بیماران بسیاری با استرس و درد قلب ناشی از آن به پزشک مراجعه می کنند اما به دلیل آنکه نشانه های استرس را نمی شناسند، نمی توانند، شرح حال درستی از وضعیت خود به پزشک بدهند. در این مقاله به درد قلب ناشی از استرس و تفاوت آن با دردهای قلبی دیگر می پردازیم.
درد قلب ناشی از استرس
استرس و درد قلب دو همراه همیشگی هستند، به این معنا که فشارهاي عصبي شايعترين علت درد قفسه سينه است. با وجود اینکه درد یکی از مهمترین علامت های اکثر بیماری ها به حساب می آید ولی گاهی پیش می آید که مردم بین انواع درد تمایز قائل نمی شوند که از مرسوم ترین آنها درد تفاوت درد قلب و درد اضطراب است.
مهمترین علائم درد قلب غیر استرسی چیست؟
درد تیپیک قلب مهم ترین نشانه ی بیماری انسداد سرخرگ تغذیه کننده قلب (سرخرگ کرونری) است. شدت درد قلب متغیر است به این معنی که بیمار در زمان شروع احساس درد قلب, احساس دردتان بیشتر می شود و سپس آرام آرام کم شده تا حدی که درد قطع گردد. درد تیپیک قلب نیاز به مراجعه سریع به متخصص قلب و عروق دارد. نشانه های این درد عبارت اند از:
- درد قلب معمولا بین ۲ تا ۵ دقیقه طول میکشد .گاهی درد قلب در قفسه سینه، شانه ها و یا بازوها انتشار پیدا کند. ممکن است شما درد قلب را ناحیه ای از محدوده ی زیر فک تا بالای ناف از قبیل بین دو کتف، گردن، فک، دندان ها و شکم احساس کنید.
- در اولین تجربه های درد قلبی ممکن است که درد در هنگام فعالیت های فیزیکی مثل راه رفتن و یا در هنگام هیجان و استرس ایجاد شود.
کنترل درد های قلبی
مصرف قرص های زیر زبانی در اسرع وقت میتواند, درد قلبی فرد را فروکش کند. اگر درد قلب زمانی بیشتر از پنج دقیقه طول بکشد و شدت آن از دردهای قلبی که قبلا تجربه کرده بودید بیشتر بوده و با استراحت و قرص زیر زبانی هم بهتر نشدید، بیمار باید سریعا به اورژانس مراجعه کند.
ممکن است درد قلب با این ویژگی ها نشانه ای از وخیم شدن بیماری سرخرگ کرونری باشد و احتمال حمله قلبی در این موارد زیاد است.
تفاوت درد قلب و درد اضطراب
اطلاع از داشتن مشخصه های تفاوت درد قلب و درد قلبی ناشی از اضطراب به شما در برخورد مناسب در هنگامی که مبتلا به درد سینه می شوید، کمک قابل توجهی می کند:
- درد تیپیک قلب (غیر استرسی) در سنین بالاتر ایجاد می شود.
- درد قلب در هنگام فعالیت و یا هیجان و استرس ناگهانی ایجاد می شود ولی درد اضطراب اصولا در هنگام شدت گرفتن اضطراب و افسردگی ایجاد می شود.
- درد قلب معمولا در قفسه سینه و کتف ها و بازو ها احساس می شود ولی درد اضطراب پراکنده و هر بار در قسمتی متفاوت ایجاد می شود.
- درد قلب معمولا چند دقیقه طول می کشد ولی درد اضطراب لحظه ای بصورت نقطه ای است.
- درد قلب معمولا با قرص زیر زبانی مثل نیتروگلیسیرین بهبود پیدا می کند ولی درد اضطراب با داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی مثل پروپرانولول کاهش می یابد.
اضطراب و درد استرس چگونه است؟
اضطراب معمولا از سنین کودکی شروع می شود و در نوجوانی و جوانی هم وجود دارد ولی در سنین میانسالی و سالخوردگی شدت آن کاسته می شود. استرس از شایعترین ناهنجاری های روان به حساب می آید که با توجه به شیوه نادرست زندگی امروزه انسانها به یکی از اختلالات زمینه ساز انواع بیماری ها تبدیل شده است. اضطراب از نظر روحی و روانی می تواند مساعد کننده ی شروع افسردگی و وسواس باشد.
