، ضربان قلب را به حالت طبیعی بازمی‌گرداند.
فشار خون در برابر میزان ضربان قلب
بعضی افراد فشارخون بالا را با میزان ضربان قلب بالا اشتباه میگیرند فشارخون، میزان فشاری است که خون، به دیواره رگ ها وارد میکند. درحالی‌که نبض، تعداد دفعات ضربان قلب در هر دقیقه است.
بطور کلی هیچ ارتباطی بین این دو نیست و فشارخون بالا، صرفاً به معنای میزان ضربان قلب بالا نبوده و بالعکس، انجام فعالیت موجب افزایش مقدار ضربان قلب میشود، اما فعالیت شدید تنها امکان دارد به میزان ناچیزی سبب افزایش فشار خون شود. اما ببینیم برای تپش قلب چه قرصی بخوریم؟
ضربان قلب نرمال در حین ورزش
ضربان قلب در هنگام ورزش افزایش مییابد. حین ورزش، مهم است که فشار قلب بیش از حد زیاد نباشد. با این حال بیمار باید ضربان قلب خود را در زمان تمرین برای ارائه اکسیژن و انرژی بیشتر به سایر قسمتهای بدن افزایش دهد.
با توجه به اینکه ضربان قلب به علت فعالیت بدنی بیشتر میشود، کاهش کلی ضربان قلب در طول زمان امکان دارد اتفاق بی افتد. این به معنی است که قلب برای ارسال مواد مغذی و اکسیژن لازم به قسمتها ی مختلف بدن کمتر کار میکند و باعث میشود کارایی بیشتری داشته باشد.
تمرینات قلب _ عروق به منظور کاهش ضربان قلب است. ضربان قلب مناسب با افزایش سن کاهش پیدا میکند. همچنین توجه به حداکثر ضربان قلب در هر سنی ضروری است. این نشان از توانایی کامل قلب است و که معمولا از طریق انجام تمرینات ورزشی با شدت بالا به دست می آید. حداکثر ضربان قلب در طول ورزش باید تقریبا برابر با ۲۲۰ تپش در دقیقه منهای سن فرد باشد.
از آنجا که واکنشی که هر فرد به ورزش نشان میدهد، با توجه به شرایط بدنی متفاوت است، ضربان قلب ایده آل به صورت محدوده‌ای به عنوان منطقه ضربان قلب هدف مشخص میشود
چگونه ضربان قلب را اندازه گیری کنیم؟
بهترین قسمتهای بدن برای اندازه گیری ضربان قلب عبارتند از :
- مچ دست
- جلو آرنج
- کنار گردن
- بالای پا
برای اندازه‌گیری دقیق ضربان قلب، دو انگشت اشاره را روی یکی از محل های ذکر شده می گذاریم و تعداد نبض‌ها را در 60 ثانیه می شماریم. شما همچنین می توانید همین کار را در 20 ثانیه انجام دهید و حاصل را در عدد ۳ ضرب کنید. به یاد داشته باشید عوامل متعددی میتواند بر روی ضربان قلب شما اثرگذار باشد، این موارد شامل:
- نوع فعالیت بدنی
- سطح آمادگی جسمانی
- دمای هوا
- موقعیت بدن
- احساسات
- اندازه بدن
- داروهای مصرفی
اگرچه تعداد ضربان طبیعی طیف وسیعی را شامل می شود، ضربان قلبی که بیش از اندازه کم و یا زیاد باشد، می تواند بیانگر وجود یک مشکل باشد.
ضربان قلب نرمال در کودکان و نوزادان
بسیاری از بزرگسالان میدانند که ضربان قلب عادی آن ها باید بین 60 تا 100 در دقیقه باشد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید ضربان قلب در کودکان بالاتر از بزرگسالان است. میزان ضربان قلب در کودکان به 43 تا 180 در دقیقه میرسد که این عدد با رشد سن آنها کم و کمتر میشود.
