برای اندازه گیری فشار خون معمولا از فشار سنج جیوه ای استفاده می شود. گرچه امروزه اکثر مردم از دستگاه های فشار دیجیتالی برای اندازه گیری فشار خون با دستگاه فشارخون خود استفاده میکنند .مبتلایان به فشار خون باید هر روز فشار خون خود را اندازه گیری کنند اما استفاده از فشار سنج (دستگاه فشارخون) اصولی دارد که رعایت نکردن آن ، نتایج اشتباهی را به افراد ارائه میدهد .
انواع دستگاه فشار خون
1-دستگاه فشارخون جیوه‌ای
این نوع دستگاه فشارخون مهمترین استاندارد اندازهگیری فشارخون را دارد. در این دستگاه ها، یک ستون جیوه مثل دستگاه دماسنج وجود دارد که فشار را نشان میدهد. احتمال درست کار نکردن این دستگاه خیلی کم است. ستون جیوه تنها چیزی است که در آ ن حرکت میکند . هنگام خواندن فشار، باید به اعدادی دقت شود که در دو طرف ستون جیوه ارائه شده‌اند. بااین‌حال ، استفاده از فشارسنج جیوه‌ای رو به کاهش است، چون جیوه سمّی است و میتواند محیط را آلوده کند .
2-دستگاه فشارخون عقربه‌ای
دستگاههای فشارسنج عقربه‌ای وسیله‌ای است فنردار که با استفاده از فشار هوا عقربه‌ای را روی صفحهٔ مدرّجی حرکت میدهد که هر درجهٔ آن نشانگر یک میلیمتر جیوه است. این نوع فشارسنج ارزان و حملش نسبت به نوع جیوه‌ای راحت‌تر است.
3- فشارسنج ( دستگاه فشارخون ) دیجیتال
فشارسنج های دیجیتال به دو مدل مچی و بازوئی تقسیم میشوند، از نظر دقت فشارسنجهای بازوئی گزینه بهتری هستند . از آنجا که در موارد نادر دستگاههای دیجیتالی و خودکار فشارخون را اشتباه محاسبه میکنند ، همیشه ترجیح داده میشود که از فشارسنج جیوه‌ای استفاده شود و استفاده از دستگاههای دیجیتالی تنها برای بیمارانی توصیه میشود که توانایی استفاده از این وسایل استاندارد را ندارند .
نحوه اندازه گیری فشار خون
عدم رعایت مسائل تکنیکی و سالم نبودن دستگاه روی رقم اندازه گیری شده تاثیر میگذارد و نتیجه گیری اشتباه خواهد بود .
نحوه گرفتن فشار خون با دستگاه دیجیتال
1_ کاف دستگاه را در دست راست خود ببندید.
2_ دکمه روشن را فشار دهید.
3_ تمام نمادهای نمایشگر باید به صورت مختصر باشند و به دنبال آن ها یک صفر ظاهر شود.
این حالت نشان دهنده آماده بودن دستگاه می باشد.
4_ با مشت کردن دست راست، کاف را باد کنید.
5_ اگر دستگاهتان کاف اتوماتیک دارد، دکمه شروع را فشار دهید.
6_عدد بر روی صفحه نمایش دستگاه را نگاه کنید. کاف را تا 30 نقطه (میلی متر جیوه) بالاتر از فشار سیستولیک مورد انتظارتان باد کنید.
7_بی حرکت بنشینید و صفحه نمایش دستگاه را نگاه کنید. عدد فشار بر روی صفحه دستگاه نمایش داده می شود.
در برخی دستگاه ها، عدد فشار خون در سمت چپ، سپس در سمت راست نشان داده می شود.
منتظر صدای بوق بلند باشید.
این صدا به معنی کامل شدن اندازه گیری است. به عدد های فشار بر روی صفحه نمایش توجه کنید. فشار سیستولیک (نیروی خون در برابر دیواره های شریان در هنگام ضربان قلب) در سمت چپ و فشار دیاستولیک (فشار خون بین دو ضربان قلب) در سمت راست ظاهر می شود. تعداد ضربان نبض شما نیز ممکن است در بین یا بعد از این عدد نمایش داده شود.
اگر عدد دقیقی دریافت نکردید، بلافاصله کاف را باد نکنید. قبل از تکرار اندازه گیری، یک دقیقه صبر کنید. با گذاشتن مجدد کاف شروع کنید.نحوه ی گرفتن فشارخون با دستگاه جیوه ای
1-از فشارسنج جیوه‌ای استفاده کنید و یا برای اطمینان از صحت کار فشارسنج عقربه‌ای، باید آن را به‌طور مرتب با فشارسنج جیوه‌ای تنظیم کرد.