اگر فرد مضطربی هستید, ممکن است احساس ترس و نگرانی کنید، دست و پاهایتان سرد شود، قلب تان تندتر بتپد و همچنین با سرعت و تعداد بالاتری نفس بکشید, احساس درد های پراکنده در سر و گردن, اندام ها,قفسه سینه و شکم داشته باشید. در ادامه تفاوت درد قلب ناشی از استرس و درد تیپیک قلب را تشریح می کنیم.
سکته زودرس چیست؟
سکته زودرس زمانی اتفاق میافتد که خانمی زیر 65 سال و مردی زیر 50 سال دچار سکته شود . البته سکته خانم‌ها زیر 65 سال میتواند بیانگر دیابتی بودن او باشد.
در مورد نقش استرس در ایجاد دردهای قلبی یا آنژینی باید گفت که همیشه شنیدن خبرهای بد، هیجان و استرس موجب اسپاسم میشود. اسپاسم، هم در ایجاد دردهای قلبی و هم سکته قلبی موثر است.
به همین علت افراد باید چکاپ بیماری های قلبی عروقی انجام دهند. آقایان از 60 سال به بالا می‌توانند هر شش ماه یک بار اگر هیچ مشکلی نداشته باشند نوار قلب و اکو انجام دهند. اما از 40 سالگی ، سالی یک بار مراجعه کافی است.
توجه به درد قفسه سینه به هنگام تنفس
درد در قفسه سینه ناشی از استرس، هم میتواند در مردان و هم زنان مشاهده شود.ماهیت درد قفسه سینه ناشی از استرس و حمله قلبی بسیار به هم شبیه هم هستند.درد قفسه سینه، بدون هیچ گونه علت پزشکی شناخته شده، معمولاً به عنوان نشانه‌ای از اضطراب یا استرس در نظر گرفته میشود.
دیگر اثرات مضر استرس عبارتند از: سردرد شدید، کمردرد، اختلالات قلبی، درد در شانه‌ها، و مانند آن است. اگر چه استرس علت فرعی درد قفسه سینه است، که معمولاً به هیچگونه عوارض طولانی مدت منجر نمی‌شود، اما نبایستی نادیده گرفته شود. توصیه میشود فوراً با پزشک متخصص خود مشورت کرده و تحت معاینه قرار گیرید.
نشانه درد سکته قلبی
درد قلبی معمولا احساس گنگی است که بیمار این طور تشریح میکند که گویی باری سنگین روی سینه اش قرار دارد و ممکن است دستش را جمع کند و روی سینه‌اش قرار دهد. ناخوداگاه می‌گوید قلبم را چنگ می‌زنند.
اگر بیمار 50 تا 60 سال دارد، سیگار میکشد و دیابت دارد این جور دردها را نباید عصبی تلقی کنیم. دردهای سوزشی بیشتر دردهای عصبی ـ عضلانی است.
درمان و اهمیت انجام تست استرس
تست استرس به تعیین عملکرد قلب تحت شرایط پُر تنش کمک میکند. در این تست، از بیمار خواسته میشود تا بر روی تردمیل راه برود، در حالی که عملکرد ضربان قلب و تنفس با دستگاه کنترل میشود. این آزمایش همچنین به متخصص در تشخیص علت درد قفسه سینه کمک میکند که آیا این درد مرتبط با قلب میباشد و یا ناشی از استرس و اضطراب است.
چنانچه علت درد قفسه سینه چیزی غیر از استرس باشد، متخصص قلب روش درمان مربوطه را تجویز می کند. اختلالات اضطراب را میتوان با درمان و رسیدگی تخصصی مداوا کرد. از سوی دیگر، چنانچه علت آن ناشی از استرس باشد، باید آن را شناسایی و آنرا کنترل کرد.
تفاوت درد معده و درد قلبی چیست؟
درد ناحیه معده در همه موارد به بیماریهای گوارشی مربوط نمی‌شود، اگر درد معده هنگام پله بالا رفتن، فعالیت بدنی و عصبانیت تشدید شود، می تواند علل غیرگوارشی (قلبی) داشته باشد. افراد باید درد قفسه سینه را که با خوردن غذای سنگین مثل کله پاچه تشدید می شود را، جدی بگیرند.
افراد باید بدانند که دردی که با فعالیت ایجاد شود و با قطع فعالیت تمام شود به بیماری قلب مربوط میشود ،و هم چنین هر دردی که از ناف به بالا از فک تحتانی به پایین چه جلوی بدن، چه پشت بدن در مردان بالای چهل سال هنگام فعالیت و غذا خوردن ایجاد شود بایدبه آن توجه داشت در زنان تا پنجاه سالگی انتظار نمی رود که درد قلبی یا درد کرونری وجود داشته باشد، چرا که هورمونهای استروژن و پروژسترون عامل حفاظتی دارند.