ضربان قلب استراحت برای کودک، ضربانی است که او در حالت آرام به سر میبرد و هیچ فعالیتی اعم از گریه کردن، دویدن و یا بازی کردن انجام نمیدهد. حین گریه کردن، دویدن یا بازی کردن ضربان قلب او بالاتر از آنچه که در حالت عادی است میرود. به همین صورت، هنگام خوابیدن ضربان او کمتر از حالت عادی است.
چطور ضربان قلب کودکمان را اندازه بگیریم؟
میتوانید با گذاشتن انگشتتان بر روی مچ کودک، قسمت داخلیِ آرنج، یک طرف گردن و یا بالای پا، ضربان قلب وی را حس کنید. این قسمتها در واقع همان قسمتهایی هستند که شاهرگ از آنجا می‌گذرد مانند: شاهرگ گردن و یا مچ.
هنگامیکه شاهرگ را پیدا کردید، تعداد ضربان در دقیقه را بشمارید. به جای این کار میتوانید تعداد ضربان را در 30 ثانیه بشمارید و آنرا در 2 ضرب کنید. میتوانید برای نگه داشتن زمان از دست دیگرتان یا ساعت مچی استفاده کنید. برای این کار میتوانید از نرم افزار های گوشی نیز استفاده کنید.
تصورات نادرست درباره ضربان قلب
ضربان قلب نامنظم به معنی این است که در حال سکته قلبی هستید: وقتی قلب با الگوی نامنظمی می تپد فرد دچار پالپیتیشن یا تپش قلب می شود. امکان دارد احساس کنید ضربان قلب شما افزایش یافته یا چند تا درمیان میزند یا دچار کوبش یا لرزش درقلب شوید. اما اکثر اوقات این وضعیت زندگی فرد را تهدید نمیکند.
– اگر ضربان قلب فردی طبیعی باشد فشارخون او نیز عادی است، اگر ضربان قلب شما عادی باشد ممکن است فشار خون اینطور نباشد؛ ممکن است فشار خون بسیار بالا یا بسیار پایین باشد و شما متوجه آن نشویدحتی اگر ضربان قلب به نظر طبیعی بیاید، همواره فشار خون خود را چک کنید.
– ضربان قلب طبیعی بین 60 تا 100 ضربان در دقیقه است، این یک معیار قدیمی است. بسیاری از پزشکان متخصص قلب فکر می کنند این مقدار باید کمتر باشد. در حدود 50 تا 70 ضربان در دقیقه ایده آل است.
– مطالعات اخیر نشان داده است ضربان قلب بالای 76 ضربه در دقیقه در زمان استراحت می تواند با خطر حمله قلبی در ارتباط باشد. هرچه اندام، تناسب بیشتری داشته باشد ضربان قلب در زمان تحرک کمتر است. ممکن است در زمان استراحت ضربان قلبتان 80 باشد اما این به معنای سالم بودن نیست.
تپش قلب علامت شایع یائسگی
گرگرفتگی، بی‌خوابی و عرق شبانه از مواردیست که با یائسگی پیش می آید و این عوامل در تپش قلب بی تاثیر نیست. زنان با یائسگی بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی قرار میگیرند و معمولا این دوران را با تپش قلب سپری میکنند. نکته حائز اهمیت این است که نباید این حالت را در دوران یائسگی کم اهمیت قلمداد کرد، چرا که تشخیص آریتمی غیرعادی قلب مهم است و گاهی این حالت احتمال خطر بیماری‌های قلبی را در این دوران بالا میبرد.
در مواردی با تغییر شیوه زندگی، کنترل وزن، سیگار نکشیدن و داشتن فعالیت بدنی در صورتیکه این تپش قلب ناشی از بیماری خاصی نباشد، می‌توان آن را بهبود بخشید.
همچنین می‌توان با ارائه آموزش‌هایی با عنوان مانورهای واگی، تپش قلب را به حالت عادی بازگرداند. اعمالی چون حبس نفس به‌طور کوتاه‌مدت، سرفه پی‌در پی، زدن آب سرد به صورت، نیشگون گرفتن از پوست بازو به حدی که باعث درد شود، میتواند به فرد کمک کند.