2- اندازه بازوبند متناسب با بازوی بیمار باشد. طول کیسة ی هوا حداقل 80 % و پهنای آن حداقل 40% دور قسمت میانی و بالایی بازوی فرد باشد .
3- بازوبند را به‌طور مناسب دور بازو بپیچید، طوریکه وسط کیسه هوایی بازوبند بالای شریان بازویی و لبه تحتانی بازوبند حدود ۲ سانتیمتر بالای چین آرنج قرارگیرد.
4- وضعیت مناسب برای اندازهگیری فشار خون : صحیحترین حالت برای اندازهگیری فشار خون وضعیت درازکشیده و یا وضعیت نشسته راحت بطوریکه باید دست بیمار به نحوی قرار داده شود که هم سطح قلب باشد.
نکته مهم
البته در شرایط خاصی که احتمال می‌دهیم فرد فشار خون پایین داشته باشد ولی در حالت دراز کشیده فشار خون طبیعی است ، یکبار دیگر فشار خون را در حالت ایستاده یا نشسته با پاهای آویزان اندازه میگیریم که اگر افت فشار ارتواستاتیک داشته باشد معلوم شود
5 – لازم است که بیمار تا نیم ساعت قبل از اندازهگیری فشار خون غذا و چای میل نکرده باشد و سیگار نکشیده باشد . کافئین موجود در چای و قهوه و نیکوتین موجود در سیگار سبب افزایش فشارخون میشوند .
6- حدود ۵ میلیمتر جیوه تفاوت بین فشارخون دو بازو نرمال است. در بعضی شرایط مثل دیسکسیون مزمن آئورت و تنگی شریان ساب‌کلاوین، در تمام موارد، فشارخون باید از بازویی اندازه‌گیری‌شود که فشار بالاتری دارد.
7- اندازه گیری فشار خون باید در شرایط آرام و بدون استرس انجام گیرد. در ضمن لازم است بیمار قبل از اندازهگیری فشار خون فعالیت فیزیکی سنگینی انجام نداده باشد و قبل از اندازهگیری فشار خون، حداقل به مدت ۱۰-۵ دقیقه آرام وبدون استرس بنشینید.فشار خون در شرایط فعالیت ورزشی، خستگی و یا عصبانیت در همه بالا می رود و در افراد بیمار این افزایش شدیدتر از افراد نرمال است. فشارخون اندازه گیری شده در این شرایط نشان گر درستی از فشار خون میانگین نمی باشد .
8- لباس آستین کوتاه بپوشید. بالا زدن آستین تنگ لباس با فشار روی شریان موجب خطای اندازهگیری می شود . بازو بند باید در بازوی بیمار به نحوی بسته شود که نه خیلی شل باشد و نه خیلی سفت و الا موجب خطا در اندازهگیری می شود .
1-دستگاه فشارخون مچی
کاملا اتوماتیک است. مچ بند به طور خودکار پمپ می شود و سپس هوای درون آن تخلیه می گردد. برخی از دستگاه های فشارسنج مچی دارای یک مچ بند فشرده هستند که همراه با دستگاه ارائه می شود دستگاه های فشارسنج مچی در صورتیکه به درستی مورد استفاده قرار بگیرند نتایج قابل اطمینان ارائه می دهند.
2-مکانیسم فشار سنج بازویی و انگشتی :
نیز مشابه است فقط فشار سنج را 2 سانتیمتر بالاتر از آرنج قرار می دحند و دست باید صاف باشد و مچ بسته نباشد . دستگاههای فشارسنج انگشتی که اندازگیری را از طریق انگشت سبابه انجام میدهند معمولا نتایج نادرست ارائه میدهند.این پدیده در صورتی رخ می دهد که انگشت سبابه در ارتفاع همسطح قلب قرار نگرفته باشد یا شریان های کوچک انگشت به دلیل سرد بودن دست منقبض شده و فشار خون پایین تری را نشان دهند.
اشتباهات اندازهگیری فشار خون
چندین کار به اشتباه در اندازهگیری فشار خون متداول شده است که ذکر آن ها ضروری است :
1-اگر کل گوشی را زیر بازوبند قرار دهید و یا آنرا محکم بفشارید ، فشار خون را بطور کاذب بالا نشان میدهد.
