دایسکشن آئورت یک وضعیت اورژانسی بوده که در آن بزرگ ترین رگ خونی و شریان اصلی انتقال خون به سرتاسر بدن، دچار پارگی می شود. در پارگی آئورت لایه داخلی این شریان دچار پارگی شده، خون بین لایه ها نفوذ کرده و آن ها را از هم جدا می کند. در صورتی که خون از دیواره خارجی شریان آئورت خارج شود، خونریزی داخلی رخ داده و ترمیم فوری نیاز دارد.
انواع پارگی آئورت
دایسکشن یا پارگی آئورت بسته به مکان پارگی به دو دسته تقسیم میشوند:
1_ دایسکشن آئورت بالارونده
این نوع رایج تر و خطرناک تر است. در نوع اول، پارگی در ناحیه بالایی آئورت یا آئورت بالا رونده بروز می دهد. این پارگی می تواند تا داخل ناحیه شکم یا محل خروج آئورت از قلب امتداد یابد.
2_ دایسکشن آئورت پایین رونده
این پارگی در ناحیه پایین رونده آئورت بروز داده و همچون نوع قبل می تواند تا ناحیه شکم نیز امتداد یابد.
علائم دایسکشن آئورت
علائم دایسکشن آئورت می تواند مشابه علائم بیماری های دیگر از جمله، حمله قلبی باشد. پارگی آئورت می تواند به خونریزی داخلی و آسیب به قلب یا سایر اندام ها منجر شود. در این وضعیت باید تا حد امکان آرامش خود را حفظ کرد. در برخی موارد نیز این علائم بیانگر هیچ مشکل پزشکی نیستند. با این حال، برخی افراد هم هیچ دردی را احساس نمی کنند. اما در صورت مشاهده، این علائم عبارتند از:
- درد شدید و ناگهانی قفسه سینه یا کمر که اغلب به صورت احساس پارگی بیان میشود
- ضعیف شدن نبض در یک دست نسبت به دیگری
- غش کردن یا احساس گیجی
- تب
- رنگ پریدگی
- حالت تهوع
- تنگی نفس
- فقدان هوشیاری
- تعریق شدید
- درد ناگهانی و شدید شکم
- درد خفیف گردن، فک یا قفسه سینه
- مشکل ناگهانی در تکلم
- فقدان بینایی
- فلجی یا ضعف در یک ناحیه از بدن همچون سکته مغزی
- گز گز، ضعف یا درد در انگشتان دست یا پا
- مشکل در راه رفتن
مهمترین علت دایسکشن آئورت
پارگی آئورت هنگامی رخ می دهد که دیواره شریان آئورت ضعیف شده باشد. فشار خون بالا با گذشت زمان می تواند بافت شریان آئورت را تضعیف کند. در برخی مواقع نیز، ضعف در اثر بیماری ایجاد می شود که قدرت یا اندازه شریان را تحت تاثیر قرار می دهد. سندرم مارفان نمونه ای از این بیماری ها است. در موارد نادر، این پارگی در اثر یک تصادف رانندگی یا وارد شدن ضربه ی شدید به قفسه سینه ایجاد می شود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر دایسکشن آئورت هستند؟
پارگی آئورت اغلب اوقات در مردان بین 60 تا 80 سال اتفاق می افتد. مردان دو برابر بیشتر از زنان به این مشکل دچار می شوند. از جمله عواملی که باعث پارگی آئورت می شوند میتوان مشخصه های زیر را نام برد:
- سفت شدن شریان ها همچون آترواسکلروزیس
- عدم کنترل فشار خون بالا یا هایپرتانسیون
- وجود ضعف یا برآمدگی در شریان
- دو برگچه ای بودن شریان آئورت
- تنگی مادرزادی آئورت که با نام کوارکتاسیون شناخته می شود
- مصرف سیگار
در صورت داشتن سابقه فشار خون بالا یا مشکلات عروق خونی احتمال بروز دایسکشن آئورت بیشتر می شود. برخی بیماری های ژنتیکی که احتمال ابتلا به پارگی آئورت را افزایش می دهند در اینجا گفته شده اند:
1_ اختلال در بافت هم بند
از جمله این موارد می توان به سندرم مارفان، اهلرز دانلوس و لوئیس دایتز اشاره کرد. همه این موارد می توانند به ضعف عروق خونی منجر شوند.