چطور میتوان استرس را هنگام تپش قلب کنترل کرد؟
قبل از هرچیز باید پزشک، شما را دقیق معاینه کند. مسائل مربوط به سلامت قلب شوخی نیستند. اما گاها بعد از معاینه و اطمینان از سلامت قلب، معمولا این فکر به سرتان میزند که نکند دکتر اشتباه کرده باشد پس استرس هم به بدتر شدن وضعیت دامن میزند. بنابراین ویزیت پزشک به تنهایی نمیتواند شما را آرام کند.
اگر از مشکل تپش قلب رنج میبرید، با کارهای زیر از تبدیل‌شدن تپش قلب به حمله‌ی استرس جلوگیری کنید :
1_ پیاده‌روی کنید
گاهی وقتها تپش قلب آنقدر شدید میشود که احساس سرگیجه یا گیجی به فرد دست میٰدهد. چنین فردی فکر می کند نمیتواند راه برود . در این حالت اگر میتوانید، بلند شوید و چند قدم راه بروید. پیاده روی به جریان خون کمک میکند و ظاهرا برای تپش قلب مانند آرامبخشی طبیعی عمل می کند.
2_ نفس کشید‌ن تان را کنترل کنید
تپش قلب به تنهایی نمی تواند موجب استرس شود. در واقع چون افراد تپش قلب را نشانه ی بیماری قلب میدانند، دچار استرس می شوند. به همین دلیل تنفس صحیح بسیار اهمیت دارد. آرام و کنترل شده نفس بکشید تا از تنفس سریع جلوگیری کنید.
خمیازه یا نفس های عمیق بکشید، زیرا اگر چه ممکن است بدن تان به اکسیژن بیشتری احتیاج نداشته باشد، اما گاهی این احساس به انسان دست می دهد که به‌اندازه‌ی کافی اکسیژن وارد بدنش نشده است.
3_ حواس تان را پرت کنید
یادتان باشد که توجه بیش از حد به ضربان قلب میتواند تپش قلب را بدتر کند. وقتی دائما درمورد ضربان قلب تان فکر کنید، فکر کردن درمورد چیز های دیگر سخت است. اما می توانید با انجام فعالیتهایی که ذهن تان را منحرف میکنند حواس تان را از ضربان قلبتان پرت کنید، مثلا به یکی از دوستان تان زنگ بزنید چون صحبت کردن با کسی که دوستش دارید، آرامش بخش است و میتواند از فکر کردن زیاد درمورد ضربان قلب جلوگیری کند.
4_ مصرف کافئین را کم کنید
کافئین آن قدر ها هم بد نیست که بیشتر کارشناسان ادعا می کنند، اما هیچ شکی در این نیست که میتواند اکثر افراد مبتلا به استرس را دچار ترس کند. روزی یک فنجان قهوه اشکالی ندارد، اما هرچه بیشتر شود، خطر تپش قلب و استرس هم بیشتر خواهد شد.
5_ آب بنوشید
نوشیدن آب ، نوعی تسکین دهنده‌ی طبیعی است. ظاهرا آب خنک اثر آرامش بخشی بر بدن دارد. ازآنجا که کمبود آب هم ممکن است یکی دیگر از علل تپش قلب باشد، این امکان وجود دارد که با نوشیدن آب، ضربان قلب نیز کاهش پیدا کند.
با این حال نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید، این است که درصورتی که از قبل ، استرس داشته باشید ، هیچ‌کدام از این ها نمی توانند تپش قلب را به کلی قطع کنند. فراموش نکنید تمرکز بیش‌ازحد روی ضربان قلب میتواند موجب تپش قلب شود. همچنین افرادی که سابقه‌ی حملات هراس داشته‌اند، به‌طورکلی بیشتر مستعد ابتلا به تپش قلب هستند. حتما فعالیتهای کاهنده ی استرس را هم دنبال کنید.
افسردگی و بیماری قلبی
کسانیکه حالات خصمانه و افسردگی دارند، بیشتر از دیگران موقعیت‌ها را تنش‌زا تلقی میکنند و از این رو میزان ترشح هورمونهای استرس در این افراد بیشتر است.
سیستم ایمنی با تشدید التهاب که در هر مرحله از بیماری قلبی بر شدت عوارض آن می‌افزاید، این وضعیت مانع می‌گردد کسانی که دچار افسردگی و یا عصبانیت هستند، کمتر تمرینات ورزشی و رژیم‌های غذایی مناسب را رعایت میکنند و بیشتر سیگار می‌کشند.