2- اگر از یک نوع بازوبند سایز متوسط برای همه استفاده شود فشار ممکن است در افراد چاق و یا لاغر صحیح نباشد. بازو بند افراد چاق سایز بزرگتری از افراد لاغر دارد به طوریکه کاف بازوبند فشارسنج باید حدود یک سوم دور بازو باشد . استفاده از بازو بند خیلی کوچک ، مقادیر فشارخون را به‌صورت کاذب بالا نشان میدهد.
3- با یکبار اندازهگیری فشار خون نمیتوان قضاوت صحیح از وضعیت فرد داشت و لازم است که این معاینه در زمانها و شرایط متفاوت تکرار شود.
4- گاهی که معاینه کننده در لحظه شنیدن صدای اول شک میکند و همان لحظه بازوبند را دوباره باد میکند که این امر نیز فشار خون را بطور دروغین نشان میدهد
چون باد کردن مکرر موجب احتقان وریدهای بازویی شده و در نتیجه بر روی میزان فشار خون تأثیر گذاشته و بطور کاذب فشار دیاستولی را افزایش و فشار سیستولی را کاهش می دهد. در این شرایط باد فشارسنج را بطور کامل خالی و بعد از چند دقیقه مجددا اقدام فرمایید .
5- در بیمارانی که ضربان قلب نامنظم دارند و فشار خون آنها از ضربانی به ضربان دیگر تغییر میکند، چندین بار فشار خون را با رعایت زمان مناسب اندازه گیری کنید. اعداد بدست آمده از فشار ماکزیمم را با هم جمع کنید و متوسط آنرا بدست آورید و سپس اعداد بدست آمده از فشار می نیمم را با هم جمع کنید و متوسط آن را بدست آورید. این اعداد بعنوان فشار خون فرد در نظر گرفته میشود .
نکاتی که قبل از اندازه گیری باید به آنها توجه نمایید:
**حتما دفترچه راهنمای دستگاه فشارسنج ( دستگاه فشارخون ) را به دقت مطالعه نمایید.
**هرگز بعد از موارد زیر فشار خود را اندازه نگیرید. زیرا عدد درستی نشان نمی دهد و شما را دچار اشتباه می کند:
*کشیدن سیگار
*خوردن مشروبات الکلی و صنعتی
*خوردن غذای سنگین یا پرچرب
*انجام فعالیت فیزیکی مانند پیاده روی یا بالا رفتن از پله ها
*هرگز پشت سر هم فشار خود را اندازه نگیرید. زیرا زمانی که شما فشار خون خود را اندازه میگیرید، رگ های شما دچار اسپاسم می شوند و حداقل 30 دقیقه باید صبر کنید تا به حالت عادی بازگردند و بعد مجددا اقدام به اندازه گیری فشار خون کنید.
*برای کارایی بهتر و افزایش طول عمر دستگاه از باتری آلکالاین استفاده نمایید.
نکاتی که در هنگام اندازه گیری باید به آنها توجه نمایید:
**دقت کنید که فشارسنج بر روی میلی متر جیوه باشد و نه بر حسب کیلو پاسکال
**سعی کنید همیشه کاف را بر روی دست چپ خود ببندید. زیرا این دست به قلب نزدیک تر است. اما اگر به دست راست خود نیز می بندید موردی ندارد ولی همیشه با یک دست فشارتان را اندازه بگیرید.
**کاف را به اندازه دو انگشت بالاتر از گودی آرنج ببندید.
**زمانی که کاف را بستید، لوله متصل به دستگاه روی دستتان قرار گیرد.
کاف را نه خیلی سفت و نه خیلی شل ببندید، کاف باید به گونه ای باشد که دو انگشت زیر آن جا گیرند نه کمتر و نه بیشتر.
**زاویه دست باید90 درجه باشد و در راستای قلب قرار بگیرد. برای این کار دست خود را روی یک میز قرار دهید.
**سعی کنید بر روی یک صندلی بنشینید و کف پاهایتان صاف روی زمین قرار گیرد.
**در هنگام اندازه گیری فشار خون حرف نزنید و حرکت نکنید.
**در هنگام اندازه گیری توسط دستگاه، عضلات خود را سفت نکنید و دست خود را نیز مچ نکنید. این کار عدد فشار خون شما را دچار تغییر می کند و فشار خون درستی را دستگاه نمایش نمی دهد.