درمان خانگی تپش قلب
در ادامه راه حل هایی جهت درمان تپش قلب در خانه ارائه شده، مانند:
1_ استرس و تپش قلب
استرس بیشترین عامل تپش قلب است. برای کاهش استرس، چند قطره روغن اسطو خودوس را روی یک دستمال بریزید و استنشاق کنید. همچنین خواب منظم در شبانه روز میتواند ضربان قلب را تنظیم کند.
2_ تنظیم ضربان قلب با مصرف آب نارگیل
یکی از قابل توجه‌ترین خوراکی‌هایی که میتواند ضربان قلب را تنظیم کند، آب نارگیل است. این ماده غذایی، با ایجاد تعادل در الکترولیت‌های بدن به تنظیم فشار خون کمک میکند. میزان الکترولیت‌ها در بدن مانند: پتاسیم، کلسیم، سدیم و منیزیم در تعادل تپش قلب موثر است.
3_ درمان تپش قلب با سنبل الطیب
در قالب ماده‌ای برای کمک به خواب بهتر ، کاهش استرس، ضدالتهاب ، ضد درد و داروی مسکن مورد استفاده قرار میگیرد و با مصرف آن موجب آرامش بدن و ذهن میشود .
4_ تنظیم ضربان قلب با عسل و آبلمو
عسل ازجمله مواد غذایی است که براحتی جذب میشود. مصرف 1 لیوان آب با یک قاشق غذا خوری عسل و آب نصف لیمو قبل از خواب میتواند تپش قلب را بهبود دهد.
5_ رژیم غذایی برای درمان تپش قلب
با خوردن یک لیوان آب سرد علاوه بر آن سرگیجه، اضطراب و استرس کاهش پیدا میکند. با شستن صورت با آب سرد یا گرفتن دوش آب سرد، ریتم طبیعی قلب تنظیم میشود. بطور کلی رژیم غذایی شامل خوردن میوه، سبزیجات و مصرف غلات تصفیه شده مانند آرد سفید، غلات سبوس‌دار، جو دوسر و محدود کردن استفاده از چربی‌های اشباع شده به سلامت قلب کمک میکند.
تپش قلب در ذهن
با وجود اینها، تپش قلب در ذهن بیماران (به ویژه آنهایی که ترس از ابتلا به بیماری‌های قلبی دارند) اهمیت زیادی دارد. ترس بویژه زمانی افزایش مییابد که بیمار بداند بیماری قلبی دارد، یا به او گفته میشود که امکان بیماری قلبی در او وجود دارد. اضطراب ناشی از این ترس و آگاهی باعث افزایش فعالیت اتونوم و لذا افزایش ضربان قلب و تغییر ریتم قلب میشود. تپش قلب توسط بیمار به صورت احساس کوبیدن، پرپر زدن، فرو ریختن و احساس پرش توصیف میشود.
باید بدانید که میزان حساسیت افراد مختلف در برابر تغییرات فعالیت قلب متفاوت است. بعضی از بیماران از وجود شدید ترین و نامنظم‌ترین آریتمیها آگاهی ندارند در حالیکه اکستراسیستول‌های گهگاهی در برخی دیگر ناراحتی شدید ایجاد میکند.
فرد مبتلا به ارگانیک قلبی و تغییر طولانی مدت تعداد و ریتم ضربان قلب و حجم ضربه‌ای با اختلالات مزبور تطابق پیدا کرده و در مقایسه با افراد سالم، حساسیت کمتری به این اختلالات نشان میدهد. پس تاکی کاردی یا فیبریلاسیون دهلیزی مداوم، با احساس تپش قلب دائمی همراه نیست در حالیکه تغییر ناگهانی و کوتاه مدت ضربان و ریتم قلبی سبب ناراحتی سوبژکتیو میشود.
دکتر نادر افشاری – متخصص قلب