2_ سندروم ترنر
این سندروم در اثر کمبود یک کروموزوم ایکس ایجاد شده و تنها زنان را تحت تاثیر قرار می دهد. این سندرم علاوه بر این مورد، می تواند سبب بروز فشار خون بالا و مشکلات قلبی نیز شود.
تشخیص دایسکشن آئورت
پارگی آئورت هر چه زودتر تشخیص داده شود، احتمال موفقیت درمان آن بیشتر خواهد بود. اغلب اوقات این مشکل مرگ بار به صورت ناگهانی بروز داده و در بخش اورژانس بیمارستان تشخیص داده می شود. پزشک درباره سابقه پزشکی بیمار سوال پرسیده و صداهای غیر طبیعی قلب را بررسی میکند. این صداها با نام سوفل یا مرمر نیز شناخته شده و بیانگر نشت خون از دریچه آئورت هستند.
پزشک فشار خون دو دست بیمار را بررسی کرده و به دنبال تفاوت چشم گیر بین آن ها خواهد گشت. وجود تفاوت قابل توجه به معنای کاهش شدید جریان خون یک دست در اثر پارگی آئورت است. جهت اطمینان از ابتلای بیمار به پارگی آئورت باید آزمایش های تصویر برداری انجام شوند.
پزشک از یک یا چند مورد از آزمایش های زیر کمک می گیرد:
1_ تصویر برداری با اشعه ایکس
در این آزمایش جهت مشاهده اتساع آئورت از قلب، ریه ها و آئورت تصاویری گرفته می شود.
2_ تشخیص دایسکشن آئورت با سی تی اسکن
در سی تی اسکن، تصاویری چند مقطعی از قفسه سینه یا شکم به دست می آید. پزشکان از این آزمایش جهت بررسی محل و اندازه پارگی آئورت استفاده می کنند.
3_ اکو قلبی از راه مری
این آزمایش با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از قلب ایجاد می کند.
4_ تصویر برداری با تشدید مغناطیسی (MRI)
پزشک جهت دستیابی به نمایی چند مقطعی از آئورت این آزمایش را تجویز می کند.
آنژیوگرافی با تشدید مغناطیسی (MRA)
در این آزمایش، جریان خون عبوری از آئورت و عروق خونی دیگر مشخص می شود.
درمان دایسکشن آئورت
با توجه به محل و اندازه پارگی آئورت، پزشک می تواند درمان پارگی آئورت را به دو صورت توصیه کند:
1_ درمان دایسکشن آئورت با مصرف دارو
این داروها می توانند شامل بتا بلاکرها و سدیم نیتروپروسید شوند که به کاهش فشار خون و ضربان قلب کمک می کنند. داروها برای هر دو نوع پارگی تجویز می شوند. امکان دارد، پزشک جهت پایش قلب و تجویز داروی مسکن انجام برخی آزمایش ها را در آینده درخواست کند.
2_ جراحی دایسکشن آئورت
نوع جراحی به نوع پارگی آئورت بستگی دارد:
نوع اول
جراح تا حد امکان از ناحیه پارگی آئورت برداشته و آن را با یک پیوند مصنوعی جایگزین می کند. در این فرآیند، هر گونه نشت دریچه آئورت رفع شده و دریچه در پیوند جدید قرار داده می شود.
نوع دوم
جراح از همان فرایند پیوند درمان نوع اول استفاده می کند. با این حال، در این نوع فرایند ترمیم پیچیده تر بوده و ممکن است به جایگذاری استنت (نوعی لوله تور مانند و حمایتی است که در شریان آئورت قرار داده می شود) نیاز باشد.
عوارض جراحی ترمیم دایسکشن آئورت
حتی پس از ترمیم پارگی آئورت با جراحی، امکان بروز مشکلاتی همانند موارد زیر وجود دارند:
- حمله قلبی
- نارسایی کلیوی
- نارسایی تنفسی
- فلجی
- سکته مغزی
- عفونت های ریوی
- مشکلات مرتبط با داروی بیهوشی
- آسیب اندامی
- آسیب دریچه آئورت
- خونریزی داخلی شدید
- مرگ
دکتر نادر افشاری متخصص قلب و عروق