هنگام خرید دستگاه فشار سنج به نکات زیر دقت کنید
دقت دستگاه فشارسنج
مهمترین ویژگی این دستگاه‌ها «مقدار دقت» آن است. اگر به هر نحوی دستگاه شما دقت درست را نشان نمی‌دهد، این مورد میتواند سلامتی شما را به خطر بیاندازد. اطمینان حاصل کنید که دستگاه تان به مانند :
ضمانت نامه فشار سنج
در هنگام خرید فشار سنج دیجیتالی به ضمانت نامه آنها نیز توجه کنید و اینکه آیا خدمات پس از فروش دارند یا خیر .
میزان حافظه فشار سنج دیجیتال
میزان حافظه نگهداری اطلاعات بسیار مهم است. اکثر موارد بهترست فشار سنج شما توانایی نگهداری حداقل 1 ماه اطلاعات اندازه گیری شده را داشته باشد
بازو یا مچ دست
هر دو محل به درستی فشار خون فعلی را تشخیص میدهند، اما مدل‌هایی که بر روی بازو بسته میشوند به طور کلی نتایج دقیق تری را نشان میدهند. در واقع، انجمن قلب آمریکا توصیه میکند که مدل‌های بازویی به دلیل آنکه در سطح ارتفاعی مناسب نسبت به قلب قرار دارند، بهتر است بیشتر مورد استفاده قرار گیرند.
میزان باطری فشار سنج دیجیتال
میزان موجود بودن باطری و دوام آن نیز بسیار مهم است و اینکه آیا باطری‌های این دستگاه را پس از اتمام دوره عمرشان میتوان تهیه کرد یا خیر. نداشتن باطری باعث میشود که هنگام استفاده فشارسنج را به برق وصل نمایید.
کاف دستگاه فشار سنج
به اندازه کاف فشار سنج توجه داشته باشد. اندازه کاف نادرست باعث نشان دادن فشار نادرست توسط دستگاه میشود. اینکه فشارسنج مچی است یا بازویی، در انتخاب اندازه کاف تاثیر دارد . بعضی از کاف‌های فشار سنج برای استفاده هر نوع اندازه بازو یا مچ دستی طراحی میشوند. قبل از خرید اندازه بازو یا مچ خود را اندازه گیری نمایید تا در خرید بتوانید اندازه مناسب را انتخاب نمایید.
ضربان قلب و ضربان قلب نامنظم
اکثر مانیتور‌های فشار خون نیز در زمان ضربان قلب شما را بررسی میکنند و ضربان قلب نامنظم را در هنگام انجام آزمایش فشار خون تشخیص میدهند. این ویژگی‌ای بسیار ارزشمند است، زیرا میتواند نظارت دقیقی بر سلامت عمومی فرد داشته باشد.
کالیبراسیون
لازم بعد از یک یا دو سال دستگاه خود را کالیبره کنید، این باعث میشود نتایج دقیق تری در هر بار استفاده نشان داده شود. هنگام گرفتن فشار حرف نزنید و پا‌ها کراس اور نباشد.
انواع فشار خون
فشار خون بین120 و 80 بعنوان فشار نرمال در نظر گرفته میشود .اگر فشار خون سیستول فرد بین 120 تا 129 و دیاستول کمتر از 80 باشد یعنی فرد در مرز فشار خون بالا قرار دارید . البته جای هبچ نگرانی نیست چون براحتی میتوانید با ورزش و تغییر رژیم غذایی ، فشار خونتان را به حد نرمال برسانید .این نوع از فشار خون معمولا به دارو نیاز ندارد و نسبت به انواع دیگر کم خطرت هست اما اگر در کنترل و جلوگیری از افزایش آن اقدامی نکنید ، در نهایت در دسته افراد دارای فشار خون بالا قرار میگیرید .
فشار خون بالا _ مرحله اول
اگر عدد سیستول بین 130 و 139 یا دیاستول بین 80 تا 89 باشد ، فرد به این نوع از فشار خون مبتلا شده است در این مرحله، پزشک متخصص از بیمار میخواهد که در یک دوره زمانی مشخصی رژیم خاصی را رعایت کند و در کنار آن ، میزان فشارش را بطور منظم اندازه بگیرید .
اگر تغییر سبک زندگی و رژیم تاثیر خاصی نداشت و در خطر ابتلا به بیماریهای قلبی بودید ، دکتر متخصص از شما خواهد خواست که از دارو استفاده کنید.