در این افراد هورمونهای استرس کورتیزول و اپی نفرین بیشتر ترشح می شود و فشار خون و سطح قند خون افزایش می یابد.
در عین حال تغییرات شیمیایی خون باعث تشدید واکنشهای انعقادی می شود و این ها در کوتاه مدت نقش مکانیسمهای دفاع را ایفا میکنند و در دراز مدت باعث بالا رفتن فشار خون و قند خون می شوند و در نهایت به عروق آسیب می رسانند.
آیا تپش نامنظم قلب میتواند موجب اضطراب شود؟
ضربان نامنظم قلب یا همان آریتمی که بیش از صد بار در دقیقه است، ضربان شدید قلب یا S V T s نامیده می شود. ضربان شدید قلب در افرادی که درگذشته دچار آسیبها و مشکلات قلبی بوده اند و هم چنین افرادی که دارای قلب سالم نیز هستند میتواند اتفاق افتد.
در بسیاری از افراد مبتلا، ضربان شدید قلب به صورت خودبخودی است و بدون دلیل ورزش و فعالیت های فیزیکی است. SVTs باعث ضربان شدید قلب، سرگیجه، درد در قفسه سینه، تنگی نفس و گاهی موجب مرگ فرد نیز می شود.
ذهن در این مواقع به این اتفاق پاسخ می دهد و موجب افزایش استرس و اضطراب می شود. به همین علت است که خیلی از مواقع بسیاری از بیماران برای مدت طولانی دچار استرس و اضطراب هستند و دارو هیچ تأثیری بر ایشان نداشته است.
کنترل قلب برای تشخیص ضربان شدید قلب یا استرس
بهترین راه برای تشخیص رابطه بیماریهای قلبی و استرس ، کنترل و نظارت قلب است. کنترل قلبی، میزان ضربان قلب طی شبانه_ روز را ثبت میکند. در صورت عدم داشتن علائم، کنترل قلبی اطلاعاتی که برای تشخیص نیاز باشد را ارائه نمی دهد. به همین دلیل باید طی چند جلسه این عمل برای به دست آوردن اطلاعات مورد نیاز تکرار شود.
تشخیص ضربان شدید قلب
ضربان غیرطبیعی قلب دارای سه الگوی کلی میباشد که اولین الگو و سادهترین راه تشخیص به حساب می آید . اولین مورد ضربان قلب با افزایش اضطراب بالا میرود که توسط دستگاه به خوبی قابل مشاهده خواهد بود
دومین الگو بسته به فهم تپش عادی قلب دارد. در این الگو میزان ضربان قلب در زمان استراحت و انجام فعالیت افزایش می یابد.
الگوی آخر نیز ضربان قلب به شکل چشمگیری متغیر است. این الگو بیشتر در افراد مبتلا به ضربان شدید قلب دیده می شود.
در صورت مشاهده هرگونه علائم مذکور ، برای درمان و پیشگیری به مشکلات مربوط استرس و ضربان نامنظم قلب توصیه میشود حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید .
تاثیرات منفی استرس و افسردگی چیست
تحقیقات نشان می دهد که استرس ذهنی تاثیر منفی روی سلامتی قلبی افراد دارد. به طور ویژه :
- عدم درمان استرس می تواند سبب افزایش فشار خون ، آسیب به رگ ها ، ضربان قلبی نامنظم و تضعیف سیستم ایمنی شود .
- برای کسانیکه نارسایی قلبی دارند ، افسردگی احتمال بستری شدن در بیمارستان ، بیماری های قلبی عروقی مانند : درد قفسه سینه و حمله قلبی و مرگ را افزایش می دهد.
- در طی ریکاوری بعد از جراحی قلب ، استرس، درد را تشدید می کند . هم چنین سبب بدتر شدن احساس خستگی و کندی ، یا سبب می شود که فرد از فامیل و دوستانش منزوی شود.
ناهنجاری های افسردگی به دلیل ترکیبی از عوامل بوجود می آیند مانند :
- سابقه ی خانوادگی فرد
- سلامت جسمانی
- وضعیت ذهنی و محیطی
- عدم تعادل مواد شیمیایی که بدن در کنترل حالات بدنی از آن ها استفاده می کند
- شرایط خاص زندگی
- از دست دادن موارد مختلف و افزایش میزان استرس سبب افسردگی میشود .
دکتر نادر افشاری _ متخصص قلب