مرحله دوم
فشار خون بالای 140 و 90 بالاترین میزان فشار خون است ؛ اگر اعداد سیستول و دیاستول فرد در این طیف قرار دارد ، وارد مرحله دوم شده اید و باید بیش از مراحل پیشین مراقب بوده و در جهت کاهش فشار خون فرد اقدام شود
در این مرحله باید تحت نظر دکتر متخصص بود و در کنار تغییر سبک زندگی و استفاده از رژیم غذایی خوب و ورزش ، تحت درمان دارویی نیز قرار بگیرید
فشار خون فوری
اگر میزان فشار بالای ۱۸۰_۱۲۰ باشد فرد دچار مشکل جدی در فشار خون شده است . بحران فشار خون نام دیگری است که به این مرحله گفته میشود .در این مرحله علائمی وجود دارد که با توجه به آنها میتوانید سریعا برای درمان اقدام کنید .
- سرگیجه
- لمس قسمتی از بدن
- تنگی نفس
- درد در قفسه سینه
- سردرد و …
البته در شرایط خاصی امکان دارد فشار خون افزایش یافته و دوباره به حد نرمال برگردد به همین خاطر دکتر متخصص چند بار فشار را اندازه میگیرد تا از نوع و درمان مناسب آن مطمئن شود .
این نکته را حتما در نظر داشته باشید که میانگین فشار خون در یک دوره زمانی خاص نشان میدهد فرد به افزایش فشار خون مبتلا هست یا نه ؛ در نتیجه با یک بار افزایش فشار نمیتوان بطور قطع فرد را به این بیماری نسبت داد .
افت فشار خون
همانطور که فشار خون بالا خطرناک است به کمبود آن نیز باید توجه خاص کرد . اگر اعداد حدود (۹۰/۶۰ یا کمتر ) باشد افت فشار خون بوجود میآید .
این مرحله نیز بسیار خطرناک است چون نشان میدهد که بدن با کمبود اکسیژن و خون مواجه شده و قلب بدرستی خون را پمپاژ نمیکند .( بارداری ، بیماریهای قلبی ، مصرف برخی داروهای خاص ، کم خونی و … از دلایل مهم این مسئله به شمار می آید .)
افت فشار خون معمولا با بیحسی یا سرگیجه همراه است . در این شرایط حتما با دکترمتخصص صحبت کرده تا بررسی کند از چه طریق میتوان فشار خون را به حد نرمال رساند .
کدام مهمتر است، سیستول یا دیاستول ؟
با افزایش سن تغییرات بسیاری مانند افزایش پلاکتها یا تنگ شدن رگهای خونی در بدن بوجود میآید این تغییرات نیز بر عوامل مختلفی مثل ، فشار خون تاثیر میگذارد و موجب بروز برخی بیماریها و مشکلات جسمی میشود .
از بین این دو عد د، هر دو برای تشخیص فشار خون بالا موثر و مهم هستند اما مقدار سیستول بهتر میتواند میزان فشار خون و بیماریهای قلبی و عروقی را مخصوصا در اشخاص 50 سال به بالا که بیشتر در معرض این بیماری هستند نشان دهد . در نتیجه عدد اول یا همان سیستول از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
سیستول بالا، دیاستول نرمال
معمولا در افراد مسن این شرایط بوجود میآید که عدد سیستول فشار خون شان بالاتر از 130 اما دیاستول در حد نرمال یا کمتر است ؛ این وضعیت را فشار خون سیستولی مینامند که تنگ شدن عروق خونی یکی از دلایل بروز این نوع بشمار میآید . راه درمان آن نیز مانند انواع دیگر توسط رژیم ، ورزش و دارو صورت میگیرد .
تنگی نفس در هنگام فعالیتهای ورزشی ، بیحسی و مشکل در بینایی را میتوان از جمله بیماریها و مشکلات فیزیکی نام برد که منشا آنها این سبک از فشار خون است
تفاوت فشارخون در خانم ها و آقایان
همه افراد با افزایش سن و رسیدن به دوره میانسالی احتمال مبتلا شدن به فشار خون بالا را خواهند داشت اما پیش از این دوران ، بین 30 تا 50 سال ، تفاوتهایی را در بین آقایان و زنان میتوان مشاهده کرد .
مردان قبل از رسیدن به دوره میانسالی به دلیل استرس و مشغله های روزانه ، حجم کاری زیاد و در نتیجه نداشتن وقت برای ورزش کردن ، مصرف غذاهای مضر و نوشیدنیهای الکلی و … بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند .
در زنان این امر کمی متفاوت خواهد بود . زنان تا قبل از دوران یائسگی از احتمال کمتری برای گرفتن فشار خون بالا برخوردار هستند اما بعد از این دوران ، به دلیل کاهش ترشح هورمون استروژن احتمال آن افزایش مییابد.